Ticari Nitelikteki (Tacirler Arasındaki) Satış Sözleşmelerinde Satış Bedelinin Tahsili İçin Açılan İtirazın İptali Davaları

§ 1. Giriş

Satış sözleşmesi, ortaya çıktığı günden beri, insan hayatının vazge­çilmez bir unsuru olmuştur. Yaşamı boyunca, eser, hizmet, ödünç gibi oldukça yaygın olan sözleşmelerin hiç tarafı olmamış insanları bulmak mümkün ise de, satış sözleşmesinin tarafı olmayan bir insan bulmak mümkün değildir. Satış sözleşmesi o kadar yaygın bir sözleşmedir ki, gün içinde kaç kez bu sözleşmenin tarafı olduğumuzu hatırlamamak işten bile değildir. Öyle ki, günümüzde bu sözleşmenin bağımlıları dahi ortaya çıkmıştır.

Satış sözleşmesinin ticari hayattaki uygulamalarının yaygınlığı, toplumların, kapalı toplumdan açık topluma doğru evrim göstermeleri, tarihsel süreç içinde otoriter ve totaliter rejimlerin yıkılması ile demokra­tik liberal uygulamaların gelişmesi, özgürlüklerin güvence altına alınma­sı, devletlerin bir takım antlaşmaları kabul ederek, bunları iç hukuklarının bir parçası haline getirmiş olmaları nedeni ile uluslararası ticaret hacmi­nin artması, satış sözleşmesinin önemini iyice artırmıştır. Özellikle bu sözleşmenin ifa edilmemesi ya da gereği gibi ifa edilmemesi nedeniyle uygulamada çok sayıda dava açılmaktadır.

Tazminat ve alacak davaları, genelde itirazın iptali davası kadar yaygın olmamasına karşılık uygulamada özellikle, ticari nitelikteki satış sözleşmelerinde satış bedelinin tahsili için açılan davaların çoğunun itira­zın iptali davası olarak açıldığı görülmektedir.

Bu kadar yaygın olan bir sözleşme türünü, bütün yönleri ile bir yüksek lisans tez çalışmasında incelemek mümkün değildir.

  Bu nedenle, eldeki yüksek lisans tez çalışmasında, yaygın uygula­ması nedeni ile ticari nitelikteki satış sözleşmelerinde, satış bedelinin tahsili için açılan itirazın iptali davaları bütün yönleri ile mevzuat, dokt­rin, uygulama ve Yargıtay kararları ışığında incelenecektir.  

Tez çalışmasında öncelikle, itirazın iptali davası konusunda çalış­maya giriş ve hatırlatıeı olması bağlamında genel açıklamalar yapılacak, genel olarak satış sözleşmesi kavramı irdelenecek, daha sonra asıl çalış­ma konusu olan ticari nitelikteki (tacirler arasındaki) satış sözleşmelerin­de satış bedelinin tahsili için açılan itirazın iptali davaları, öğreti, uygu­lama ve Yargıtay kararları ışığında bütün yönleri ile incelenecektir.

ÖNSÖZ

Satış sözleşmesi, ortaya çıktığı günden beri, insan hayatının vazge­çilmez bir unsuru olmuştur. Satış sözleşmesinin ticari hayattaki uygula­malarının yaygınlığı, devletlerin bir takım antlaşmaları kabul ederek bun­ları iç hukuklarının bir parçası haline getirmiş olmaları nedeni ile ulusla­rarası ticaret hacminin artması, satış sözleşmesinin önemini iyice artır­mıştır. Özellikle bu sözleşmenin ifa edilmemesi ya da gereği gibi ifa edilmemesi nedeniyle uygulamada çok sayıda dava açılmaktadır.

Ticari nitelikteki satış sözleşmesi, TTK'na göre tacir sıfatını haiz olan gerçek kişi veya tüzel kişi tacirler arasında yapılan satış sözleşmesi-dir. Yapılan satış sözleşmesinin ticari satış sözleşmesi olarak nitelendiri-lebilmesi için, sözleşmenin her iki taraf açısından da ticari bir amaçla yapılmış olması gereklidir. Ticari nitelikteki satış sözleşmelerinde, satıcı taraf, satış bedelinin ödenmemesi üzerine, satış bedelini tahsil edebilmek için alıcı aleyhine alacak davası açabileceği gibi, alacak davası açmadan doğrudan ilamsız icra takibi yaparak, bu takibin itiraza uğraması halinde ise itirazın iptali davası açabilecektir.

Bu çalışmada da, yaygın uygulaması nedeni ile ticari nitelikteki sa­tış sözleşmelerinde, satış bedelinin tahsili için açılan itirazın iptali dava­ları bütün yönleri ile mevzuat, doktrin, uygulama ve Yargıtay kararlan ışığında incelenmiştir.

  Tüm meslek hayatımda olduğu gibi, bu çalışmanın hazırlanmasında da manevi desteklerini esirgemeyen anneme, babama ve yoğun çalışma temposuna rağmen bana her zaman destek olan sevgili eşime teşekkür ediyorum. Ancak biricik oğlum Aras'tan ona daha fazla vakit ayıramadı­ğım için özür diliyorum.  

İÇİNDEKİLER

KISALTMALAR................................................................................... IX

KAYNAKÇA ......................................................................................... XI

§ 1.    GİRİŞ.............................................................................................. 1

§ 2.    İTİRAZIN İPTALİ DAVASINA GENEL BAKIŞ......................... 2

1. İtirazın iptali davasının hukuki niteliği...................................... 2
2. İtirazın iptali davasının şartlan................................................... 5

A- Geçerli bir ilamsız icra takibinin bulunması.................................. 6

B- Süresinde yapılmış geçerli bir itirazın olması................................ 7

C- Davanın bir yıllık hak düşürücü süre içinde açılması.................... 9

3. Görevli ve yetkili mahkeme.................................................... 13
4. Yargılama esasları.................................................................... 16
5. Yargılama sonunda verilebilecek kararlar............................... 19

A- Davanın alacaklı lehine sonuçlanması...................................... 19

B- Davanın borçlu lehine sonuçlanması......................................... 24

C- Davadan feragat.................................................................... 24

D- Davayı kabul......................................................................... 25

E- Sulh....................................................................................... 25

F- Ödeme emrine itirazdan feragat............................................... 25

G- Haciz yoluyla takibin iflas yoluna çevrilmesinin

itirazın iptali davasına etkisi..................................................... 26

I.    Tanım ve kavramların belirlenmesi......................................... 27

A- Satış sözleşmesinin tanımı ve unsurları..................................... 27

1. Tanımı............................................................................... 27
2. Unsurları........................................................................... 30

1. Satılan mal (emtia)......................................................... 30
2. Bedel (semen)............................................................... 31
3. Tarafların satılan mal, bedel ve bunların karşılıklı
   değişimi konusunda iradelerinin uyuşması......................... 32

§ 4.    TİCARİ NİTELİKTEKİ (TACİRLER ARASINDAKİ) SATIŞ
SÖZLEŞMELERİNDE SATIŞ BEDELİNİN TAHSİLİ İÇİN
AÇILAN İTİRAZIN İPTALİ DAVALARI.................................... 33

1. CISG (Viyana Satım Antlaşması)............................................. 33
2. Ticari nitelikteki (tacirler arasındaki) satış sözleşmesi.......... 36
3. Satış bedeli............................................................................... 40

A- Para borcu............................................................................ 40

B- Vade farkı alacağı.................................................................. 44

C- Temerrüt faizi........................................................................ 47

D- Yabancı para borcu................................................................ 51

4. İlamsız icra takibi..................................................................... 52
5. İtirazın iptali davası.................................................................. 56

A- Davanın açılması, karşılıklı dilekçelerin verilmesi ve

ön inceleme........................................................................... 56

B- Tahkikat................................................................................ 66

C- İsticvap................................................................................. 68

D- İspat yükü ve davalının savunmasının ispat yüküne etkisi........... 69

1. Davalının aradaki ticari ilişkiyi inkar etmesi.......................... 71
2. Davalının satılan malların teslim edilmediği
   savunmasında bulunması..................................................... 85