Kargo Gönderim Saatleri;
Kartlarına Taksit
Yeni Üyelik
Üye Girişi
İş Hukukunda İşyeri Ve İşletme
İş Hukukunda İşyeri Ve İşletme
Kübra Doğan YENİSEY
Sayfa Sayısı
:
487
Kitap Ölçüleri
:
16x23 cm
Basım Yılı
:
2007
ISBN NO
:
9789944941488
690,00
TL öNSöZ "İşyeri ve işletme" iş hukukunun en çok kullanılan kavramlardan biri olmasına rağmen, hukukumuzda bugüne kadar ayrıntılı biçimde ele alınıp, incelenmemiştir. Kanımca bu boşluğun gerisinde işyerinin genellikle fiziki bir birimle özdeşleşmesi yatmaktadır. Günümüzde, ekonomik ve teknolojik gelişmeler bu özdeşliği parçalamaya başlamıştır. Bu çalışmayla bir dönüşümün eşiğinde olan bu kavramlann geçmişte ve bugün taşıdığı anlam ve önem, geleceğe ilişkin rolleri incelenmeye çalışılacaktır. Doçentlik tezi olarak hazırlanan bu çalışmanın ortaya çıkması vesilesiyle öncelikle bana bu konuyu öneren, akademik yaşamımın her anında olduğu gibi bu aşamada da benden desteğini ve yardımını esirgemeyen değerli hocam Prof. Dr. Münir Ekonomi′ye şükran duygularımı ifade etmek isterim. Kuşkusuz, bu çalışmanın ortaya çıkmasında anabilim dalımızdaki hocalarımla yaptığım verimli tartışmaların ve kıymetli eleştirilerinin rolü büyük olmuştur. Bu çerçevede anabilim dalımızın başkanı değerli hocam Prof. Dr. Savaş Taşkent′e ve benim için her zaman anabilim dalındaki hocalarım olarak kalacak Prof. Dr. Devrim Ulucan ve Prof. Dr. Öner Eyrenci′ye teşekkürü bir borç bilirim. Yine bu araştırmam boyunca gerek kaynak temininde gerekse değerli görüş ve eleştirileri ile bu çalışmayı şekillendirmemde yardımcı olan hocalarım Prof. Dr. Sarper Süzek ve Prof. Dr. Ali Güzel′e içten teşekkürlerimi sunarım. Kuşkusuz bu çalışmanın ortaya çıkmasında çalışma arkadaşlarım Ar. Gör. Mahmut Kabakçı ve Ar. Gör. Gizem Sanbay′m yardımları unutula-maz. Bu vesileyle kendilerine teşekkürlerimi sunarım. Ayrıca, kitabın yayımlanması aşamasında gösterdikleri özveri ve nezaket için Legal Yayıncılığın yöneticileri Av. Lütfü Başöz ile Av. Ramazan Çakmakcı′ya ve editör Av. Mehmet Uçum′a ve basımda emeği geçen bütün Legal çalışanlarına teşekkür ederim. Nihayet, sevgili eşim Mehmet Mutlu Yenisey′e bu çalışma boyunca bana gösterdiği destek ve yardımlar için sonsuz teşekkürlerimi sunarım. Şüphesiz onun sevgisi ve desteği olmasa bu çalışmanın gün yüzü görmesi kolay olmazdı. Maçka, Şubat 2007 Kübra DOĞAN YENİSEY GİRİŞ Fransız hukukunun büyük yazarlarından G. Lyon-Caen, hukuki bir organizasyon olarak işletmenin ölmek üzere olduğunu muştulamaktadır. Ancak yazara göre, koma uzamakta... Avrupa Birliği üyesi ülke hukukları, kendi kültürel, politik ve doktrinal geleneklerine göre değişen ölçülerde bu ölüme direnmeye çalışmaktadır. Bu direniş, temelde bu kavrama adeta manevi çocuğu gibi bağlanan, bu kavramı yaratan, hayal eden hukukçulardan gelmektedir. İşletme gibi elle tutulalamayan ve krizdeki bir kavramı karşılaştırmalı hukuk yaklaşımıyla ele almak kolay değildir. Yazar basitleştirdiğinin altını çizerek, Birlik üyesi ülke hukuklarının oluşturduğu panoramayı gökkuşağının tedricen azalan renklerine benzetmektedir: Bir yanda hukukçuların hiçbir zaman bu kavrama gerçekten inanmadığı ülkeler (Birleşik Krallık), diğer yanda hiçbir zaman ciddi biçimde bu kavramdan kurtulmayı düşünmemiş olanlar (İspanya, Fransa), hukuki cephanelerine ilişkin eski formülleri (Arbeitsgemeinschaft-communaute de travail) kökünden sökmeye çalışan ama bugün hala önemli ölçüde izlerini taşıyan Almanya ve nihayet kurtulma arzusu ile bağlılıktan kaynaklanan gerçeklik arasındaki boşlukta bocalayan İtalya. Bu panoramada ara çözümler geliştiren Belçika, Hollanda ve Portekiz de yer almaktadır. Her zaman olduğu gibi İskandinav ülkeleri pek de bilinmemektedir1. 20. yüzyılın son yansı, iş hukukunun bütün kavram ve kurumlarıyla büyük dönüşüm geçirdiği bir dönem olmuştur. Bu dönüşüm ülkeden ülkeye farklı derecelerde gerçekleşmekte olup, günümüzde halen devam etmektedir. İş hukukunun temel kavram ve kurumlan sorgulanmakta, rol ve işlevleri gözden geçirilmektedir. Pek çok ülkede işçinin kim olduğu, bağımlı ve bağımsız çalışma arasındaki sınır, iş sözleşmesinin büründüğü yeni biçim, işveren tartışılmakta ve yeniden tanımlanmaktadır. İşyerinin bu değişim rüzgârlan dışında kalması beklenemez. İşyeri ve işletme, iş hukukunun diğer kavramlanyla aynı kaderi paylaşıyor2. G. Lyon-Caen, "Que sait-on de plus sur l′entreprise?", Melanges dedies au President M. Despax, Toulouse 2002, s. 33-34. U. Preis, "Legitimation und Grenzen des Betriebsbegriffes im Arbeitsrecht", RdA 2000, s. 258. Günümüz iş hukuklarının kimliğini belirleyen dört temel eksen; ulus devlet, büyük fabrikalar, tam zamanlı istihdam ve işçilerin sendika aracılığıyla genel temsili olarak belirtilmiştir3. Özellikle II. Dünya Savaşı sonrasında üretimin büyük işletme modeli çerçevesinde örgütlenmesi, işyeri denildiğinde fabrika tipi birimlerin akla gelmesine yol açmıştır4. Fabrika hem bireysel ilişkileri hem de toplu ilişkileri bünyesinde banndıran yönüyle pek çok iş hukuku normu için ideal bir bağlama noktası olmuştur. Oysa borçlar hukuku açısından işyeri, işçinin iş görme borcunu ifa ettiği yer olup, borcun ifa yeri, ifanın unsurlarından biridir. İş hukukunda işyerinin önemi, iş görme ediminin niteliğinden kaynaklanmaktadır. İş görme, işçinin kişiliğinin ayrılmaz bir parçasını oluşturup; işyeri, işçinin fiziki, entelektüel ve manevi varlığını işverenin emrine sunduğu yerdir. Borçlar hukukunda sözleşme ilişkisinin kurulması aşamasındaki eşitlik, ilke olarak ifa aşamasında da varlığını korumaktadır. Oysa iş hukukunda sözleşmenin kurulması aşamasındaki hukuki eşitlik, ifa aşamasında yerini hukuki bir hiyerarşiye bırakmakta, işçi işyerine girdikten sonra işverenin emir ve talimatlarına bağlı bir süje haline gelmektedir. İş hukuku, işçinin bağımlılığından kaynaklanan sakıncaları, işverenin yönetim hakkını sınırlayarak gidermeye çalışmaktadır5. İşçinin fiziki ve psikolojik varlığını doğrudan etkileyen faktörleri bünyesinde banndıran işyeri, iş hukukunda ilk defa "iş sağlığı ve iş güvenliği" önlemlerinin alınması gereken yer olarak önem kazanmış, zaman içinde işçinin mesleki kimliğinin bir parçası haline gelmiştir. İşyerindeki güç dengesinin kurulmasında bireysel iş ilişkisine ilişkin kurumlardan ziyade işyerindeki "işçi topluluğunu" esas alan mekanizmalar öne çıkmıştır. İşyerindeki güç, iktidar ilişkisinin düzenlenmesi, yönetime katılma mekanizmalarının kurulması ve işyeri içi demokrasinin sağlanmasında, işyerinin sınırlarının belirlenmesi büyük önem kazanmıştır . Yönetime katılma, II. Dünya Savaşı sonrası yabancı hukuk literatürlerinde önemli tartışmaların yapıldığı bir alandır. Ülkemiz iş hukuku bu yönüyle modern iş hukuklarının oldukça gerisindedir. M. D′Antona, "Labour Law at the Centufy′s End: An Identity Crisis?", Labour Law in an Era of Globalization, Transformative practices and possibilities, Oxford 2002, s.32 vd. D′Antona, "Labour Law at the Century′s End", s. 34. A. Supiot, Critique du droit du travail, Paris 1994, s. 152. D′Antona, "Labour Law at the Century′s End", s. 34. 20. yüzyıl boyunca işyeri, hem bir işçi topluluğu hem de işçinin iş görme borcunu ifa ettiği yer olarak iş hukukunun kendisinden beklediği işlevleri başarıyla yerine getirmiştir. 20. yüzyılda işyerinin geçirdiği değişimleri inceleyen bir çalışmanın giriş bölümünde, işyerinin 75-100 yıl önceki dükkân ve ofis işyerlerine göre önemli biçimde değiştiğine işaret edilmektedir. Üretimde seri imalata geçilmesiyle işin geçirdiği dönüşüm, hemen bütün işçilerin küçük firmalarda çalıştığı dönemin yerini çok sayıda işçinin dev işletmelerde çalıştığı bir döneme bırakmasına yol açmıştır7. İş hukukunun işyeri kavramı fabrika modeli üzerinde şekillenmiştir. Büyük sanayi işletmesinin iki temel özelliği katılık ve hiyerarşi, iş hukukunun ihtiyaç duyduğu hukuki nitelendirmeyi kolaylaştırmıştır. Ancak post-fordist üretim yöntemlerinin yaygınlaşması ile işyeri, iş hukukunun kendisine yüklediği işlevleri yerine getirmede zorlanmaktadır. Bir yandan, ömür boyu aynı işletmede çalıştıktan sonra emekliye ayrılan, belirsiz süreli iş sözleşmesi ile çalışan işçi modeli kaybolmaktadır. Öte yandan, işveren üretiminin önemli bir kısmını farklı işverenlere yaptırmakta, alt işverenlik uygulamaları yanı sıra, ödünç işçi kullanımı artmakta, hatta bir ürün birden fazla işveren tarafından birlikte üretilmektedir. Ağ tipi organizasyon modellerinde işçi, farklı işletmelerden oluşan bir ağ sistem içinde faaliyetlerini sürdürmektedir . Bu yeni yapı, işverenin ve işletmenin belirlenmesini güçleştirdiği gibi, hukuki sorumluluğun kime ait olması gerektiği sorununu da ortaya çıkarmaktadır. Üstelik teknolojinin gelişmesi üretimin organizasyonundaki maddi özü kaybetmesine yol açmaktadır . İnternetin hayatımıza girmesi ve teknolojideki gelişmelerle hizmet sektöründe önemli bir esneklik sağlanmıştır. Bu esneklik ve sanallaşma henüz üretimin maddi unsurlarını tamamıyla ortadan kaldırmamıştır. İnternet aracılığıyla bir banka hesabı işletildiğinde ya da kitap ısmarladığında, sunulan hizmetin gerisinde halen işin yapıldığı bir maddi birim vardır. Ancak gözlerimizi kapalı tutamayacağımız bir gelişme de ortadadır: Sanal kıymetli evrak bulunan bir sanal depodan, sanal para ile kıymetli evrak alındığında, ne ürün ne R. Edwards, Contested Terrain, The Transformation of the Workplace in the Twentieth Century, New York 1979, s. vii. A. Supiot (dir), Au-delâ de l′emploi, Rapport pour la Commission europeenne, Paris 1999, s. 75 vd.; D′Antona, "Labour Law at the Century′s End", s. 34. D′Antona, "Labour Law at the Century′s End", s. 34. karşılığı ne de ortam maddi bir varlık kazanmıştır10. İnternet üzerinden yapılan ödeme ile bir bilgisayar programının satın alınması halinde, malın teslimi ve ödeme de dahil olmak üzere, sözleşmenin yapılması ve teslim aşamaları tamamıyla sanal ortamda gerçekleşmektedir. Yeni ekonomide işletmeler; internet dışında faaliyet gösteren tuğla ve harçtan (brick-and-mortar) işletmeler, hem internette hem de geleneksel anlamda faaliyetlerini sürdüren tıklama ve harçtan (click-and-mortar) işletmeler ve sadece internet ortamında faaliyetini sürdüren tıklama ve tıklama (click-and-click) işletmeler olarak üçe ayrılmaktadır′′. Bu tip işletmelerin en-meşhuru olan amazon.com′un web sitesindeki adresi bir posta kutusu numarasından ibarettir. İşyeri, bir posta kutusu numarasına dönüşmüştür. Tele-çalışma veya e-çalışma Avrupa Birliği istihdam politikasında küresel rekabetle mücadele etmenin yollarından biri olarak görülmektedir. Bu nedenle gelecekte e-çalışmanın bir iki teknik uzman kişinin çalışma biçimi olmanın ötesine geçerek, istihdam piyasasında önemli bir yer işgal edeceği tahmin edilmektedir12. İşyeri bir bilgisayar ve telefon ağından ibaret hale gelmiştir. Bilginin en değerli ürün haline geldiği günümüzde, üretim her yerde gerçekleştirilirken, her yer işyerine dönüşmüştür13. Bu dönüşümü değerlendirmenin güçlüğü homojen olmamasından kaynaklanmaktadır. Homojen değildir, çünkü hala fabrika tipi üretim modeli varlığını korumaktadır. Daha uzun bir süre de varlığını koruyacaktır. Dolayısıyla iş hukuku, bu fiziki mekânla özdeşleşmiş birimi gözden uzak tutamaz. Bu tip birimler açısından sorun, daha çok istihdamın dışsallaştınlması ve üretimin parçalara bölünerek alt işverenlere veya fason işverenlere verilmesinden kaynaklanmaktadır. Fiziki birliktelik hukuken parçalanmıştır. İş hukukçuları bu bölünmenin nasıl değerlendirilmesi gerektiğmi tartışmaktadır. Öte yandan, fabrika tipi birimin varlığını koruması eski üretim ilişkilerinin devam ettiği anlamına da gelmemektedir. Ev ofisler, tele-çalışma biçimleri bu yapıyı da farklı bir gözle ele almayı 10 11 W. Dâubler, Internet und Arbeitsrecht, 2. Auf., Frankfurt 2001, No. 436. C. Trepper, E-Commerce Strategies, Microsoft Press, 2000, s. 5; İ. Kırçova, İşletmelerarası Elektronik Ticaret, İTO Yayını, 2001, 16 vd. P. Johnston, "Employment in a Global Knowledge Economy", On-Line Rights for Employees in the Information Society, Bulletin of Comparative Labour Rela-tion 40, Chapter2. D′Antona, "Labour Law at the Century′s End", s. 34. gerektirmektedir. İşçilik haklan açısından fiziki mekânla Özdeşleşmiş bir işyeri anlayışının benimsenmesi, bu fiziki mekân dışında çalışan işçilerin birtakım haklardan yararlanması açısından önemli güçlükler yaratacaktır. Bu heterojen yapı için üretilecek çözümlerin de homojen olmasını beklemek gerçekçi olmaz. İşyeri açısından etkilerini göstermeye çalıştığımız gelişmeler karşısında genelde iki tip yaklaşımla karşılaşılmaktadır: Direniş ve yeniliklere adaptasyon. İlk yaklaşım iş hukuku, iş hukukçuları ve sendikaların mümkün olduğu ölçüde işçilerin işçi olmaktan kaynaklanan statülerini korumaları, tek bir işverene bağlı olarak belirsiz süreli bir iş sözleşmesi ile durağan bir ilişkisi için mücadele etmelerinden ibarettir. İkinci yaklaşımın temelinde ise adaptasyon bulunup, esneklikten yana tavır takınılmaktadır. Bu yaklaşım taraftarlarına göre, sendikalar daha uzlaşmacı bir yaklaşım benimsemeli, esnekliğin ve insan kaynaklarının yönetimine yardımcı olmalıdır. Her iki yaklaşımın da tatmin edici bulunmadığı Supiot Raporu olarak anılan Avrupa Birliği Komisyonuna hazırlanan raporda ise bir üçüncü yol önerilmiştir: Aktif uyum sağlama. İş ilişkisinin yeniden kurumsallaştırılması olarak da adlandırılan bu yaklaşımda, yeniden kurumsallaşma ile normların konulması, normların pazarlık edilebilir kısımlarının belirlenmesi ve sosyal taraflara etkin biçimde müdahale imkânı tanınması kastedilmektedir14. İş hukukundaki işyeri kavramının yeni koşullara uyum sağlayabilmesi için öncelikle mevcut sistem içinde kavramın bütün yönleriyle incelenmesi gerekir. Türk hukukunda "işyeri nedir?" sorusunun yanıtı İş Kanunu′nun 2. maddesinde verilmiştir: "İşveren tarafından mal veya hizmet üretmek amacıyla maddi olan ve olmayan unsurlar ile işçinin birlikte örgütlendiği birime işyeri denir." Türk yasa koyucusu bu birimin sınırlarını da belirlemiştir. İşyeri, işyerine bağlı yerler, eklentiler ve araçlarla oluşturulan iş organizasyonu kapsamında bir bütündür. Bu çalışmada öncelikle yapılmak istenen karşılaştırmalı hukuktan yararlanarak Türk hukukunda işyeri kavramının şekillenmesinde etkili olan faktörleri ortaya çıkarmaktır. Kanımızca yanıtlanması gereken iki önemli temel soru bulunmaktadır: İşyeri, hukukun göz ardı edemeyeceği bir olgu mudur yoksa hukukun çeşitli şekillerde biçimlendirebileceği bir kavram mıdır? İşyeri tüm iş hukuku için tek bir içeriğe mi sahiptir, yoksa farklı normlar çerçevesinde farklı anlamlar kazanabilmekte midir? Belki Supiot (dir.), Au-delâ de l′emploi, s. 84-85. daha radikal olsa da sorulması gereken soru, işyeri kavramının ortaya çıkan ihtiyaçlara göre yeniden şekillenmesi şart mıdır? Bir başka deyişle, işyeri kavramının üstlendiği işlevler dikkate alındığında, işyeri mutlaka korunması gereken vazgeçilmez bir kavram mıdır yoksa bir dönem önemli olmuş bu kavramın işlevini tamamlamış olduğundan bahsedilebilir mi? Bu soruların yanıtlan araştırılırken Türk hukukundaki düzenlemeler Alman ve Fransız hukuklanyla karşılaştırmalı biçimde ele alınacaktır. Alman ve Fransız hukuklarının seçilme nedeni her iki hukukun da hukukumuzdaki- işyeri kavramının şekillenmesindeki belirgin etkisidir. Aynca Avrupa Birliği hukukuna ilişkin düzenlemelerde de bu iki ülke hukukunun etkisi belirgindir. Bu amaçla çalışma üç ana bölüme aynlmıştır: İlk bölümde işyeri ve işletme kavramlannın tarihsel süreç içinde gelişimi karşılaştırmalı hukuk bakışıyla ele alınacaktır. Kavramın yasal tanımının ve unsurlannm incelendiği ilk paragrafı, tarihsel süreçte işyeri ve işletme kavramlannın gelişimi takip edecektir. Tarihsel gelişimi, kavramlann bugünkü biçimlerini derinden etkilemiştir. Çalışmanın ikinci ve üçüncü bölümü, işyeri ve işletme kavramlannın somut normlar çerçevesinde işlevlerinin belirlenmesine ilişkindir. İşyeri ve işletmenin bireysel iş hukukundaki görünüm biçimlerinin ele alındığı ikinci bölümde ilk olarak bağımlılığın bir göstergesi ve işverenin yönetim hakkının bir sının olarak işyeri ve işletme incelenecektir. Daha sonra çalışan işçi sayısının belirlenmesinde işyerini referans alan normlar açısından işyerinin anlamı sorgulanacaktır. Nihayet, hukuki işlemin konusu olarak işyeri devrine ilişkin normlar ele alınacaktır. Üçüncü bölümde işyeri ve işletmenin toplu iş hukukundaki görünüm biçimleri ele alınacaktır. Bu çerçevede ilk olarak Alman ve Fransız hukuklannda yönetime katılma mekanizmalan açısından işyeri ve işletmenin anlamı araştınlacak, daha sonra bu kavramlar sendikalar ve toplu iş sözleşmesi açısından ele alınıp, incelenecektir. Sosyal güvenlik hukukunda 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu çerçevesinde de işyerinin yer aldığı düzenlemeler bulunmakla beraber, sosyal sigortalann kendine özgü temelleri ve ilkeleri nedeniyle, sınırlı haller dışında sosyal güvenlik hukukunda işyeri, çalışmanın kapsamı dışında bırakılmıştır. 1-B, :a li :r r. a Çalışmanın son bölümünde ekonomik ve teknolojik gelişmeler karşısında işyeri ve işletmenin aldığı yeni biçimler ve hukukun yeni değerler sistemi içinde işyeri ve işletmenin rolü sorgulanacaktır. Yeni gelişmeler karşısında hala işyeri ve işletmeye ihtiyaç duyulmakta mıdır yoksa Lyon-Caen ′nın belirttiği gibi aslında ölmüş bu kavramı alışkanlıklarından vazgeçemeyen hukukçular mı ayakta tutmaya çalışmaktadır? İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ V İÇİNDEKİLER VII KISALTMALAR XIX GİRİŞ 1 BİRİNCİ BÖLÜM TARİHSEL SÜREÇTE İŞYERİ VE İŞLETME § 1. İşyeri ve İşletme Kavramları !. 9 I. İşyeri Kavramı : 9 1. İşyeri kavramının yasal çerçevesi 10 a) Türk hukukunda: Yasal tanım, kavramsal teklik 10 aa) Yasal düzenlemelerde işyeri 10 bb) Yönetmeliklerdeki işyeri tanımlan 11 b) Alman hukukunda: Yasal tanım yokluğu, kavramsal çokluk... 13 c) Fransız Hukukunda: Yasal tanım yokluğu, kavramsal çokluk 15 2. İşyerinin unsurları 17 a) Maddi unsurlar 17 b) Maddi olmayan unsurlar 17 aa) Ticaret unvanı 18 bb) Knovv - how (Teknik Bilgi) 18 cc) Sınai haklar 20 dd) Müşteri çevresi 21 c) İşgücü 22 d) Teknik amaç 23 e) Organizasyon 24 3. İşyerinin sınırlan 25 a) Bağlı yer 25 aa) Hukuki bağlılık 25 bb) Amaçta birlik 26 cc) Yönetimde birlik 27 b) Eklentiler 29 c) Araçlar 30 d) Çalışma yeri - işyeri ayırımı 31 II. İşletme Kavramı 32 1. İşletme kavramının yasal çerçevesi 32 a) İş Hukukunda 33 b) Ticaret Hukukunda 33 2. İşletmeninumsurları 35 III. Değerlendirme: Ortak Başlangıç Noktası 37 § 2.′Tarihsel Süreçte İşyeri ve İşletme 38 I. Fabrikadan Uydu Bürolara "İşyeri" 38 1. Türk Hukukunda: Müesseseden organizasyon işyerine 38 a) 3008 sayılı Kanun öncesi 38 b) 3008 sayılı İş Kanunu′nda işyeri 39 c) 931 sayılı ve 1475 sayılı İş Kanunlarında işyeri 41 2. Alman hukukunda: Temelinde işçi temsili yatan bir kavram 42 a) II. Dünya Savaşı öncesi: İşyeri topluluğu (Betriebsgemeinschaft) 42 b) II. Dünya Savaşı sonrası: Organizasyonel birlik 46 3. Fransız hukukunda: İşçi topluluğu 48 4. İşyeri: İşçi topluluğunun bir ifadesi 50 II. Ekonomiden İş Hukukuna Geçmiş Bir Kavram Olarak: İşletme 52 1. Türk hukukunda: Toplu iş hukukunun bir kavramı olarak işletme 52 2. Alman Hukukunda: İşletme hukukunun temel kavramı olarak işletme 53 a) İşletme - sermaye sahibi farklılaşması 53 b) Yönetime katılma 57 3. Fransız Hukukunda: Demokratik bir kurum olarak işletme 59 4. İşletme: İşverene farklı bir bakış 65 III. İşyeri - İşletme Ayırımı 66 1. İşyeri - işletme ayırımının temel ölçütü: Takip edilen amaç 66 2. Neden işveren yanı sıra işletme ? 70 a) Türk hukukunda: İşveren işletme ayırımı 70 b) Alman Hukukunda: İşveren işletme özdeşliği 71 c) Fransız hukukunda: İşveren-işletme; bazen özdeş bazen ayrı 73 IV. Değerlendirme: İş Hukukunun Kollektif Yönü - İşyeri ve İKİNCİ BOLUM BİREYSEL İŞ HUKUKUNDA İŞYERİ VE İŞLETMENİN GÖRÜNÜM BİÇİMLERİ VE İŞLEVLERİ § 3. İşverenin Yönetim Hakkının Uygulanma Alanı ve Sınırı Olarak İşyeri 77 I. Bağımlılık ve İşyeri 77 1. Bağımlılığın bir göstergesi olarak işyeri 78 a) İşyerinde çalışma ve bağımlılık 78 b) Başkasının iş ya da hizmet organizasyonu 79 c) Tele - çalışma, evde çalışma ve iş organizasyonu 83 d) Şirket toplulukları ve holdingler 85 2. İşçinin kıdeme bağlı haklan ve işyeri 90 a) İşyerine katılma ve iş ilişkisi 90 b) İşçinin kıdeme bağlı haklan ve işyerinde geçen süreler 93 II. Yönetim Hakkının Sının Olarak İşyeri 97 1. Yönetim hakkı ve işyeri 97 2. Eşit davranma borcu ve işyeri 99 a) Eşit davranma borcunun kaynağı ve işyeri 100 aa) Türk hukukunda: Anayasa m. 10 ve dürüstlük kuralı çerçevesinde şekillenmiş bir borç 100 bb) Alman hukukunda: İşyerindeki işçi topluluğu ve eşit davranma ilkesi 101 cc) Fransız hukukunda: Ayırımcılık yasaklan 105 dd) İşyerinden bağımsız bir borç 105 b) Sözleşme türüne dayalı ayırımcılık ve işyeri 106 3. Sorumluluğun kaynağı olarak işyeri 107 III. Bir Norm Kaynağı Olarak İşyeri ve İşletme 110 1. Mikro düzeyde: Kurum teorisi ve norm yaratma süreci 110 2. Makro düzeyde: Sosyal tarafların norm koyma yetkisi 113 IV. Değerlendirme: Sınırlan Genişleyen İşyeri 114 § 4. İşyerindeki İşçi Sayısı ve İşyeri 116 I. Kapsam Hükümleri ve İşyeri 116 II. İş Güvencesi ve İşyeri 116 1. İş güvencesi hükümlerinden yararlanabilmenin ölçütü: İşyerinde çalışan işçi sayısı 117 a) Türk hukukunda: İşkolunda çalışan işçi sayısı 117 aa) Genel olarak 117 bb) İşkolu ölçütü 119 b) Alman hukukunda: Yasanın işyeri ölçütünden işverenin çalıştırdığı işçi sayısına 123 c) Fransız hukukunda: İşverenin istihdam ettiği işçi sayısı ...127 2. Kıdem süresi ve işyeri 128 a) Türk hukukunda: Bir veya değişik işyerlerinde geçen süreler 128 b) Alman hukukunda: Aynı işyeri veya işletmede geçen süreler 129 c) Fransız Hukukunda: İş sözleşmesinin devam süresi 132 3. Ultima Ratio (Son çare) ilkesi ve işyeri 132 a) Türk hukukunda: İşverenin diğer işyerleri 132 b) Alman hukukunda: İşletme ve hatta konzern düzeyinde 134 c) Fransız hukukunda: Grup düzeyinde 135 4. İşletme ve işyeri gerekleri 137 a) Türk hukukunda: İşletme gerekleri 137 b) Alman hukukunda: İşletme gerekleri 138 c) Fransız hukukunda: İşletme gerekleri 139 5. İşyeri iş güvencesi ilişkisi 141 a) Tarihsel nedenler 142 b) İşyeri iş güvencesi hükümlerine gerçek bir bağlama noktası olabilir mi? 145 aa) İşyerinde çalışan diğer işçiler * 145 bb) Birden fazla işverenin ortak işyeri 145 III. Özürlü, Eski Hükümlü ve Terör Mağduru Çalıştırma Zorunluluğu ve İşyeri 150 IV. Değerlendirme: İşyeri Hâlâ Anlamlı Bir Bağlama Noktası mı? 152 § 5. İş Sağlığı ve Güvenliği Alanında İşveren Yükümlülükleri, İdare ve İşyeri 154 I. İş Sağlığı ve Güvenliği Alanında İşveren Yükümlülükleri ve İşyeri 154 1. İş sağlığı ve güvenliği örgütünün kurulması ve işyeri 154 a) İş sağlığı ve güvenliği kurulu 155 b) İşyeri hekimi, iş güvenliği ile görevli mühendis veya teknik eleman istihdamı 156 c) İş sağlığı ve güvenliği önlemleri ve işyeri 158 II. İdare ve İşyeri 160 1. Bildirim yükümlülükleri 161 a) İşyerini bildirme yükümlülüğü 161 b) İşyeri açma ve kurma ruhsatnamesi 163 c) İşyeri kurma izni ve işletme belgesi 165 d) İşçilerin bilgilendirilmesini sağlamaya yönelik ilan yükümlülükleri 167 2. Denetimin konusu olarak işyeri 170 III. İş Mahkemelerinde Yetki ve İşyeri 170 IV. Değerlendirme: İşçinin Çalıştığı Yer 173 § 6. Hukuki İşlemin Konusu Olarak İşyeri - İşyeri Devri 174 I. İşyeri Devrine İlişkin Hükümlerin Yorumu 175 1. Avrupa Birliği, Alman ve Fransız hukukları: Amaçsal yorum yöntemi 175 2. Türk hukukunda: Amaçsal yorum ve Adalet Divanı içtihatları... 178 II. Ne Zaman İş Sözleşmelerinin Devamını Haklı Kılacak Bir İşyeri Devri Vardır? 178 1. Adalet Divanı′nm geliştirdiği ölçüt: Ekonomik birliğin kimliğini korunması 178 2. Avrupa Birliği, Alman ve Fransız hukukları: Ne zaman ekonomik birlik devirden sonra kimliğini korumaktadır ? 181 a) İşletme veya işyerinin türü 182 b) Maddi unsurların devri 183 aa) Esaslı unsurlar 184 bb) İş sahibinin kullanımında olma 185 c) Devredilen maddi olmayan unsurların değeri 186 d) İşgücünün devri 187 e) Müşteri çevresinin devri 192 f) Yürütülen faaliyetlerin aynı veya benzer faaliyetler olması ....194 g) Faaliyete ara verilme süresi 199 3. Türk hukukunda: İşyeri veya işyeri bölümü devri 201 a) İşletme veya işyerinin türü 202 b) Maddi unsurların devri 203 c) Maddi olmayan unsurların devri 205 d) İşgücünün devri 207 e) Müşteri çevresinin devri 212 f) Yürütülen faaliyetin aynılığı ve benzerliği 212 g) Faaliyetlere ara verilme süresi ve işyeri kapatılmasından farkı 216 III. Devrin Konusunu Oluşturan İşyeri 218 1. AB hukukunda: Ekonomik birlik 218 a) Ekonomik bir birliğin devri 218 b) Yeterli ölçüde yapılandırılmış ve özerk 219 c) Süreklilik 221 2. Alman Hukuku: Organizasyon 223 a) Alman Federal İş Mahkemesi kararlarında işyeri 223 b) Joosfun işletmenin faaliyet alanını (unternehmerischer Tâtigkeitsbereich) esas alan yaklaşımı 226 c) Organizasyonel birlik olarak işyeri 228 3. Fransız hukukunda: Özerk biçimde örgütlenmiş bir ekonomik faaliyet . 231 a) Faaliyet olarak işyeri 231 b) Organizasyon olarak işyeri .-. 233 c) Özerklik . 235 4. Türk hukukunda: Devre konu birim olarak işyeri veya işyeri bölümü 237 a) Bir organizasyon olarak işyeri 237 b) İşyeri bölümü 240 c) İşyeri devri, işyeri taşınması, işyeri kapanması 242 d) Alt işverenlik ve işyeri bölümü devri 244 IV. Değerlendirme: Ekonomik Birlik 249 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM TOPLU İŞ HUKUKUNDA İŞYERİ ve İŞLETMENİN GÖRÜNÜM BİÇİMLERİ § 7. Yönetime Katılma Birimi Olarak İşyeri ve İşletme 253 I. Yönetime Katılma Modellerinin Belirlenmesinde İşyeri ve İşletmenin Rolü 254 1. Türk hukukunda: Sınırlı da olsa işyeri temelli bir yönetime katılma 254 2. Alman hukukunda: İşyeri merkezli yönetime katılma 255 3. Fransız hukukunda: İşyeri merkezli yönetime katılma 257 II. Yönetime Katılmaya Özgü Bir İşyeri ve İşletme 259 a) Hangi kanundaki işyeri tanımı? 332 b) Yargı kararlannda işyeri 334 c) Toplu iş sözleşmesinin tekliği, işyeri ve bağlı yer 336 2. İşletme toplu iş sözleşmesi 339 a) Yargı kararlannda işletme 339 aa) Genel anlamda işletme ve toplu iş sözleşmesi ünitesi olarak işletme 339 bb) İşletmenin sınırlan 341 cc) İşletme toplu iş sözleşmesinin emredici niteliği 344 b) Bir toplu iş sözleşmesi ünitesi olarak işletme 346 III. İşyeri veya İşletmenin Yeniden Yapılandmlması ve Toplu İş Sözleşmesi Üzerindeki Etkileri 349 1. İşletmenin yeniden yapılandınlması ve işyeri devri 349 2. İşyerindeki teknik amacın değişmesi veya işyerinin kapatılmasının toplu iş sözleşmelerine etkisi 354 3. Kısmi Devir 357 4. İki işyerinin birleşmesi 359 IV. Toplu İş Hukukunda "İşyeri" 360 1. Teknik amaç - işyeri ilişkisi 361 2. Fiziksel mekân - işyeri ilişkisi 362 3. Bir organizasyon olarak işyeri 366 4. Organizasyonun parçası: Bağlı yerler ve yönetimde birlik ölçütü 368 5. İşyeri: Süreklilik taşıyan görece bağımsız birim 371 6. İşçinin hangi işyerinin işçisi olduğu sorunu 373 V. Değerlendirme «^ 375 1. İşyeri; bir başlangıç mı bir basamak mı ? 375 2. Üretimin örgütlenmesi ve işyeri 377 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM EKONOMİK VE TEKNOLOJİK GELİŞMELER KARŞISINDA İŞYERİ VE İŞLETME § 10. İşyeri ve İşletmenin Hukuki Yapısı ve Görünüm Biçimleri.... 381 I. İşyerinin Hukuki Niteliği 381 1. Klasik ve bireyci teori ,". 381 2. Kurum teorisi 382 3. Bir paradigma olarak işyeri/işletme 383 4. Türk hukukunda işyerinin hukuki niteliği 384 II. İşyerinin Farklı Görünümleri 385 1. Maddi bir YER olarak işyeri 385 2. FAALİYET olarak işyeri 386 3. ORGANİZASYON olarak İşyeri 387 III. İşyeri: Bir Kavram mı? 387 1. İşyeri ve unsurları 387 2. Tip (typus) 389 IV. Organizasyon ve İşyeri 391 1. Yönetim Bilimlerinde Organizasyonun Ele Almış Biçimleri 392 a) Klasik organizasyon teorisi 392 b) Neo klasik organizasyon teorisi 394 c) Modern organizasyon teorileri 394 2. İşyerinin hukuksal açıdan görünümü ve organizasyon teorisi.... 395 3. İş Hukukunda "Organizasyon" 397 a) İş organizasyonu 397 b) Teknik organizasyon 398 aa) İşlev odaklı organizasyon modelleri 398 bb) Üretilen mal veya hizmet odaklı organizasyon modelleri 399 cc) Pazar temelli organizasyon modelleri 400 dd) Ağ tipi organizasyonlar 400 c) Teknik organizasyon, iş hukukunda bir bağlama noktası olabilir mi? 404 V. Değerlendirme: İşlevsel Bir Yaklaşım 407 § 11. İşyeri, İşletme ve Ötesi 411 I. Sermayenin Örgütlenme Sürecindeki Değişimler Karşısında İşyeri ve İşletme 411 1. Atölye, fabrika ve borsada işlem gören firma 411 2. Sermayenin toplanması: Şirket grupları 414 , 3. Sermayenin parçalanması: Ağ organizasyonlar 415 4. Sanal organizasyonlara geçiş 418 II. Yeni Gelişmeler Karşısında İşyeri ve İşletmenin Değişen Rolü 421 1. Klasik hukuk araçları: Kanuna karşı hile, hakkın kötüye kullanımı yasağı 421 2. Perdenin kaldırılması 422 3. Sosyal tarafların artan rolü 426 4. İşbirliği ve koordinasyon ilkelerine dayanan yeni yaklaşımlar ...426 a) Sorumluluğu aktörler arası ilişkilere bağlamak 427 b) Hibridlere özgü yeni bir hukuki kategori 431 5. Ticaret hukuku alanındaki gelişmelerden faydalanma 433 III. Değerlendirme: İşyeri ve İşletmenin Değişen Rolü 435 SONUÇ 441 KAYNAKÇA 451
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı