Kargo Gönderim Saatleri;
Yeni Üyelik
Üye Girişi
Cmr Hükümlerine Göre Müteakip Taşıma 2008 Oğuz YILMAZ
Cmr Hükümlerine Göre Müteakip Taşıma 2008 Oğuz YILMAZ
Oğuz YILMAZ - GÜNCEL YAYINEVİ
Sayfa Sayısı
:
161
Kitap Ölçüleri
:
16x23 cm
Basım Yılı
:
2008
ISBN NO
:
9789756187289
760,00
TL öNSöZ Bu kitap, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dalında Yüksek Lisans tezi olarak yazılmış, Doç Dr. Demet Özdamar, Yard. Doç. Dr. Ahmet Türk ve Yrd. Doç. Dr. Ecehan Yeşilova′dan oluşan jüri tarafından oybirliği ile kabul edilmiş ve gereken düzeltmelerin yapılması sonucunda basıma hazır hale getirilmiştir. Bu eser temel olarak uluslararası karayolu ile eşya taşımasında son yıllarda büyük önem kazanan, taşımanın birden fazla taşıyıcılar tarafından yapılması durumunda ortaya çıkabilecek problemlere değinmesi açısından uygulayıcılara yararlı bir eser niteliği taşımaktadır. Bilindiği gibi teknolojik gelişmelerin ve uzmanlaşmanın daha büyük bir öneme haiz olduğu günümüz dünyasında, özellikle uzun mesafeli taşımalar ekseriyetle birden çok taşıyıcı tarafından yapılmaktadır. Bu taşıyıcıların herbirinin, tezimizde anlattığımız kavramlar dahilinde alacakları sıfatlar neticesinde herhangi bir uyuşmazlık durumunda uyuşmazlık noktasının neresinde yer alacakları hususu tezimizin özünü oluşturmaktadır. Bu tezin oluşmasında ve basım aşamasına gelmesinde katkısı bulunan birçok kişi ve kuruma teşekkür borçluyum. Öncelikle tez danışmanım olma lütfunda bulunan ve tezin yazım aşamasında çok değerli görüşlerle beni destekleyen sayın hocam Yrd. Doç. Dr. Ahmet Türk′e teşekkürü bir borç bilirim. Bundan başka resmi olmasa da fiili olarak tez danışmanım olarak bana sonsuz yardımda bulunan, her türlü araştırmamda bana büyük destek veren, en ihtiyacım olduğu zamanda çalışmamı eleştiren ve dikkat etmem gereken hususları içtenlikle gösteren. Tezin oluşumunda çok büyük bir pay sahibi olan ve aynı zamanda tez savunmasında jüri üyesi olma lütfunda bulunan çok değerli hocam Yrd. Doç. Dr. Ecehan Yeşilova′nın hakkını hiçbir şekilde ödeyemeyeceğimi biliyorum. Bu nedenle teşekkürün kifayetsiz kaldığı bir ortamda sayın hocama şükranlarımı sunuyorum., Beni yetiştirerek bu günlere gelmemi sağlayan ve her zaman beni destekleyen. En sıkıntılı zamanlarında dahi hiçbir zaman bana yansıtmayarak sadece başarımı hedefleyen. Hayatta ayaklarımın üzerinde durmamdan başka benden hiçbir beklentileri olmayan anneme, babama ve kardeşim Didem′e, özellikle tezin yazım aşamasında bana büyük yardımda bulunan, üzerimdeki yükü bir nebze olsun azaltan daha da önemlisi moral motivasyonumun sürekli yüksek kalması için elinden geleni yapan sevgili dostum ve ortağım Av. Hasan Can AKAY′a ve ayrıca bu çalışmayı yaparken, zaman zaman yeterli ilgi gösteremememe rağmen beni daima anlayışla karşılayan ve hukukçu olmamasına rağmen tezin araştırma aşaması da dahil olmak üzere her anında bana maddi, manevi her türlü yardımı yaparak yanımda yürüyen ve hiçbir zaman elimi bırakmayan sevgilim Deniz′e sonsuz teşekkürlerimi sunarım. Son olarak tezin basımına aracılık eden ve kitap olarak yayınlanmasını sağlayarak birçok kişiye ulaşmasını sağlayan Güncel Yayınevi′nin tüm çalışanlarına teşekkür ederim. İzmir 2008 Av. Oğuz YILMAZ ÖZET Tezli Yüksek Lisans Tezi CMR Hükümlerine Göre Müteakip Taşıma Oğuz YILMAZ Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dalı Özel Hukuk Programı Globalleşen dünyada, uluslararası ticaretin artması ile birlikte, ticaretteki en önemli konulardan birisi olan taşımacılığın da gelişmesi ve bu gelişime paralel olarak taşıma şirketleri arasındaki uzmanlaşma kaçınılmaz bir gerçek olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu gerçeğe ek olarak ticari iş yapan, bir tarafta gönderen ve diğer tarafta gönderilenin, ticari eşyanın taşımasında güven koşulu ile birlkte düşünüldüğünde, günümüz dünyasında özellikle uzun mesafeli taşımalar genellikle birden çok taşıyıcı tarafından yapılmaktadır. Birden çok taşıyıcı tarafından yapılan taşımada, yükün herhangi bir şekilde kaybolması, hasara uğraması veya gecikmesi durumunda ortaya çıkabilecek uyuşmazlıklarda, hangi taşıyıcının ne ölçüde sorumlu olduğu ve hak sahiplerinin zararlarının tazmini için hangi taşıyıcılara başvuracağı ve kendisinden tazminat alınmış bir taşıyıcının hangi şartlar dahilinde ödediği tazminat için rücu edebileceği hususları taşımanın türüne göre büyük farklar arzedecektir. Bu farklı taşıma türlerinden karşımıza çıkanlardan ve tezimin konusunu oluşturan müteakip taşıma, uluslararası karayolu taşıyıcıların ve gönderen ile gönderilenin uygulamada sıklıkla karşılaştığı bir taşıma türüdür. Bu taşıma türünü yanı sıra diğer taşımalar ve özellikle alt taşıma ilişkisi de uy-gulamda sıklıkla karşımız çıkan bir uygulamadır. Müteakip taşıyıcıyı alt taşıyıcıdan ayıran en büyük özellik taşımaya katılan tüm taşıyıcıların yükü ve CMR taşıma senedini kabul etmeleri ile birlikte tüm taşımanın bir parçası olmaları ve tüm taşımadan dolayı sorumluluk altına girmeleridir. İşte tezimde yukarıda anlatmaya çalıştığım mütakip taşıma ve alt taşıma ilişkisi CMR hükümleri ve TTK hükümleri ile birlikte Ticaret Kanu- nu Tasarısı Hükümleri ile de kıyasen incelenmiş ve gerekli şartlar ortaya konulmaya çalışılmıştır. Anahtar Kelimeler: l)Müteakip Taşıyıcı, 2)Alt Taşıyıcı, 3) CMR taşıma senedi, 4) Tek Sözleşme Uyarınca Yapılan Taşıma, 5) Uluslararası Karayolu Eşya Taşıması ABSTRACT Master Thesis Successive Carriage According to CMR Provisions Oğuz YILMAZ Dokuz Eylül Üniversitesi Institute of Social Science Department of Private Law Private Law Program in Today′s global world, by increasing the trade, it is unavoidable to improve one of the most important issue of the commerce, "the carriage". in addition to this truth, both parties, (one side is sender and the other side is receiver) who do business, want to feel in confidence concerning their goods during the carriage. Because of this, today especially the long distance car-riages are generally performed by more than one carrier. The carriage that is performed by more than one carrier is of great dif-ference in the dispute of vvhich carrier is liable in the carriage and at vvhich rate and which carriers should be sued by the cargo interests for the compen-sation of the derogation and finally in vvhich circumstances the carrier who pays compensation to the cargo interests recourse to the other carriers in the event of loss, damage and delay, according to type of the carriage. One type of this carriage that is main subject of my thesis is successive carriage. it is very vvell knovvn type among the sender, receiver and international road carriers. Moreover, in practice the other types of carriages especially the sub carriages are also common in commerce area. The clearest feature that aparts the successive carrier from the sub carrier is acceptance of the goods and CMR consignment note of the ali carriers that attend the carriage. By this way ali of the carriers become the part of the vvhole transport and liable from vvhole carriage. The issue I try to explain above is examined detailed in the thesis and provisions of CMR are compared vvith the provisions of Turkish Commerce Code and Project of Turkish Commerce Code. Keywords: 1) Successive Carrier, 2) Sub Carrier, 3) CMR Consign-ment Note, 4) The Carriage that is performed by single contract, 5) International carriage of goods by road GİRİŞ Uluslararası karayolu taşıması günümüzde ülkemizde ve Avrupa′da en çok kullanılan taşıma türüdür. Ticari hayatta taşınacak olan ticari emtia, büyük bir oranda karayolunda ile taşınmaktadır. Ancak karayolu taşıyıcıları genel olarak taşıma işini kendileri yapmaktansa özellikle uzun mesafeli taşımalarda, bu işi birden çok taşıyıcıya yaptırma yolunu seçmektedirler. Taşıma sözleşmesinin birden çok taşıyıcı tarafından yapılması uygulamada genellikle iki şekilde karşımıza çıkmaktadır. Bunlardan ilki, gönderenin yükün taşıma organizasyonunun yapılabilmesi için bir taşıma komisyoncu ile anlaşması durumudur. Taşıma komisyoncusu da tüm taşımanın gerçekleştirilebilmesi için bir taşıyıcı ile alt taşıma sözleşmesi yapar. Bu durumda fiili taşıyıcı ile gönderen arasında sözleşmesel bir ilişki bulunmadığından CMR hükümleri uygulama alanı bulamayacaktır1. Taşıma sözleşmesinin birden çok taşıyıcı tarafından yapılabilmesinin ikinci yolu da gönderenin eşyanın taşınması için bir taşıyıcı ile anlaşması ve bu taşıyıcının da taşımanın tamamını veya bir kısmını başka bir taşıyıcıya bırakması durumudur. Bu durumda aşağıda müteakip taşıyıcı ile ilgili açıklamalarımızda anlatacağımız müteakip taşıyıcı sıfatının kazanılabilmesi için gereken şartların mevcut olması halinde ikinci taşıyıcı CMR m. 34 anlamında müteakip taşıyıcı olacak ve ilk taşıyıcı ile ikinci taşıyıcı arasındaki ilişki de CMR′ye tabi olacaktır. Taşıyıcıların, taşıma işini yaptırdıkları taşıyıcıların hukuki statüleri oldukça farklıdır ve her bir statüye gerek CMR gerekse TTK hükümleri uyarınca ayrı hukuki uygulamalar getirilmiştir. Tez konumuzun adını oluşturan "müteakip taşıma" ve "müteakip taşıyıcı" kavramları ile daha başka bir hukuki statüyü temsil eden "alt taşıma" ve "alt taşıyıcı" kavramları ve bunlara bağlanan hukuki sonuçlar tezimizin önemli bir bölümünü oluşturmaktadır. CMR Konvansiyonu ve bu Konvansiyonun altıncı bölümünde belirtilmiş olan "müteakip taşıma", "alt taşıma" gibi kavramlardan bahsetmeden önce CMR Konvansiyonun önemi ve tarihçesine değinmekte yarar olduğunu ARKAN, Sabih: Eşyanın Karayolu Uluslararası Taşınmasına İlişkin Konvansiyon Üzerine Bir İnceleme, ETS, İstanbul 1984 (CMR Üzerine Bir İnceleme), s. 9 bkz. YEŞİLOVA, Ecehan: Taşıyıcının CMR Hükümlerine Göre Yardımcı Şahıslarının ve Müteakip Taşıyıcının Eylemlerinden Doğan Sorumluluğu, Ankara 2004, s. 142 düşünmekteyiz. Bu nedenle tezin ilk bölümünde bu kavramlar anlatılmadan önce CMR tarihçesine biraz olsun değinilmiştir. Müteakip olarak ise, ilk bölümün ikinci kısmında, taşımanın birden fazla taşıyıcı tarafından yapılması başlığında, hem CMR hükümlerine hem de TTK hükümleri ve ayrıca yakın bir gelecekte yürürlüğe girecek olan TTK Tasarısı hükümlerinde müteakip taşıma ve alt taşıma kavramları açıklanacak ve mahkeme kararları doğrultusunda aralarındaki farklar anlatılmaya çalışılacaktır. Tezin ikinci bölümünde, CMR hükümleri uyarınca müteakip taşıyıcı olabilmek için hayati bir önemi olan CMR taşıma senedinin hukuki durumu incelenecek ve özellikle CMR 9′da belirtilen hukuki yapısı yabancı hukukların da konuya atfından yararlanılarak ayrıntılı olarak ele alınacaktır. İkinci bölümde ise müteakip taşımaya ilişkin CMR 35. maddesinde belirtilen diğer belgelerden söz edilecektir. Tezin üçüncü bölümünde ise CMR 36. maddesinde belirtilmiş olan sorumluluk davalarından ve özellikle davalı olabileceklerin hukuki durumu TTK ve TTK Tasarısı hükümleri ile kıyaslamaları olarak ayrıntılı bir şekilde anlatılacaktır. Dördüncü bölümde de CMR 37. maddesinde ele alınmış olan müteakip taşıyıcılar arasındaki ilişkiler ve CMR 38. maddesindeki ödeme güçlüğüne düşmüş olan taşıyıcının sorumluluk payının diğer taşıyıcılara dağılımı ile ilgili olarak ayrıntılı açıklamalar yapılacaktır. Beşinci ve son bölümde ise, CMR 39′da düzenlenmiş olan taşıyıcılar arasındaki rücu davalarında usul, özellikle yargılamanın davacıya karşı etkisi, yetki kuralları ve zamanaşımına ilişkin farklı düzenlemeler dikkat çekilip ayrıntılı olarak incelenecektir. Bölümün ve tezin son kısmında da, CMR 40. maddesinde belirtilmiş olan sözleşme serbestisinden bahsedilecek, anlamı ve yorumu üzerinde durulacaktır. Görüldüğü gibi tezimiz toplam beş bölümden oluşmaktadır. CMR Konvansiyonundaki müteakip taşımaya ilişkin 34. ve 40. maddeler arasındaki her bir madde ayrı ayrı işlenmeye çalışılmıştır. Bunun nedeni tezimize ufak bir şerh görüntüsü verebilme düşüncesi olduğunu açıklamakta yarar görmekteyiz. CMR Konvansiyonu, üye ülkelerdeki karayolu ile eşya taşıması hususunda yeknesak bir düzenleme getirdiği için oldukça büyük bir öneme haizdir ve hukukçular tarafından çok iyi yorumlanması gereken bir Konvansiyondur. Bir örnekle Konvansiyonun önemini açıklamaya çalışalım. Örneğin; Türk menşeili bir şirket Finlandiya′dan Türkiye′ye taze meyve getirtebilmek için bir Alman taşıma komisyoncusu ile anlaşıyor. Alman komisyoncu, taşıma işinin gerçekleştirilmesi için İsveçli bir taşıma şirketi ile anlaşma yapıyor. Ancak İsveçli bu şirket kendi bünyesinde taşımayı sağlıklı yapabilecek yeterli donanımın olmaması sebebiyle taşıma işini Danimarkalı bir taşıma şirketine devrediyor ve yük bu Danimarkalı şirket tarafından Türkiye′ye getirildiğinde soğutucuların bozuk olması sebebiyle meyvelerin çürümüş olduğu tespit ediliyor. Yukarıda bahsettiğimiz senaryo gerçekleştiğinde acaba uyuşmazlığa hangi ülke hukuku uygulanacak? Bu sorun CMR Konvansiyonundan evvel oldukça karmaşık ve içinden çıkılmaz bir durum iken Konvansiyonun yürürlüğe girmesi ile artık en azından Konvansiyona dahil ülkeler için tartışma konusu olmaktan çıkmıştır. CMR Konvansiyonundan evvel taşıma hukukuna ilişkin olarak demiryolu taşımasına ilişkin CİM Konvansiyonu (1890), deniz taşımalarına ilişkin Lahey kuralları (1924) ve hava taşımalarına ilişkin Varşova Konvansiyonu (1929), uluslararası taşımalar için tertip edilmiştir ancak karayolu taşıması için herhangi bir uluslararası sözleşmenin olmaması büyük bir eksiklik olarak kalmıştır. Bu eksiklik 1960 yılında yapılan Uluslararası Eşya Taşımalarına İlişkin CMR Konvansiyonunun yapılması ile giderilmiştir. CMR, ilk olarak ECE (Avrupa Ekonomi Komisyonu) tarafından 1956 yılında on ülkenin imzalaması ile temelleri atılmıştır3. Daha sonra CMR madde 43 uyarınca Konvansiyon 2 Temmuz 1961 tarihinde yürürlüğe girmesi kararlaştırılmıştır4. Özellikle Doğu Avrupa ülkelerinin de Konvansiyona dahil olması ile birlikte coğrafi olarak CMR′nin hükmü Avrupada büyük bir alana yayılmış ve kapsamı genişlemiştir. Bu ilk on ülke: Belçika. Batı Almanya, Fransa, Yugoslavya, Lükscmburg, Mollanda, Avusturya, Polonya, İsveç ve İsviçre′dir. BLASCHE, Gerhard: "Convention on the Contract for thc International Carriagc of Goods by Road - CMR", 3 International Bussines Law 1975, s. 25. İÇİNDEKİLER Önsöz v Kısaltmalar xi Özet xiii Abstract xv GİRİŞ ,1 BİRİNCİ BOLUM CMR TARİHÇESİ VE TAŞIMANIN BİRDEN FAZLA TAŞIYICI TARAFINDAN YAPILMASI § 1-CMR TARİHÇESİ 5 §2- CMR HÜKÜMLERİNE GÖRE MÜTEAKİP TAŞIYICI İLE İLGİLİ ESASLAR 7 I- CMR Hükümlerine Göre Müteakip Taşıyıcı Kavramı 7 II- AH Taşıyıcı İle Müteakip Taşıyıcı Kavramları ve Karşılaştırması...9 A- Alt Taşıyıcı 9 B- Müteakip Taşıyıcı 12 C- Müteakip Taşıyıcı İle Alt Taşıyıcının Karşılaştırılması 13 III- Müteakip Taşımanın Şartlan 14 A- Tek Taşıma Sözleşmesinin Varlığı 15 - B- CMR Taşıma Senedinin Gereksinimi 17 IV- Müteakip Taşımada Römork Sorunu 30 V- CMR Madde 34′ün Müteakip Taşıyıcılara Etkisi 32 § 3- TÜRK TİCARET KANUNU HÜKÜMLERİNE GÖRE TAŞIMANIN BİRDEN FAZLA TAŞIYICI TARAFINDAN GERÇEKLEŞTİRİLMESİ VE TAŞIYICILARIN TAŞIMADAN KAYNAKLANAN SORUMLULUKLARI 33 I- Genel Olarak 33 II- Yardımcı Şahısların Fiillerinden Doğan Sorumluluk 35 A- Yardımcı Şahıslar 35 1- Taşıyıcının Maiyetinde Çalışanlar 35 2- Taşıyıcının Kullandığı Kişiler 35 B- Taşıyıcının Yardımcı Şahısların Fiillerinden Doğan Sorumluluğunun Koşulları 37 1- Yardımcının Kusurlu Olması 37 2- Kusurlu Davranışın Zarara Neden Olması 38 C- Ara Taşıyıcılardan Kaynaklanan Sorumluluk 39 1- Ara Taşıyıcılar 39 a. Eşyanın Taşınmasını Kendilerine Bıraktığı Kişiler 39 b. Taşıyıcının Yerine Geçenler 40 2- Asıl Taşıyıcının Sorumluluğunun Koşullan 42 a. Ara Taşıyıcının Kusurlu Olması 42 b. Kusurlu Davranışın Zarara Neden Olması 43 İKİNCİ BÖLÜM CMR TAŞIMA SENEDİ VE MÜTEAKİP TAŞIMAYA İLİŞKİN DİĞER BELGELER § 1- CMR TAŞIMA SENEDİ 45 I- Genel Olarak 45 II- CMR Taşıma Senedinin Gerekliliği 46 III- CMR Taşıma Senedinin Şekli 48 IV- CMR Taşıma Senedinin İspat Etkisi İçin Gereken Koşullar 49 V- CMR Taşıma Senedinin İçeriği 50 VI- CMR Taşıma Senedinin Hukuki Niteliği 51 § 2- CMR m.9 HÜKMÜNÜN HUKUKİ YAPISI 52 I- Genel Olarak 52 II- İlk Görünüş İspatı/Delili 52 III- İlk Görünüş İspatı/Delilinin Hukuki Niteliği 54 § 3-MÜTEAKİP TAŞIMAYA İLİŞKİN DİĞER BELGELER 56 VUI ÜÇÜNCÜ BÖLÜM MÜTEAKİP TAŞIMADA SORUMLULUK DAVALARI (DIŞ İLİŞKİ) §1- SORUMLULUK DAVASININ TARAFLARI 59 I- Davacı 59 II- Davalı 60 A- İlk Taşıyıcı 61 B- Son Taşıyıcı 62 C- Zıya, Hasar Veya Gecikmenin Meydana Geldiği Taşıyıcı 63 § 2- AYNI ANDA BİRDEN ÇOK TAŞIYICIYA KARŞI AÇILAN DAVALAR VE YETKİLİ MAHKEME 63 I- Sorumluluğun Dayanağı ve Kapsamı 64 II- Karşı Dava ve Defiler 66 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM MÜTEAKİP TAŞIYICILAR ARASINDAKİ HUKUKİ İLİŞKİLER (İÇ İLİŞKİ) VE BİR TAŞIYICININ ÖDEME GÜÇLÜĞÜNE DÜŞMÜŞ OLMASI § 1- MÜTEAKİP TAŞIYICILAR ARASINDAKİ HUKUKİ İLİŞKİLER ..67 I- Genel Olarak 67 II- Kapsam 67 III- Paylaşıma İlişkin Koşullar 72 A- Madde 37/a Uygulanması Durumunda 72 B- Madde 37/b Uygulanması Durumunda 74 C- Madde 37/c Uygulanması Durumunda 75 § 2- BİR TAŞIYICININ ÖDEME GÜÇLÜĞÜNE DÜŞMESİ 76 I- Genel Olarak 76 II- Ödeme Güçlüğü Kavramı 77 III- Madde 37 ve 38 Kapsamında Taşıyıcılar Arası İlişkilerin Hesaplanması 77 ıx BEŞİNCİ BÖLÜM TAŞIYICILAR ARASINDAKİ RÜCU DAVASINDA USUL VE SÖZLEŞME SERBESTİSİ §1- TAŞIYICILAR ARASINDAKİ RÜCU DAVALARINDA USUL 81 I- Genel Olarak 81 II- Yargılamanın Davacıya Karşı Etkisi 81 III- Yetki Kuralları 83 IV- Yargılamanın Etkisi 84 V- Zamanaşımı 85 § 2- SÖZLEŞME SERBESTİSİ 90 SONUÇ 93 KAYNAKÇA 99 CMR TÜRKÇE RESMİ TERCÜMESİ 103 CMR İNGİLİZCE ORİJİNAL METNİ 121 CMR FRANSIZCA ORİJİNAL METNİ 141
© Copyright 2025
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı