Vergi ve İstihdam Politikası Açısından Kayıt Dışı Ekonomi

GİRİŞ

Kayıt dışı ekonomiye ilgi II. Dünya savası sonrasında başlamış, Fransa'da ilki 1936'da sonraki 1940 yılında olmak üzere kayıt dışı istihdam konusunda yasal düzenlemeler yapılmış, ilk defa 1958 yılında Cagan tarafından A.B.D.'de kayıt dışı ekonominin hacmi ölçülmeye çalışılmıştır. Konunun hala güncel olmasının nedeni ise, genellikle bir sorun olarak görülen olgunun ortadan kaldırılamamış olmasıdır. Kayıt dışı sektörün büyüklüğünün, basta issizlik oranı, bölgeler arasında gelir fark­lılığı, kişi basına düsen gelir ve hatta enflasyon olmak üzere bütün sosyoekonomik göstergelere etkileri olacağıdır. Kayıt dışı ekonominin, kaynak dağılımında etkin­likten uzaklaşma ve gelir dağılımını bozucu etkileri nedeniyle ekonomide yarattığı refah kaybı, rekabette eşitliği bozması ile devletin varlığına olan kamu güvenini sarsması diğer olumsuzlukları arasında sayılabilir. Kayıt dışı ekonominin en önem­li olumsuzluklarından biri de vergi kaybı yaratmasıdır.

Kayıt dişilik, dünyanın temel gerçeklerinden birisidir. Ülkeler bu faaliyetleri denetim altına alabilmek için cezalandırma, kanuni takibat, eğitim ve ekonomik tedbirler uygulamaktadırlar. Bu konuyla ilgili en temel zorluk, bu faaliyetlere kim­lerin katıldığının, faaliyetlerin ortaya çıkış sıklığının, büyüklüğünün tespitiyle ilgi­lidir. Bu konuların bilinmesi etkin tedbirler ve kararlar alınmasını kolaylaştırır. Ancak, kayıt dişilik faaliyetleri içinde bulunanların kendini gizlemeleri bu işi zor­laştırmaktadır.

Kayıt dışı ekonomi sorunu tüm toplumu ilgilendiren çok yönlü bir sorundur. Çözümü de o nedenle çok yönlü ve çok boyutludur.

Günümüzde, toplumların en önemli sorunlarından birisi olan kayıt dışı eko­nomi; nedenleri, sonuçlan ve işleyişi itibariyle oldukça karma sık ve çok yönlü bir olgudur.

Kayıt dişilik sadece ekonominin değil, vergi sistemi ve sosyal güvenlik siste­minin de en önemli sorunudur.

  Kayıt dışı ekonomi ile ilgili olarak yapılmış birçok çalışma, araştırma ve ya­zılmış kitap bulunmaktadır. Söz konusu çalışmaların ortak yönü; kayıt dışı ekono­minin tanımı, unsurları, ölçme yöntemleri, nedenleri, etkileri ve boyutlarına ilişkin içeriktir. Kitabımızda ise; kayıt dışı ekonominin tanımı, unsurları, ölçme yöntemle­ri, nedenleri, etkileri ve boyutları belirtilerek; vergi politikası ve istihdam politikası açısından kayıt dışı ekonomi ayrı ayrı inceleme konusu yapılarak, kayıt dışı eko­nomi ile mücadele konusunda önerilere yer verilmiştir.

Türkiye'de kayıt dışı ekonomi, yalnızca mali ve iktisadi bir sorun değil, aynı zamanda sosyal ve siyasal bir sorundur. Bu nedenle konunun boyutları ekonomik gereklerle açıklanmaya çalışılırsa, sorunu oluşturan unsurların belirlenmesinde eksiklik yapılmış olacaktır. Bu çerçevede kitabımızda; sosyal ve siyasal etkinlik sabit varsayılarak, vergi politikası ve istihdam politikası açısından kayıt dışı eko­nomi konu edilmiştir.

Son on yılda yaşanan değişim ve dönüşüm; kayıt dışı ekonomi ile mücadelede etkisini göstererek tüm kesimlerin kayıt dışı ile mücadele konusunda değişim ve dönüşümden paylarına düşeni almalarına neden olduğundan, hep birlikte sorunun çözümünde önemli mesafeler alınmasına neden olmuştur.

  Kayıt dışı ekonomide en önemli konu; vergi politikası ve istihdam politikası­dır. Vergi ve istihdam; bir yandan kayıt dışı ekonominin nedeni iken, bir yandan da Kayıt dışı ekonomi ile mücadelede en önemli politikalardır. Kayıt dışı ekonomi konusunda vergi politikası ve istihdam politikası hem neden hem de çaredir. Vergi ve istihdam politikalarının kayıt dışı ekonomi ile mücadelede çare olmasını sağla­yacak olan siyasi kararlılıktır. Siyasi iradenin kayıt dışı ile mücadelede kararlı ol­ması, gerek kanuni düzenlemelerin gerekse kanuni düzenlemeleri uygulayacak olan idarelerin başarısını artıran en önemli etkendir.   Kanuni düzenlemeler ve kanuni düzenlemeleri uygulayacak olan idarelerdir. Herhangi bir konuda kanuni düzenleme yapmak önemlidir. Ancak kanuni düzen­leme yapmak kadar, kanunun uygulanması da büyük bir öneme haizdir. Bu çerçe­vede uygulayıcı idarelerin etkinlikleri ve başarıları ön plandadır. İdarelerin etkin ve başarılı olabilmesi için, önce söz konusu idarelerin var olması yani kurulması şarttır. Son yıllarda kayıt dışı ekonomi ile mücadele konusunda atılan en önemli adım; Sosyal Güvenlik Kurumu ile Gelir İdaresi Başkanlığı'nm kurulması olmuştur. Söz konusu iki kurumun etkinlik ve başarılarının artması; kayıt dışı ekonomi ile mücadelede etkinlik ve başarıyı da aynı doğrultuda artıracaktır. Bu çerçevede Sos­yal Güvenlik Kurumu ile Gelir İdaresi Başkanlığı'nm stratejileri, faaliyetleri ve programları kayıt dışı ekonomi ile mücadelede ayrı bir öneme sahip bulunmakta­dır. Sosyal Güvenlik Kurumu ile Gelir İdaresi Başkanlığı'nm başarısı; kayıt dışı ekonomi ile mücadeledeki başarıyı artıracak olan en önemli husustur.  

Söz konusu önem çerçevesinde Sosyal Güvenlik Kurumu'nun ve Gelir İdaresi Başkanlığı'nm etkinlik ve verimliliğinin güçlendirilerek artırılması ile iki idare arasındaki işbirliği ve koordinasyonun sağlanması; kayıt dışı ekonomi ile mücade­lede başarı oranını aynı derecede artıracaktır.

  Kitapta; istihdam politikası ve vergi politikası kayıt dışı ekonomi çerçevesinde incelenmiş ve bu çerçevede Sosyal Güvenlik Kurumu ile Gelir İdaresi Başkanlığı uygulamalarına özellikle yer verilmiştir.   Kayıt dışı ekonomi ile verilecek mücadeledeki kararsızlık ve tereddütler, mü­cadeleyi başlamadan kaybetmeyi ifade eder. Bu nedenle özellikle son on yıldaki siyasi kararlılık kayıt dışı ile mücadelede önemli mesafelerin alınmasına neden olmuştur.

ÖNSÖZ

  Kayıt dışı ekonomi; tüm dünya ülkelerinde olduğu gibi ülkemizde de temel so­runların başında gelmektedir. Kayıt dışı ekonominin varlığı, büyüklüğü ve etkileri nedeni ile kayıt dışı ekonomi ile mücadele hususu da büyük bir öneme sahip bu­lunmaktadır. Ülke ekonomileri ve kültürleri arasındaki farklılık, kayıt dışı ekonomi ile mücadele konusunda da ülkeler arasında farklılıkların oluşmasına neden ol­maktadır. Bu çerçevede ülkemizde de özellikle son yıllarda kayıt dışı ekonomi ile mücadele konusunda yeni adımlar atılmaktadır.   Kayıt dışı ekonomi ile mücadelede vergi politikası ve istihdam politikasının ayrı bir yeri ve önemi bulunmaktadır. Kayıt dışı ekonomi ile mücadelede vergi politikası ve istihdam politikası; neden, sonuç ve çözümü kendi yapısı içinde bu­lundurmaktadır. Bu nedenle tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de kayıt dışı eko­nomi ile mücadelede vergi politikası ve istihdam politikası önem kazanmakta, söz konusu önemin sonucu olarak Sosyal Güvenlik Kurumu ve Gelir İdaresi Başkanlığı ön plandaki kuruluşlar olarak ortaya çıkmaktadır.  

Kayıt dışı ekonomi ile ilgili olarak yaptığımız çalışmada; vergi politikası ve is­tihdam politikası açısından kayıt dışı ekonomi ayrı ayrı ele alınarak inceleme ko­nusu yapılmış.okuyucuların kayıt dışı ile ilgili aradıkları tüm konuların cevabını bulabilecekleri bir kitap çalışması yanında kayıt dışı ekonomi ile mücadele konu­sunda önerilere yer vererek bu mücadeleyi yürütecek kesimlere yardımcı olmaya çalışılmıştır.

İlk baskısı 2011, ikinci baskısı 2012 yılında yapılan ve kamuoyunda ilgi ile karşılanan kitap; 2011-2013 Dönemi Kayıt Dışı Ekonomi ile Mücadele Stratejisi Eylem Planı, 2010 ve 2011 yılları Katılım Öncesi Ekonomik Programlar, 2013 Yılı Programı, 2013-2015 Dönemi Orta Vadeli Program, 2013-2015 Dönemi Orta Vade­li Mali Plan, 2012 Yılı Türkiye İlerleme Raporu ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Ba­kanlığı ve Maliye Bakanlığı ugulamaları ile diğer kaynaklar çerçevesinde 2014 yılında genişletilerek ve güncellenerek hazırlanmıştır.

Kitabın baskısını gerçekleştiren Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü (TODAİE) yöneticicilerine teşekkür ederiz.

Uzun ve yorucu bir süreç olan kitabın yazımı aşamasında; bize bu yolculukta her zaman özveri desteği veren ve zaman yönünden anlayış gösteren ailelerimize teşekkür etmeyi bir borç biliyoruz.

Kitabın okuyuculara yeni ufuklar açması ve yararlı olmasını temenni ederiz. Ankara, 20.02.2014

İÇİNDEKİLER

  BÖLÜM I KAYIT DIŞI EKONOMİ...................................................................................................... 3

1. KAYIT DIŞI EKONOMİ TANIMI............................................................................................ 5
2. KAYIT DIŞI EKONOMİ VE KARA PARA İLİŞKİSİ................................................................... 9
3. KAYIT DIŞI EKONOMİ VE SUÇ EKONOMİSİ...................................................................... 11

1. SUÇ EKONOMİSİ........................................................................................................ 11
2. SUÇ EKONOMİSİ VE KARAPARA.................................................................................. 12

4.     KAYIT DIŞI EKONOMİ NEDENLERİ................................................................................... 13

1. KAYIT DIŞ! EKONOMİ KAYNAKLARİ.................................................................... 13
2. KA YİT DIŞI EKONOMİYLE MÜCADELE STRA TEJİSt EYLEM PLANI"NDA KA YİT
   DIŞI EKONOMİNİN NEDENLERİ.......................................................................... 17

1. Ekonomik Yapı, Verimlilik, İşletme Büyüklüğü, Bürokrasi........................... 17
2. Enflasyon ve Ekonomik Krizler..................................................................... 17
3. Nakit Ekonomisi............................................................................................. 17
4. Vergi Politikası............................................................................................... 18
5. İstihdam Politikası.......................................................................................... 18
6. Demografi....................................................................................................... 18
7. Kayıt Dışı Ekonomi ve Sosyal Bilinç............................................................. 18

5. KAYIT DIŞI EKONOMİNİN SONUÇLARI............................................................................ 18
6. KAYIT DIŞI EKONOMİNİN ETKİLERİ................................................................................. 20

1. KAYIT DIŞI EKONOMİNİN OLUMLU ETKİLERİ................................................. 23
2. KAYİT DIŞI EKONOMİNİN OLUMSUZ ETKİLERİ............................................... 25

1.    KAYIT DIŞI EKONOMİNİN ÖLÇÜLMESİ VE TAHMİN YÖNTEMLERİ................................. 28

1. KAYIT DIŞI EKONOMİNİN ÖLÇÜLMESİ.............................................................. 28
2. KA YİT DIŞI EKONOMİNİN TAHMİN YÖNTEMLERİ........................................... 29

7.2.1.Doğrudan Yaklaşım......................................................................................... 29

7.2.2. Dolaylı Yaklaşımlar........................................................................................ 30

7.3.    SEKİZİNCİ BEŞ YİLLİK KALKİNMA PLANİ KAYİT DIŞI EKONOMİ ÖZEL
İHTİSAS KOMİSYONU RAPORU'NDA KA YİT DIŞI EKONOMİYİ ÖLÇME
YÖNTEMLERİ.............................................................................................................. 32

8.    KAYIT DIŞI EKONOMİ BOYUTLARI.................................................................................... 34

1. TÜRKİYE'DE KAYIT DİŞİ EKONOMİ BOYUTLARİ.............................................. 34
2. DÜNYADA KA YİT DIŞI EKONOMİLERİN BÜYÜKLÜĞÜ................................................. 36

BÖLÜM II PLAN VE PROGRAMLARDA KAYIT DIŞI EKONOMİ.................................................... 39

1.    KALKINMA PLANLARİ VE KAYİT DIŞI EKONOMİ............................................................. 41

1. YEDİNCİ BEŞ YILLIK KALKINMA PLANI............................................................. 41
2. UZUN VADELİ STRA TEJİ VE SEKİZİNCİ BEŞ YILLIK KALKINMA PLANI....... 42
3. DOKUZUNCU KALKINMA PLANI (2007 - 2013)................................................. 45

1.4.  ONUNCU KALKINMA PLANİ (2007 - 2013)............................................................ 48

KAYIT DIŞI EKONOMİNİN AZALTILMASI PROGRAMI.......................................................... 49

1.Programın Amacı ve Kapsamı........................................................................................... 49

2. Program Hederleri............................................................................................................. 50
3. Performans Göstergeleri................................................................................................... 50
4. Programın Bileşenleri........................................................................................................ 50

1. Bileşen: Kayıt Dışı Ekonominin Boyutunun ve Etkilerinin Ölçülmesi......................... 50
2. Bileşen: Denetim ve Yaptırımların Daha Etkili Kılınması........................................... 50
3. Bileşen: Kurumlar Arası Koordinasyon ve Veri Paylaşımının Artırılması................. 50
4. Bileşen: Kayıt Dışılıkla Mücadelede Toplumsal Mutabakatın Sağlanması................. 51
5. Bileşen: Kaçakçılıkla Etkin Mücadele Edilmesi.......................................................... 51

2.1.     YILLIK PROGRAMLARDA KAYİT DİŞİ EKONOMİ VE VERGİ POLİTİKASI......................... 51

1. 2003 Yılı Programı....................................................................................... 51
2. 2004 Yılı Programı....................................................................................... 52
3. 2005 Yılı Programı....................................................................................... 52
4. 2006 Yılı Programı....................................................................................... 52
5. 2007 Yılı Programı....................................................................................... 53
6. 2008 Yılı Programı....................................................................................... 55
7. 2009 Yılı Programı....................................................................................... 56
8. 2010 Yılı Programı....................................................................................... 56
9. 2011 Yılı Programı....................................................................................... 59
10. 2012 Yılı Programı....................................................................................... 61
11. 2013 Yılı Programı....................................................................................... 63

2.2.    YILLIK PROGRAMLARDA KAYİT DIŞI EKONOMİ VE İSTİHDAM POLİTİKASI................... 65

1. 2003 Yılı Programı....................................................................................... 65
2. 2004 Yılı Programı....................................................................................... 66
3. 2005 Yılı Programı....................................................................................... 66
4. 2006 Yılı Programı....................................................................................... 67
5. 2007 Yılı Programı....................................................................................... 68
6. 2008 Yılı Programı....................................................................................... 71
7. 2009 Yılı Programı....................................................................................... 74
8. 2010 Yılı Programı....................................................................................... 76
9. 2011 Yılı Programı....................................................................................... 80
10. 2012 Yılı Programı....................................................................................... 83
11. 2013 Yılı Programı....................................................................................... 84

. ORTA VADELİ PROGRAMLAR VE KAYIT DIŞI EKONOMİ.................................................... 87

1. ORTA VADELİ PROGRAM (2006-2008)................................................................ 87
2. ORTA VADELİ PROGRAM (2007-2009)................................................................ 88
3. ORTA VADELİ PROGRAM (2008-2010)................................................................ 89
4. ORTA VADELİ PROGRAM (2009-2011)................................................................ 91
5. ORTA VADELİ PROGRAM (2010-2012)................................................................ 93
6. ORTA VADELİ PROGRAM (2011-2013)................................................................ 94
7. ORTA VADELİ PROGRAM (2012-2014)................................................................ 95
8. ORTA VADELİ PROGRAM (2013-2015)................................................................ 97

. ORTA VADELİ MALİ PLAN VE KAYIT DIŞI EKONOMİ.......................................................... 97

1. ORTA VADELİ MALİ PLAN (2006 - 2008)............................................................. 98
2. ORTA VADELİ MALİ PLAN (2007 - 2009)............................................................. 98

1. ORTA VADELİ MALİ PLAN (2008 - 2010)............................................................. 99
2. ORTA VADELİ MALİ PLAN (2009 - 2011)............................................................ 99

1. ORTA VADELİ MALİ PLAN (2010-2012).............................................................. 99
2. ORTA VADELİ MALİ PLAN (2011-2013)............................................................ 100
3. ORTA VADELİ MALİ PLAN (2012-2014)............................................................ 100
4. ORTA VADELİ MALİ PLAN (2013-2015)............................................................ 101

. ULUSAL PROGRAMLAR VE KAYIT DIŞI EKONOMİ........................................................... 102

1. 2001 YILI ULUSAL PROGRAM........................................................................... 102
2. 2008 YILI ULUSAL PROGRAM........................................................................... 103

. İLERLEME RAPORLARINDA KAYIT DIŞI EKONOMİ.......................................................... 104

1. 2001 YILI İLERLEME RAPORU........................................................................... 105
2. 2002 YILI İLERLEME RAPORU........................................................................... 105
3. 2003 YILI İLERLEME RAPORU........................................................................... 106
4. 2004 YILI İLERLEME RAPORU........................................................................... 107
5. 2005 YILI İLERLEME RAPORU........................................................................... 107

1. 2006 YİLİ İLERLEME RAPORU..................................................................................... 108
2. 2007 YİLİ İLERLEME RAPORU..................................................................................... 108
3. 2008 YILI İLERLEME RAPORU..................................................................................... 108
4. 2009 YILI İLERLEME RAPORU..................................................................................... 108
5. 2010 YILI İLERLEME RAPORU..................................................................................... 110
6. 2011 YILI İLERLEME RAPORU..................................................................................... 110
7. 2012 YILI İLERLEME RAPORU..................................................................................... 111

7.    KATILIM ÖNCESİ EKONOMİK PROGRAMLARINDA KAYIT DIŞI EKONOMİ............................. 113

1. 2003 YILI KATILIM ÖNCESİ EKONOMİK PROGRAM...................................................... 113
2. 2004 YILI KATILIM ÖNCESİ EKONOMİK PROGRAM...................................................... 113
3. 2005 YILI KATILIM ÖNCESİ EKONOMİK PROGRAM...................................................... 114
4. 2006 YILI KATILIM ÖNCESİ EKONOMİK PROGRAM...................................................... 115
5. 2007 YILI KATILIM ÖNCESİ EKONOMİK PROGRAM...................................................... 116
6. 2008 YILI KATILIM ÖNCESİ EKONOMİK PROGRAM...................................................... 118
7. 2009 YILI KATILIM ÖNCESİ EKONOMİK PROGRAM...................................................... 120
8. 2010 YILI KATILIM ÖNCESİ EKONOMİK PROGRAM...................................................... 121
9. 2011 YILI KA TILIM ÖNCESİ EKONOMİK PROGRAM...................................................... 122

1. KAYIT DIŞI EKONOMİ VE VERGİ..................................................................................... 125
2. KAYIT DIŞI EKONOMİ İLE MÜCADELE VE VERGİ POLİTİKASI....................................... 131
3. KAYIT DIŞI EKONOMİ İLE MÜCADELE VE GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI....................... 132

1. GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI VE KAYİT DIŞI EKONOMİ İLE MÜCADELE
   STRATEJİSİ EYLEM PLANİ (2008-2010)............................................................. 133
2. GELİR İDARESİ BAŞKANLİĞİ VE KA YİT DIŞI EKONOMİ İLE MÜCADELE
   STRATEJİSİ EYLEM PLANİ (2011-2013)............................................................. 134
3. GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI VE TÜTÜN VE TÜTÜN MAMULLERİ KAÇAKÇILIĞI
   İLE MÜCADELE EYLEM PLANI (2011-2013)..................................................... 137
4. KA YİT DIŞI EKONOMİ İLE MÜCADELEDE GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI
   UYGULAMALARİ...................................................................................................... 139

1. Vergi Dairesi Otomasyon Projeleri (VEDOP)............................................ 139
2. E-Beyanname Uygulaması Çerçevesinde Yürütülen Çalışmalar................. 139
3. Veri Ambarı Projesi (VERİA).................................................................... 141
4. Merkezi Risk Analizi ve Katmanlaştırma Projesi (MERAK)................... 141
5. E-Fa tura Uygulaması................................................................................. 142
6. Elektronik Fatura Kayıt Sistemi (EFKS)................................................... 144
7. Elektronik Defter Projesi............................................................................ 144
8. Bandrollü Ürün İzleme Sistemi Projesi...................................................... 145
9. Hekimlerin İş Yerlerinde POS Cihazı Bulundurma ve Kullanma
   Zorunluluğu................................................................................................ 147
10. Akaryakıt Pompalarına Bağlı Ödeme Kaydedici Cihaz Kullanımı............. 147
11. Taşıt Kimlik Birimi Sistemi........................................................................ 148
12. Ba - Bs Bildirim Formları Uygulaması....................................................... 149
13. Taşıt Tescil Sistemi.................................................................................... 150
14. NACE Faaliyet Kodlan Çalışması.............................................................. 151
15. Mükellef Bilgileri Bildirimi Çalışmaları...................................................... 152
16. Elektronik Bilet Projesi (e-Bilet)................................................................ 152
17. Elektronik Ticareti İzleme ve Değerlendirme Projesi................................. 152
18. Dava Takip Projesi (DATAP)................................................................... 153
19. Kredi Kartı İle Yapılan [POS Satışları) İzleme Projesi............................... 153
20. Vergisel Uyum Analiz Modeli ve Mükellef Değerlendirme Sistemi.......... 154
21. Sektör Bilgi Sistemi ( SBS ) Projesi............................................................ 154

1. KDV İadelerinin Takibi Projesi................................................................. 155
2. Gayrimenkul Sermaye İradı İzleme Projesi............................................... 155

4.     KAYIT DIŞI EKONOMİYLE MÜCADELE STRATEJİSİ EYLEM PLANINDA
(2008-2010) KAYIT DIŞI EKONOMİ VERGİ POLİTİKASI İLİŞKİSİ...................... 156

1. KAYIT DIŞI EKONOMİYLE MÜCADELE STRA TEJİSİ EYLEM PLANI
   (2008-2010)........................................................................................................... 156
2. KAYIT DIŞI EKONOMİ VE VERGİ POLİTİKASI............................................................. 156

1. Kayıt Dışı Ekonomi Nedeni Olarak Vergi Politikası................................. 157
2. Kayıt Dışı Ekonomi Sonucu Olarak Vergi Politikası................................ 157
3. Kayıt Dışı Ekonomiyle Mücadele Vergi Politikası Eylem Planı............... 158

5. KAYİT DIŞI EKONOMİYLE MÜCADELE STRATEJİSİ EYLEM PLANINDA
   (2011-2013) KAYIT DIŞI EKONOMİ VERGİ POLİTİKASI İLİŞKİSİ...................... 162
6. AVRUPA BİRLİĞİ ÜYELİKSÜRECİNDE KAYIT DIŞI EKONOMİ VE

VERGİ POLİTİKASI........................................................................................................... 163

7.     KAYIT DIŞI EKONOMİ VE VERGİ DENETİMİ................................................................... 163

1. VERGİ DENETİMİ........................................................................................................ 164
2. VERGİ DENETİM KURULU BAŞKANLIĞI...................................................................... 164

1. Vergi Müfettişleri...................................................................................... 165
2. Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı İdari Yapısı.......................................... 167
3. Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı Organizasyon Şeması........................... 167
4. Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı'nın Görev ve Yetkileri.......................... 168
5. Vergi Müfettişlerinin Görev ve Yetkileri................................................... 169
6. Vergi Müfettişlerinin Sorumlulukları......................................................... 170

7.3. VERGİ İNCELEMESİ..................................................................................................... 170

1. Vergi İncelemesi Türleri............................................................................. 172
2. Vergi İncelemesinin Aşamaları................................................................... 173
3. Vergi İncelemelerinde Uyulacak Usul ve Esaslar Hakkında
   Yönetmelik................................................................................................ 174

7.4. VERGİ DENETİM KURULU BAŞKANLIĞI VE KAYIT DIŞI EKONOMİYLE
MÜCADELE................................................................................................................ 179

1. Risk Analiz Sisteminin Geliştirilmesi........................................................ 180
2. Kayıt Dışı Ekonomiyle Mücadele Stratejisi Eylem Planı (2011-2013) 180
3. Kayıt Dışı Ekonomi ve Organize Vergi Kaçakçılığı ile Mücadeleye
   Yönelik Yapılan Çalışmalar....................................................................... 181

1. Tütün ve Tütün Mamulleri ile Mücadeleye Yönelik Yapılan
   Çalışmalar.................................................................................. 181
2. Akaryakıt Kaçakçılığı ile Mücadeleye Yönelik Yapılan
   Çalışmalar.................................................................................. 182
3. Lüks Oto İthalatı Sırasında ÖTV Aşındırmasını Önlemeye
   Yönelik Yapılan Çalışmalar........................................................ 182
4. Jet Yakıtının Amaç Dışı Kullanımını Önlemeye Yönelik
   Yapılan Çalışmalar..................................................................... 183
5. Konut Kredili Gayrimenkul Satışına Yönelik Yapılan
   Çalışmalar.................................................................................. 183
6. 2009 Yılı Motorlu Taşıt Araçlarında Uygulanan ÖTV
   İndirimine Yönelik Yapılan Çalışmalar...................................... 183

7.4.3.7. İ ndirimli Deniz Yakıtının Amaç Dışı Kullanımını

Önlemeye Yönelik Yapılan Çalışmalar..................................... 184

7.4.3.8.   Aerosol Üretiminde Kullanılan LPG Hakkında Yapılan
Çalışmalar.................................................................................. 184

7.5.     KAYIT DIŞI EKONOMİNİN AZALTILMASINDA VERGİ DENETİMİNİN ÖNEMİ    185

7.5.1.   2009 Yılı Programı..................................................................................... 185

1. 2010 Yılı Programı...................................................................................... 186
2. 2011 Yılı Programı........................................................................................ 187
3. 2012 Yılı Programı........................................................................................ 188
4. 2013 Yılı Programı........................................................................................ 189

7.5.6. 2011-2013 Dönemi Kayıt Dışı Ekonomiyle Mücadele Stratejisi Eylem

Planında Denetim............................................................................................. 190

7.5.7.       Dünya Bankası Türkiye Ülke Ekonomik Raporu....................... ,............... 194

7.6. KAYIT DIŞI EKONOMİNİN AZALTILMASINDA VERGİ İNCELEMESİ............... 196

7.6.1.      Türkiye deki Mükellef Sayıları..................................................................... 196

1. Basit Usulde Vergilendirilen Faal Gelir Vergisi Mükellef
   Sayısı.......................................................................................... 196
2. Gelir Stopaj Vergisi Faal Mükellef Sayısı.................................. 196
3. Gayri Menkul Sermaye İradı(G.M.S.l.} Faal Mükellef Sayısı ...197
4. Gelir Vergisi Faal Mükellef Sayısı.............................................. 198
5. Katma Değer Vergisi Faal Mükellef Sayısı................................. 198

7.6.1.6.    Kurumlar Vergisi Vergisi Faal Mükellef Sayısı.......................... 199

7'.6.1.7.   Potansiyel Mükelleflerin Kaynaklara Göre Dağılımı................. 200

7.6.1.8.   Toplam Vergi Kimlik Numarası Sayısı....................................... 200

7.6.2.       Türkiye'de Vergi Yükü............................................................... 201

7.6.3.       Vergi Denetim Elemanı Sayısı...................................................................... 202

1. Türkiye'de Vergi Denetim Elemanı Sayısı.................................... 202
2. Diğer Ülkelerdeki Vergi Denetim Elemanı Sayısı.......................... 204

7.6.4.       Vergi İncelemesi Sonuçları............................................................................ 205 BÖLÜM IV KAYIT DIŞI EKONOMİ VE İSTİHDAM POLİTİKASI................................................. 209

1. KAYIT DIŞI İSTİHDAM TANIMI...................................................................................... 211
2. KAYIT DIŞI İSTİHDAMIN NEDENLERİ............................................................................. 213

1. İŞSİZLİK................................................................................................................... 216
2. İÇ GÖÇLER VE KENTLEŞME..................................................................................... 217
3. ÇALIŞAN ÇOCUKLAR............................................................................................... 218
4. KADIN İŞÇİLİK......................................................................................................... 218
5. EMEKLİ, DUL VE YETİM AYLIĞI ALANLARİN İSTİHDAMI............................. 218
6. EĞİTİM SEVİYESİ................................................................................................. 218
7. İŞLETMELERİN YAPISI........................................................................................ 218
8. REKABET GÜCÜ...................................................................................................... 219
9. STANDART DİŞİ İSTİHDAM BİÇİMLERİ............................................................ 219
10. İSTİHDAMIN SEKTÖREL YAPISINDAKİ DEĞİŞİM........................................... 219
11. KAYIT D1ŞILIKTA İSTİHDAM ÜZERİNDEKİ VERGİ YÜKÜNÜN ETKİSİ....... 220

3.    TÜRKİYE'DE KAYIT DIŞI İSTİHDAM............................................................................... 226

1. YILLAR İTİBARIYLA KAYIT DIŞI İSTİHDAM...................................................... 228
2. SEKTÖRLER İTİBARIYLA KAYIT DIŞI İSTİHDAM............................................. 230
3. BÖLGELER İTİBARIYLA KAYIT DIŞI İSTİHDAM............................................... 230

4.    TÜRKİYE'DE KAYIT DIŞI İSTİHDAM İLE MÜCADELE..................................................... 233

1. KAYIT DIŞI İSTİHDAM İLE MÜCADELE KAPSAMINDA YAPILAN KANUNİ
   DÜZENLEMELER VE ALINAN İDARİ ÖNLEMLER........................................... 235
2. KA YİT DIŞI EKONOMİ İLE MÜCADELE VE İSTİHDAM POLİTİKASI ÇERÇEVESİNDE
   SOSYAL GÜVENLİK KURUMU KAYIT DIŞIYLA MÜCADELE ÇALIŞMALARI................... 239
3. PLAN VE PROGRAMLARDA KAYIT DIŞI İSTİHDAM İLE MÜCADELE............................ 245

4.3.1.   Kalkınma Planlarında Kayıt Dışı İstihdam ile Mücadele........................... 245

1. Dokuzuncu Kalkınma Planı Stratejisi (2007-2013)................... 245
2. Onuncu Kalkınma Planı............................................................. 246

4.3.2.   İlerleme Raporlarında Kayıt Dışı İstihdam ile Mücadele........................... 249

1. 2010 Yılı Türkiye İlerleme Raporu............................................ 249
2. 2011 Yılı Türkiye İlerleme Raporu............................................ 250

4.3.3.    Yıllık Programlarda Kayıt Dışı İstihdam ile Mücadele.............................. 251

1. 2011 Yılı Programı....................................................................... 251
2. 2012 Yılı Programı....................................................................... 253

4.3.3.3.2013 Yılı Programı......................................................................... 255

4.3.4. Orta Vadeli Programlarda Kayıt Dışı İstihdam ile Mücadele...................... 257

1. Orta Vadeli Program (2011-2013)................................................ 257
2. Orta Vadeli Program (2012-2014]................................................ 258
3. Orta Vadeli Program (2013 - 2015).............................................. 260

4.3.5.    Orta Vadeli Mali Planlarda Kayıt Dışı İstihdam ile Mücadele................. 261

1. Orta Vadeli Mali Plan (2011-2013)............................................. 261
2. Orta Vadeli Mali Plan (2012-2014)............................................. 261
3. Orta Vadeli Mali Plan (2013 - 2015)........................................... 262

4.3.5.   Katılım Öncesi Ekonomik Programlarda Kayıt Dışı İstihdam ile

Mücadele................................................................................................... 262

1. 2009 Yılı Katılım Öncesi Ekonomik Program.............................. 262
2. 2010 Yılı Katılım Öncesi Ekonomik Program.............................. 263
3. 2011 Yılı Katılım Öncesi Ekonomik Program.............................. 264

4.4.      KAYIT DIŞI İSTİHDAM İLE MÜCADELE VE DENETİM.................................. 265

1. Denetim Elemanı Sayısı............................................................................ 266
2. Kayıt Dışı Dışı İstihdam Denetim Sonuçlan............................................. 266

5.  DÜNYADA KAYIT DIŞI İSTİHDAM.................................................................................... 268

1. DÜNYADA KAYIT DIŞI İSTİHDAM HACMİ....................................................... 272
2. AVRUPA BİRLİĞİNDE KAYIT DIŞI İSTİHDAM................................................. 273

6.1.  AB ÜYESİ ÜLKELERDE KAYIT DIŞI İSTİHDAMLA MÜCADELE TEDBİR VE

POLİTİKALARI........................................................................................................ 276

6.1.1. Politika Yaklaşımları....................................................................................... 278

1. Caydırma Politikası - Tespiti Artırıcı Tedbirler........................... 278
2. Önleyici Tedbirler........................................................................ 278
3. İyileştirici Tedbirler..................................................................... 279
4. Taahhüdü Teşvik.......................................................................... 279

6.1.2. Etkinlik............................................................................................................ 280

6.2.  KAYIT DIŞI İSTİHDAM İLE İLGİLİ AVRUPA BİRLİĞİ DİREKTİFLERİ VE

MÜCADELE KARARLARI.............................................................................................. 280

6.2.1. Kararlar........................................................................................................... 281

6.2.2.Direktifler......................................................................................................... 282

6.3.  AVRUPA BİRLİĞİNDE KAYIT DIŞI İSTİHDAM İLE MÜCADELE - ÜLKE

ÖRNEKLERİ............................................................................................................. 282

1. İtalya'da Kayıt Dışı İstihdam İle Mücadelede............................................. 282
2. İsveç'te Kayıt Dışı İstihdam İle Mücadelede............................................... 284
3. Almanya'da Kayıt Dışı İstihdam İle Mücadelede........................................ 286
4. İspanya'da Kayıt Dışı İstihdam İle Mücadele............................................. 288
5. Belçika'da Kayıt Dışı İstihdam İle Mücadele............................................... 290

7. KATILIM ÖNCESİ PROGRAMDA KAYIT DIŞI İSTİHDAM İLE İLGİLİ HÜKÜMLER.......... 291
8. ULUSLARARASI ÇALIŞMA ÖRGÜTÜ (ILO) SÖZLEŞMELERİNDEKİ KAYİT DIŞI
   İSTİHDAM DÜZENLEMELERİ......................................................................................... 303

1. TARİHÇE.................................................................................................................... 303
2. ILO VE KAYIT DIŞI İSTİHDAM.............................................................................. 304
3. KAYIT DIŞI İSTİHDAMA YÖNELİK ILO SÖZLEŞMELERİ................................... 304

9.     AVRUPA BİRLİĞİNE KATILIM MÜZAKERELERİNDE KAYIT DIŞI İSTİHDAM................ 307