SÖZLÜ VASİYETNAME
SÖZLÜ VASİYETNAME
Ferhat KOYUNCU
Giriş
Ölüme bağlı tasarruf miras bırakanın ölümünden sonra yerine getirilmesini dilediği son arzularını ve bu son arzularını açıklarken başvurması gereken şekli karşılamak üzere iki anlamda kullanılmaktadır. Bunlardan ilki maddi anlamda ölüme bağlı tasarruf kavramıyla ifade edilirken, ikincisi şekli anlamda ölüme bağlı tasarruf olarak adlandırılmaktadır.
Türk Hukuku'nda geçerli olan şekli anlamda ölüme bağlı tasarruf türleri ise miras sözleşmesi ve vasiyetnamedir. Mirasbırakan son arzularını açıklamak için vasiyetname yolunu tercih etmişse, el yazılı vasiyetname, resmi vasiyetname ve nihayet, sözlü vasiyetname şekillerinden birini seçmek zorundadır.
Mirasbırakan el yazılı vasiyetname veya resmi vasiyetname şekillerinden herhangi birine dilediği zaman başvurabilir. Ancak mirasbırakan sözlü vasiyetname yoluna kanunda öngörülen şartlar gerçekleşmişse başvurabilir. Bu nedenle ti yazılı ve resmi vasiyetname olağan vasiyetname türleri iken, sözlü vasiyetname olağanüstü/istisnai bir nitelik taşımaktadır.
Olağan vasiyetname şekilleri yanında bir de istisnai özellik arz eden vasiyetname şekline yer verilmesi, kanunun mirasbırakanm son arzularına atfettiği değeri göstermektedir.
Hayata veda eden bireyin son dileklerinin geride kalan mirasçılarına ulaştırılmasının önemi tartışmasızdır. Bu nedenle kişinin son arzularını açıklarken seçtiği vasiyetname şeklinin özellik ve koşullarını bilmesi ve bu koşulları tam olarak yerine getirmesi son arzularının yaşatılabilmesi için çok önemlidir.
Bütün bu nedenlerle biz istisnai nitelik taşıyan ve çok önemli gördüğümüz sözlü vasiyetnameyi tezimizde incelemeye karar verdik. Bu kapsamda birinci bölümde ölüme bağlı tasarruf kavramı ve türleri kısaca ele alınmıştır. Çalışmamızın ikinci bölümü tezimizin temelini oluşturmaktadır ve bu bölümde sözlü vasiyetnamenin şartları ile geçerlilik koşulları ayrıntılı olarak incelenmiştir. Nihayet üçüncü bölümde ise sözlü vasiyetnamenin hükümden düşmesi ve iptali ele alınmıştır.
Önsöz Elinizde bulunan bu eser İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dalı Programı çerçevesinde yüksek lisans tezi olarak savunulmuş ve Prof. Dr. Gülçin Elçin Grassinger, Prof. Dr. Haluk Nami Nomer ve Doç Dr. Emre Gökyayla'nın bulunduğu jüri tarafından oy birliğiyle başarılı bulunmuştur.
Eserin konusunu Türk Hukuku'nda çok fazla incelenmemiş bir alan olan sözlü vasiyetname oluşturmaktadır. Nitekim bu alanda genel eserlerdeki kısa açıklamaların dışında kayda değer iki makale yazılmıştır. Türk Hukuk doktrinine bir nebze de olsa katkı sunabilmek niyetiyle bu çalışmaya başlanılmıştır. Bu amaçla üzerinde çalıştığımız tezimizin hukuk dünyasına yararlı olması bizi onurlandıracaktır.
Tez jürisine katılan hocalarıma teşekkür etmeden önce kendilerinden öncelikle özür dilemek istiyorum. Zira savunma esnasında Hocalarım tarafından dile getirilen bir kısım tavsiyeleri yerine getiremedim. Bunun ilk ve en önemli nedeni Cumhuriyet Savcısı olarak göreve başlamam nedeniyle yoğun bir iş yükü ile mücadele etmenidir. İkinci nedeni ise tezin savunulduğu haliyle yayınlanmasının ilke olarak benimsenmesidir. Bu vesileyle hocalarımdan tekrar özür dilerim.
Seçtiğim bu konuya destek verip beni yüreklendiren ve tezimizin kemale ermesinde büyük katkısı bulunan saygıdeğer Danışman Hocam Prof. Dr. Gülçin Elçin Grassinger'e teşekkülü bir borç bilirim. Yine tez jürisine katılmayı kabul ederek beni onurlandıran ve buradaki tavsiyeleri ile ufkumu açan saygıdeğer hocalarım Prof. Dr. Haluk Nami Nomer ve Doç Dr. Emre Gökyayla'ya sonsuz teşekkür ederim. Bu süreçte bana maddi-manevi destek olan ve bana her zaman inanan aileme gönülden teşekkürlerimi sunarım. Yine tezin hazırlanması sürecinde her zaman yanımda olan, benden desteğini esirgemeyen, ona ayırmam gereken vakitleri bana hibe eden, bu tezde en az benim kadar emeği olan eşim İrem Ömeroğlu Koyuncu'ya sonsuz teşekkür ederim. Çalışmanın hazırlanması esnasında İstanbul ve Ankara'da yaptığımız çalışmalar sırasında her zaman bir arada bulunduğum, ortaya çıkan sorunlara en az benim kadar kafa yoran ve zihin açıcı yönlendirmeleri ile tezin tamamlanmasını kolaylaştıran, fakültede sıra arkadaşım, meslek stajında dönem arkadaşım, hukuka büyük katkıları olacağına inandığım meslektaşım Sayın Hâkim Furkan Olgaç'a da çok teşekkür ederim.
Çalışmanın, Türk Hukuk camiasına faydalı olması dileğiyle...
İzmir/21.01.2014
İçindekiler
Önsöz.............................................................................................................................................. 5
Kısaltma Cetveli............................................................................................................................. 11
Giriş............................................................................................................................................. 13
Birinci Bölüm
ÖLÜME BAĞLI TASARRUFLAR
I. ÖLÜME BAĞLI TASARRUF KAVRAMI VE TÜRLERİ........................................................... 15
A. Genel Olarak Ölüme Bağlı Tasarruf Kavramı................................................................................................... 15
B. Şekli ve Maddi Anlamda Ölüme Bağlı Tasarruflar.............................................................................................. 17
1. Şekli Anlamda Ölüme Bağlı Tasarruflar..................................................................................................... 17
a. Genel Olarak............................................................................................................................. 17
b. Vasiyetname............................................................................................................................. 18
c. Miras Sözleşmesi........................................................................................................................ 19
2. Maddi Anlamda Ölüme Bağlı Tasarruflar................................................................................................... 21
II. VASİYETNAME TÜRLERİ...................................................................................................... 22
A. Genel Olarak.................................................................................................................................... 22
B. Ortak Vasiyetname.............................................................................................................................. 22
C. El Yazılı Vasiyetname........................................................................................................................... 27
D. Resmi Vasiyetname............................................................................................................................. 28
E. Sözlü Vasiyetname.............................................................................................................................. 28
İkinci Bölüm SÖZLÜ VASİYETNAME VE GEÇERLİLİK ŞARTLARI
I. SÖZLÜ VASİYETNAMENİN TARİHÇESİ................................................................................ 29
A. Roma Hukuku'nda Vasiyetname ve Sözlü Vasiyetname........................................................................................ 29
B. islam Hukuku'nda Vasiyetname ve Sözlü Vasiyetname......................................................................................... 33
II. SÖZLÜ VASİYETNAME KAVRAMI......................................................................................... 36
III. SÖZLÜ VASİYETNAMENİN GEÇERLİLİK ŞARTLARI......................................................... 40 A, Sözlü Vasiyetnamenin Maddi Şartları........................................................................................................... 40
1. Ehliyet....................................................................................................................................... 40
a. Ehliyet Şartlan........................................................................................................................... 40
(1) Ayırt Etme Gücü...................................................................................................................... 41
(2) Yaş................................................................................................................................ 43
b. Kısıtlıların Durumu.................................................................................................................. 44
- Başka Şekilde Vasiyetname Düzenleme imkânının Olmaması........................................................... 45
- Olağanüstü Bir Halin Bulunması.................................................................................................... 51
a. Genel Olarak.......................................................................................................................... 51
b. Yakın Ölüm Tehlikesi............................................................................................................... 52
c. Ulaşımın Kesilmesi 58
d. Hastalık................................................................................................................................. 64
e. Savaş................................................................................................................................... 68
f. Diğer Olağanüstü Haller........................................................................................................... 72
B. Sözlü Vasiyetnamenin Şekil Şartları.................................................................................................. 72
1. Son Arzuların Tanıklara Bildirilmesi................................................................................................ 72
a. Tanıkların Nitelikleri................................................................................................................ 77
b. Tanıklar ile Vasiyet Eden Arasındaki ilişkinin Hukuki Niteliği.......................................................... 81
2. Son Arzuların Tanıklar Tarafından Belgelenmesi.............................................................................. 90
a. Tanıkların Bizzat Yazıp Mahkemeye Tevdi Etmesi....................................................................... 90
b. Tanıkların Doğrudan Mahkemeye Başvurması.......................................................................... 103
c. Hâkim Yerine Kaim Olanlar.................................................................................................... 104
IV. SÖZLÜ VASİYETNAMENİN MUHTEVASI................................................................................. 110
V. SÖZLÜ VASİYETNAMENİN GERİ ALINMASI VE YOK OLMASI.................................................... 111
Üçüncü Bölüm
SÖZLÜ VASİYETNAMENİN AÇILMASI, HÜKÜMDEN DÜŞMESİ VE İPTALİ
I. SÖZLÜ VASİYETNAMENİN AÇILMASI....................................................................................... 115
II. SÖZLÜ VASİYETNAMENİN KENDİLİĞİNDEN HÜKÜMDEN DÜŞMESİ......................................... 117
A. Genel Olarak............................................................................................................................... 117
B. Sözlü Vasiyetnamenin TMK M. 541 Gereği Hükümden Düşmesi.......................................................... 118
C. Lehine Ölüme Bağlı Tasarrufta Bulunulan Kimsenin Mirastan Yoksun Olması........................................ 120
D. Lehine Ölüme Bağlı Tasarrufta Bulunulan Kimsenin Mirasbırakandan Önce Ölmesi................................. 120
E. Evliliğin Ölüm veya Gaiplik Dışında Bir Nedenle Sona Ermesi............................................................ 121
F. Bozucu Koşulun Gerçekleşmesi veya Geciktirici Koşulun Gerçekleşmemesi........................................ 121
III. SÖZLÜ VASİYETNAMENİN İPTALİ..................................................................................... 122
A. Genel Olarak............................................................................................................................... 122
B. iptal Sebepleri.......................................................................................................................... 122
- Ehliyetsizlik.......................................................................................................................... 122
- irade Sakatlığı...................................................................................................................... 125
a. Genel Olarak........................................................................................................................ 125
b. Hata (Yanılma).................................................................................................................... 126
c. Hile (Aldatma)..................................................................................................................... 127
d. Tehdit- Korkutma veya Zorlama............................................................................................. 128
- Hukuka ve Ahlaka Aykırılık...................................................................................................... 129
- Şekil Eksikliği......................................................................................................................... 130
C. Sözlü Vasiyetnamenin iptali Davası.............................................................................................. 132
- Genel Olarak iptal Davası......................................................................................................... 132
- iptal Davasının Tarafları........................................................................................................... 133
- iptal Davasında Süreler............................................................................................................ 134
- Süresiz Defi Hakkı.................................................................................................................. 136
Sonuç......................................................................................................................................... 137
Kaynakça................................................................................................................................... 141
Kavramlar Dizini............................................................................................................................ 147