İş Hukukunda İBRANAME ( Türk Borçlar Kanunu Hükümleri ve Yargıtay İlke Kararlarına Göre )

SUNUŞ İş Hukukunda İbra Sözleşmesi adlı eserin ilk iki baskısı tükenmiştir. Bu arada Türk Borçlar Kanunu yürürlüğe girmiş ve ibra sözleşmesi borcu sona erdiren nedenler arasında gösterilmek suretiyle yasal olarak ifadesini bul­muştur. Ancak Yargıtay, yıllar içinde oluşturduğu ilke kararlarını hemen terk etmemiş ve hukuk güvenliği ilkesinin bir gereği olarak Türk Borçlar Kanu-nu'nun yürürlükte olmadığı dönemde imzalanan ibranameler için geçerlilik koşullarının ilke kararları çerçevesinde değerlendirileceğini kararlarında açıklamıştır. Bu durumda 01.07.2012 tarihinden önce imzalanan ibranameler bakımından Türk Borçlar Kanunu hükümleri uygulanmayacaktır.

Bu çalışmamızda Yargıtay ilke kararları çerçevesinde ibra sözleşmesinin tanımı, tarafları, kuruluşu ve sonuçları incelenmiştir. İlgili Yargıtay kararlan konularına göre ayrılmış ve kolay ulaşabilme bakımından kararlarının özeti­ne yer verilmiştir. İbraname konusunda Yargıtay kararlarının tarihsel süreç içinde gelişimini ortaya koyabilmek adına eski ve yeni kararları kitaba alın­mıştır. Yargıtay'da iş Daireleri olarak görev yapan 9.Hukuk, 22. Hukuk ve son olarak 7. Hukuk Dairelerinin kararlarına yer verilerek uygulama birliği ya da farklılığına dikkat çekilmiştir. Temelde Yargıtay'ın her üç İş Dairesi­nin de ibraname konusunda aynı ilkeleri benimsediği gözlenmiştir. Yargı­tay'ın Sosyal Güvenlik Daireleri olan 10. Hukuk ve 21. Hukuk Dairelerinin görev alanına giren konularla ilgili ibraname uygulamalarına da yer verilmiş­tir.

İbra sözleşmesiyle ilgili en temel sorun, uygulamada ibranın ifa ile karış­tırılması ve ibranameye ödeme belgesi gözüyle bakılması olmuştur. Türk Borçlar Kanunu"nun 420. maddesinde de aynı yaklaşım izlenmiş ve işvere­nin işçiye olan borçlarından dolayı ibra edilmesi yerine işveren borçlarının ifası düzenlenmiştir. Alacağın tatmin edilemeyen sona erme nedenlerinden biri olan ibra yerine, borcun tamamen ifası yoluyla sona ermesi şeklinde bir yasal düzenleme gerçekleşmiştir.

Türk Borçlar Kanunu'nun 420. maddesindeki düzenleme, işverenin borç­ları bakımından çeşitli sınırlamalar getirmektedir. İşçinin işverene olan borç­ları bakımından aynı Yasanın 132. maddesi kapsamında ve herhangi bir şekil şartı veya sınırlama olmaksızın işçinin ibrası mümkün olabilecektir.

Önceki baskılarda olduğu gibi amacımız, hangi ibranamenin geçerli ol­duğu sorusunun cevabına biraz daha yaklaşmak ve bu konuda uygulamada yaşanan tereddütleri azaltmaktır.

Kitabın basımını gerçekleştiren Yetkin Yayınevi sahipleri Ziya Gülkök ve Muharrem Başer ile yayınevi çalışanlarına teşekkür ediyorum.

Şahin ÇİL

İÇİNDEKİLER

SUNUŞ............................................................................................ 7 A- GENEL OLARAK.................................................................... 13

B- İBRANIN TANIMI................................................................... 17

C- İBRANIN ÇEŞİTLERİ.............................................................. 19

a.  Türlerine Göre........................................................................ 19

b.  Kapsamına Göre..................................................................... 20

D- İBRANIN HUKUKİ NİTELİĞİ................................................ 21

E- İBRA SÖZLEŞMESİNİN BENZER KURUMLARLA

KARŞILAŞTIRILMASI............................................................ 24

a. Alacağı Talep Etmeme Taahhüdü (Pactum de non Petendo)...... 24

b. Menfî Borç İkrarı................................................................... 25

c. Sulh Sözleşmesi...................................................................... 25

d. Takas.................................................................................... 26

e. Konkordato............................................................................ 26

f.  Makbuz.................................................................................. 27

F- İBRA SÖZLEŞMESİNİN YAPILABİLMESİ İÇİN

GEREKLİ KOŞULLAR............................................................ 29

a. 6098 Sayılı Borçlar Kanununun Yürürlülüğünden Önce
İmzalanan İbranameler........................................................... 29

1. Alacak / Borç İlişkisinin Varlığı........................................... 29
2. Tarafları............................................................................ 30
3. Yetki................................................................................. 31
4. İbra Sözleşmesinin Düzenlenme Zamanı............................... 32
5. İbra Sözleşmesinin Şekli...................................................... 35

b. 6098 Sayılı Borçlar Kanununun Yürürlülüğünden Sonra
İmzalanan İbranameler............................................................ 36

1. İbranamenin Düzenlenme Zamanı....................................... 36
2. İbranamenin Şekli............................................................... 38
3. Borcun Ödenme Şekli......................................................... 40
4. Alacağın Miktar ve Türünün Gösterilmesi............................ 41
5. Miktar İçeren İbranamenin Makbuz Etkisi............................ 42
6. Sınırlamanın İşçi Yararına Oluşu......................................... 42

G- İBRA SÖZLEŞMESİNİN KURULUŞU.................................... 44

İmzalanan İbranameler............................................................ 44

1. İcap................................................................................... 44
2. Kabul................................................................................ 46
3. İrade Fesadı Halleri............................................................ 46

aa. Hata.......................................................................... 46

bb. Hile.............................................................................. 48

cc. İkrah............................................................................ 49

dd. Gabin........................................................................... 49

b.  6098 Sayılı Borçlar Kanununun Yürürlülüğünden Sonra
İmzalanan İbranameler............................................................ 52

1. Öneri................................................................................. 52
2. Kabul................................................................................ 53
3. İrade Fesadı Halleri............................................................ 53

aa. Hata........................................................................... 53

bb. Hile.............................................................................. 53

cc. İkrah............................................................................ 54

dd. Gabin........................................................................... 54

H- İBRA SÖZLEŞMESİNİN SONUÇLARI.................................... 55

a.  6098 Sayılı Borçlar Kanununun Yürürlülüğünden Önce
İmzalanan İbranameler............................................................ 55

1. Borcun Sona Ermesi........................................................... 55
2. Fer'i Borçlara Etkisi............................................................ 56
3. Müteselsil Borçlarda Durum................................................ 57
4. Genel Anlamda İbra............................................................ 59

b. 6098 Sayılı Borçlar Kanununun Yürürlülüğünden Sonra
İmzalanan İbranameler............................................................ 60

1. Borcun Sona Ermesi........................................................... 60
2. Fer'i Borçlara Etkisi............................................................. 61
3. Müteselsil Borçlarda Durum................................................ 61
4. Genel Anlamda İbra............................................................ 61

I-   İŞ HUKUKUNDA İBRANAMENİN DAR YORUMU İLKESİ. 62

a. 6098 Sayılı Borçlar Kanununun Yürürlülüğünden Önce

İmzalanan İbranameler............................................................ 62

1. Öğreti Görüşü..................................................................... 62
2. Yargıtay Uygulaması........................................................... 63

aa. İbranamenin Makbuz Sayılması...................................... 63

bb. İbranameye Dayanılmakla Birlikte Hak Kazanılmadığı

Savunması (Çelişkili Savunma)...................................... 67

cc. İbra Sözleşmesinde İhtirazı Kaydın Etkisi........................ 71

dd. İbranamenin Düzenlenme Zamanının Sonuca Etkisi......... 72

ee. Miktar İçermeyen İbraname.......................................... 75

ff.   İbraname - Feragatname İlişkisi.................................... 79

b. 6098 Sayılı Borçlar Kanununun Yürürlülüğünden Sonra

İmzalanan İbranameler........................................................... 82

1. İşçinin İbra Edilmesi........................................................... 82
2. İşverenin İbrası.................................................................. 82

M-SONUÇ.................................................................................... 96

N- İLGİLİ YARGITAY KARARLARI.......................................... 97

1-  İbra Sözleşmesinin Tanımı ve Hukuki Niteliği

ile İlgili Kararlar..................................................................... 97

1. İbranamede Taraf Ehliyeti ve Yetki ile İlgili Kararlar.............. 125
2. İrade Fesadı Hallerine Dair Yargıtay Kararları....................... 136
3. İbranamenin Düzenlendiği Tarihin Önemine Dair

Yargıtay Kararlan................................................................ 186

1. İbranamede İhtirazı Kaydın Etkisine Dair Kararlar................. 224
2. İbranamedeki İmzaya İtiraz ile İlgili Yargıtay Kararlan........... 233

7. İbranamenin Kapsamı ile İlgili Yargıtay Kararları................... 247

8-  İbraname ile Feragatname İlişkisine Dair

Yargıtay Kararları................................................................ 257

9-  İbranamenin Dar Yorumu ve Genel Anlamda

İbranın Geçersizliğine Dair Kararlar...................................... 269

10- Kendi İçinde ya da Savunma ile Çelişen İbranamelerin

Geçerli Olmadığına Dair Yargıtay Kararlan........................... 290

11 - Miktar İçeren İbraname ve Aşırı Yararlanma ile

İlgili Kararlar....................................................................... 353

12- Miktar İçeren İbranamenin Makbuz Sayıldığına

İlişkin Kararlar.................................................................... 365

13- İbranamenin Hukuki Açıdan Bağlayıcılığı ile

İlgili Yargıtay Kararlan......................................................... 396

1. Miktar İçermeyen İbranamenin Geçerliliğine Dair Kararlar..... 425
2. İbranamenin Borcu Sona Erdiren Etkisine Dair

Yargıtay Kararları............................................................... 443

16- İş Kazasından Doğan Tazminatlarda İbra.............................. 477