Kargo Gönderim Saatleri;
Kartlarına Taksit
Yeni Ãœyelik
Ãœye GiriÅŸi
Haksız Rekabetten Doğan Uyuşmazlıklarda Uygulanacak Hukuk ve Yetkili Mahkeme ( 6102 Sayılı TTK - 5718 Sayılı MÖHUK - 6100 Sayılı HMK Kanunu Çerçevesinde )
Haksız Rekabetten Doğan Uyuşmazlıklarda Uygulanacak Hukuk ve Yetkili Mahkeme ( 6102 Sayılı TTK - 5718 Sayılı MÖHUK - 6100 Sayılı HMK Kanunu Çerçevesinde )
Ayşe İpek SARIÖZ BÜYÜKALP
Sayfa Sayısı
:
278
Kitap Ölçüleri
:
16x23 cm
Basım Yılı
:
2012
ISBN NO
:
9786055373597
1.400,00
TL
GÄ°RÄ°Åž
Ticari hayat, serbest rekabet ilişkileri üzerinde kuruludur. Ancak, ticari hayatın sürdürülebilmesi, söz konusu serbestinin bazı sınırlara tabi tutulmasına bağlıdır. Evrensel hukuk kaideleri, \"herkesin, sahip olduğu özgürlükleri hukukun çizdiği sınırlar dahilinde kullanması\" ilkesi üzerine kurulmuştur. Bu nedenle, söz konusu kaideler, dürüstlük kuralına aykırı, hakkın kötüye kullanımı sonucunun doğmasına neden olacak nitelikte hak kullanımlarını yasaklamaktadır.
Haksız rekabet, rekabetin kötüye kullanımı sonucuna yol açacak nitelikte davranışların önüne geçilmesi amacıyla geliştirilmiş ve birçok ülke hukukunda bu temele dayalı olarak düzenlenmiş bir kavramdır. Bu bağlamda, haksız rekabet kavramı, \"ticari hayatın serbest rekabet ilişkileri çerçevesinde sürdürülmesinin sağlanması\" fikrine dayanmaktadır.
Ticaret Hukukunun önemli bir konusunu oluÅŸturan haksız reka¬bet, Türk Hukukunda uzun süredir uygulanan ve birçok yargı kararına konu olan bir kurumdur. Bununla beraber, anılan kurum tam da içinde bulunduÄŸumuz bu günlerde pek çok hukukçunun ilgisini çekebilecek bir deÄŸiÅŸime konu olmaktadır. Zira, 6762 sayılı ve 29.06.1956 tarihli Türk Ticaret Kanunu\′nda düzenlenen bu kurum, 01.07.2012 tarihinde yürür¬lüğe girecek olan 6102 sayılı Yeni Türk Ticaret Kanunu\′nda kavramsal bazı noktaları da içerecek biçimde ciddi deÄŸiÅŸikliklere uÄŸramıştır.
Haksız rekabet, Türk Uluslararası Özel Hukuku açısından da önem¬li bir inceleme konusunu oluÅŸturmaktadır. Zira, Ticaret Kanunu\′ndaki maddi hukuk hükümlerinde yaÅŸanan sözünü ettiÄŸimiz deÄŸiÅŸiklik öncesinde, ilk defa, 5718 sayılı ve 12.12.2007 tarihli Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun\′un 37. maddesinde, haksız rekabete özgü bir kanunlar ihtilafı kuralı kabul edilmiÅŸtir. BilindiÄŸi üzere, 2675 sayılı ve 20.05.1982 tarihli (mülga) Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun\′da sadece haksız fiillere iliÅŸkin bir düzenleme yer almaktaydı. Yalnızca temel konularda hüküm getiren bu Kanun\′un deÄŸiÅŸtirilmesi ihtiyacı haksız rekabet uyuÅŸmazlıklarına özgü bir düzen¬lemenin kabulünü beraberinde getirmiÅŸtir. Henüz üzerinden çok fazla vakit geçmemiÅŸ olması nedeniyle, söz konusu düzenleme doktrinde tar-tışılamamıştır. Bu nedenle, üzerinde fikir birliÄŸine varılamamış pek çok konuyu inceleme fırsatı bulduÄŸumuzu belirtmek isteriz.
Gerek Yeni Ticaret Kanunu\′nda, gerekse Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun\′da yer alan düzenlemeler Ä°sviçre Hu¬kukundan esinlenerek kabul edilmiÅŸtir. Bu nedenle, hem maddi hukuk hükümlerinin, hem de kanunlar ihtilafı düzenlemesinin Ä°sviçre doktrini¬ne paralel olarak incelenmesi gerektiÄŸi düşüncesindeyiz. Bu baÄŸlamda, anılan düzenlemelerin yorumlanmasında Ä°sviçre doktrininden yararlan¬ma imkânı bulduk. Bununla beraber Türk Uluslararası Usul Hukuku\′nda haksız rekabet uyuÅŸmazlıkları açısından da geçerli olacak haksız fiillere iliÅŸkin yetki kurallarının da Ä°sviçre Hukuku ile uyum saÄŸladığını ifade etmek isteriz.
DiÄŸer taraftan, Türkiye\′nin Avrupa BirliÄŸi\′ne tam üyelik yolunda olma¬sı nedeniyle, konu ile ilgili olarak, Avrupa BirliÄŸi üyesi ülkelerin oluÅŸturdu¬ğu sınırlar içinde uygulama alanı bulan Topluluk Hukuku hükümlerini de inceleme ihtiyacı doÄŸmuÅŸtur. Zira aslında Topluluk Hukuku\′nda da, haksız rekabete uygulanacak hukuku belirleyen kurallar oldukça yeni bir düzen¬lemeye konu olmuÅŸtur. Söz konusu düzenleme, Avrupa Parlamentosu ve Konseyi tarafından kabul edilen 11.07.2007 tarih ve 864/2007 sayılı \"Akit Dışı Borç Ä°liÅŸkilerine Uygulanacak Hukuk Hakkında Tüzük\′de (Roma II Tüzüğü\")\" yer almaktadır. Roma II Tüzüğü\′nün 11.01.2009 tarihinde yürürlüğe girdiÄŸi düşünülecek olursa, yukarıda da sözünü ettiÄŸimiz haksız rekabet ile ilgili Türk Ticaret Hukuku ve Türk Uluslararası Özel Hukuku hükümleri ile büyük oranda deÄŸiÅŸtirilerek yenilenen bir konu üzerinde çalışma fırsatı bulduÄŸumuzu söylemek yanlış olmayacaktır.
Topluluk Hukuku ile ilgili incelemelerimizin sadece haksız reka¬betten doÄŸan uyuÅŸmazlıklarda uygulanacak hukuku belirleyen Roma II Tüzüğü\′nün ilgili hükümleri ile sınırlı olmadığını da ifade etmek isteriz. Zira, gerek haksız rekabet kavramının açıklanmasında, gerekse yetkili mahkemenin tespitinde Topluluk Hukukunda düzenlenen Tüzük ve Yönergelerle ilgili doktrine yer vermenin gerekli ve hatta zorunlu olduÄŸu düşüncesindeyiz.
Bu noktada, Türk mahkemelerinin uluslararası yetkisini düzenleyen usul hukuku hükümlerinin de deÄŸiÅŸtiÄŸini ve yeni kabul edilen düzen¬lemelerde Topluluk Hukuku kuralları ile uyum saÄŸlandığını belirtmek gerekmektedir. Türk mahkemelerinin uluslararası yetkisini düzenleyen Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun\′un ilgili hü¬kümleri uyarınca, uluslararası nitelikteki uyuÅŸmazlıklarda Türk mahke¬melerinin yetkili olup olmadığının tespitinde baÅŸvurulacak temel kurallar iç hukukta yer alan kurallardır. Bu nedenle, 18.06.1927 tarih ve 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu\′nda yer alan hükümlerin de ince¬lenmesi gerekecektir. Ancak çalışmamızın hazırlanması ve sunumu esna¬sında yürürlükte olan bu Kanun, 12.01.2011 tarih ve 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu ile 01.10.2011 tarihinde yürürlükten kalkmıştır. Dolayısıyla konu ile ilgili yeni usul hukuku hükümlerini de incelememiz gerekmektedir. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu\′nun haksız re¬kabet uyuÅŸmazlıklarına uygulanacak yetki kurallarının, Avrupa Konseyi tarafından kabul edilen 22.12.2000 tarih ve 44/2001 sayılı \"Hukuki ve Ticari Konularda Mahkemelerin Yetkisi ve Mahkeme Kararlarının Ta¬nınması ve Tenfizi Hakkında Tüzük (\"Brüksel I Tüzüğü\")\" ile uyumlu olacak ÅŸekilde düzenlendiÄŸi göz önüne alındığında, bu konuda da Toplu¬luk Hukuku ile ilgili doktrinden faydalanma imkânı doÄŸmuÅŸtur.
Haksız rekabetten doğan uyuşmazlıklarda uygulanacak hukukun ve yetkili mahkemenin belirlenmesi konusunda ciddi zorluklar yaşanabile¬cektir. Zira haksız rekabet kurumu, değişen hukuki çehresinin yanında, günümüz teknolojik gelişmelerinin yarattığı yeni pazarlama ve satış tek¬nikleri ile uyumlu olarak yorumlanması gereken bir kurumdur. Özelikle kitle iletişim araçlarının ticari ve hukuki hayatımıza kattığı yenilikler göz ardı edilemeyecek kadar önemlidir. Alışılmış pazarlama tekniklerinin bir tarafa bırakılarak, internet kullanımının ön plana çıkarılması, günümüz ticari hayatının yeniden yapılandırılmasını gerekli kılmış; haksız reka¬betin bu çerçevede yorumlanması ihtiyacını doğurmuştur. Söz konusu teknolojik gelişme ve değişimlerin haksız rekabete uygulanacak maddi hukuk hükümlerine de etki ettiği bir gerçektir. Ancak, asıl sorun birden fazla ülkede ve hatta dünya çapında etki yaratan \"dijital\" haksız rekabet hallerinden doğan uyuşmazlıklarda uygulanacak hukukun ve yetkili mahkemenin belirlenmesi aşamasında ortaya çıkacaktır. Zira aslında uy¬gulanacak hukuk ve yetkili mahkeme tespit edildikten sonra, uyuşmazlık, ilgili maddi hukuk hükümlerinin somut olaya uygulanması ile çözüme kavuşturulabilecektir.
Haksız rekabet kavramı ülkeden ülkeye farklılıklar gösteren bir kavram¬dır. Ancak, çalışmamızda uluslararası hukukun genel hükümleri içerisinde incelenen \"nitelendirme\" kavramı ile ilgili açıklamalara yer vermediğimizi belirtmek isteriz. Bununla beraber, özellikle küresel ekonomik aktörlerin, örneğin dünya çapında tanınan markalara sahip işletmelerin taraf olduğu uyuşmazlıklar dikkate alındığında, tüm dünyada geçerli olabilecek bazı ticari kuralların belirlenmesi ve bu çerçevede yeknesak bir haksız rekabet hukukunun oluşturulması gerektiği savunulabilir. Ancak henüz bu noktaya gelinmesi mümkün olmadığı için, halihazırda küresel haksız rekabet halleri için de kanunlar ihtilafı sisteminin uygulanması söz konusudur.
Bu nedenle, çalışmamızın konusu Türk kanunlar ihtilafı sistemin¬de haksız rekabet uyuÅŸmazlıklarına uygulanacak hukuk ve yine Türk Uluslararası Usul Hukuku\′nda haksız rekabet uyuÅŸmazlıklarında yetkili mahkemenin tespitidir. Bu baÄŸlamda, uluslararası özel hukuk çerçeve¬sinde yapacağımız açıklamaların daha iyi anlaşılabilmesi amacıyla, Türk Hukuku\′nun da dahil olduÄŸu Kıta Avrupası Hukuku anlamında haksız rekabet kavramını incelemenin gerekli olduÄŸu kanaatindeyiz. Bu neden¬le, çalışmamızın birinci kısmında haksız rekabet kavramı ile ilgili pozitif hukuk düzenlemelerini ele alacağız. Çalışmamızın ikinci kısmında ise, haksız rekabet uyuÅŸmazlıklarına uygulanacak hukukun belirlenmesinde kabul edilen baÄŸlama noktaları ile ilgili açıklamalara yer vereceÄŸiz. Üçün¬cü ve son kısımda ise, haksız rekabetten doÄŸan uyuÅŸmazlıklarda Türk mahkemelerinin yetkisini tesis eden kuralları inceleyeceÄŸiz.
SUNUÅž
Galatasaray Ãœniversitesi\′nde öğrencim olarak tanıdığım, daha sonra AraÅŸtırma Görevlisi olduÄŸu BahçeÅŸehir Ãœniversitesi Hukuk Fakültesi\′nde, vermiÅŸ olduÄŸum Milletlerarası Özel Hukuk derslerinde birlikte çalıştığım ve tez danışmanlığını da üstlendiÄŸim AyÅŸe Ä°pek SAEJÖZ\′ün Yüksek Li¬sans Tezi\′nin kitap olarak basılması benim için büyük bir mutluluk.
Araştırma görevlisi kadro sınavına başvururken Ticaret Hukuku ve Milletlerarası Özel Hukuk arasında seçim yapmakta zorlanan İpek, tez konusunu bu iki alanı birleştirecek şekilde belirledi: Haksız Rekabetten Doğan Uyuşmazlıklarda Uygulanacak Hukuk ve Yetkili Mahkeme.
Tezin ilk bölümünde Ticaret Hukuku ve özellikle Yeni Türk Ticaret Kanunu çerçevesinde haksız rekabet kavramı ele alınmış; ikinci bölümde ise Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun\′un 37. maddesinde yer alan konuya iliÅŸkin kanunlar ihtilafı kuralı, gerek Avrupa BirliÄŸi mevzuatı gerekse Ä°sviçre Hukuku ile karşılaÅŸtırmalı olarak ayrıntılı bir ÅŸekilde incelenmiÅŸtir. Tezin son bölümünde ise haksız rekabet uyuş¬mazlıklarında Türk mahkemelerinin yetkisi konusu Yeni HMK.\′da yer alan hükümler çerçevesinde ayrıntılı olarak incelenmiÅŸtir.
\"Çalışkan bir öğrenciye danışmanlık yapmak kolaydır\" sözünü bu SunuÅŸ yazısını yazarken düşündüm ve yazdım. Gerçekten de Ä°pek, tezini zamanında tamamlama konusunda büyük çaba sarf etmiÅŸ; tezini daha zenginleÅŸtirmek için kaynak toplamak üzere kendi imkânlarıyla Ä°sviçre\′ye gitmiÅŸ (bu arada benim için de fotokopiler alacak zamanı ayırabilmiÅŸ); tezin planı ve içeriÄŸi konusunda yaptığım ve kendisinin de uygun gördüğü önerileri dikkate alarak gecikmeksizin gerekli düzeltmeleri yapmış ve nihayet tez jürisinde yer alan deÄŸerli hocalarımızın soru ve eleÅŸtirilerine tatmin edici cevaplar vererek baÅŸarılı bir ÅŸekilde tez savunmasını da gerekleÅŸtirmiÅŸtir. Dolayısıyla Ä°pek\′ in tez danışmanı olmak, keyif aldığım ve severek yaptığım bir görevdi.
Bu sürecin, tez jürisinde yer alan hocalarımızın da önerisi doğrultu¬sunda tezin kitap olarak basılması ile sonuçlanması, benim için ayrıca gu¬rur kaynağı da oldu. Gerçekten de yoğun bir emek harcanarak yapılan bu çalışmanın kitap olarak yayımlanması ve böylece gerek akademik camia gerekse uygulamada yer alan kişiler açısından yararlanılacak bir kaynak olarak günışığına çıkması, yazarı yanında danışmanı olarak beni de hem mutlu eden, hem de bana gurur veren bir olay.
Darısı diğer akademik çalışmalarına olsun İpekçiğim...
Doç. Dr. Hatice ÖZDEMİRKOCASAKAL
ÖNSÖZ
Galatasaray Ãœniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dalı\′nda yüksek lisans tezi olarak hazırlanan bu çalışma, 30.0S.2011 tarihinde Sayın Prof. Dr. Ziya AKINCI baÅŸkanlığında, Sayın Prof. Dr. Mehmet BAHTÄ°YAR ve Sayın Doç. Dr. Hatice ÖZDEMÄ°R KOCASAKAL\′ın oluÅŸturduÄŸu jüri karşısında savunulmuÅŸ ve baÅŸarılı bu¬lunarak oybirliÄŸi ile kabul edilmiÅŸtir.
Öncelikle, baÅŸta saygıdeÄŸer Hocam Sayın Prof. Dr. Ziya AKINCI olmak üzere, deÄŸerli jüri üyeleri Sayın Prof. Dr. Mehmet BAHTÄ°YAR ve Sayın Doç. Dr. Hatice ÖZDEMÄ°R KOCASAKAL\′a jüride bulunmayı kabul ettikleri ve deÄŸerli görüşlerini benimle paylaÅŸtıkları için sonsuz teÅŸekkürlerimi sunuyorum.
Tez, savunulduğu şekliyle basıma hazırlanmış; ancak değerli jüri üyelerinin katkı ve görüşleri dikkate alınarak gözden geçirilmiştir.
Gerek tez konusunun seçiminde, gerekse tezin yazımı süresince her aÅŸamada yardım ve ilgisini esirgemeyen, engin bilgi ve tecrübesi ile bütün sorularımı sabırla yanıtlayan, dikkati, özeni ve disiplini ile kendime her zaman örnek aldığım çok deÄŸerli Hocam Sayın Doç. Dr. Hatice ÖZDE¬MÄ°R KOCASAKAL\′a en derin şükranlarımı sunuyorum. Tez danışma¬nım olmayı kabul ettiÄŸi, bana her anlamda ve ihtiyaç duyduÄŸum her anda sıcaklığı ve samimiyeti ile destek olduÄŸu için bir kere daha çok teÅŸekkür ediyorum. Kendisi ile çalışma fırsatı bulduÄŸum için çok ÅŸanslı olduÄŸumu belirtmek istiyorum.
Tezin yazımı için kaynak toplamak üzere gittiÄŸim, Lozan\′da bulunan Ä°sviçre Mukayeseli Hukuk Enstitüsü\′nde (ISDC) aradığım her kaynaÄŸa ulaÅŸmamı saÄŸlayan Sadri SAIEB\′e çok teÅŸekkür ediyorum. Lozan\′da kaldı¬ğım sürece bana bir aile ortamı sunan, yakın ilgi ve desteklerini esirgeme¬yen, beraber geçirdiÄŸimiz günleri hep gülümseyerek anımsayacağım çok deÄŸerli aile dostlarımız Sevgi - Yüksel TACAN\′a en derin şükranlarımı sunuyorum. Yine Lozan\′da geçirdiÄŸim sürede ilgi ve desteÄŸi ile bana her zaman yardımcı olan deÄŸerli Hocam Sayın Yard. Doç. Dr. Mehmet ERDEM\′e çok teÅŸekkür ediyorum.
Tezin yazımı sırasında bilgi ve tecrübeleri ile sorularımı yanıtlayan Sayın Doç. Dr. Füsun NOMER ERTAN\′a ve Sayın Yard. Doç. Dr. Aslı MAKARACI\′ya çok teÅŸekkür ediyorum. Lisans öğrenimimden bu yana her sorumu sabırla yanıtlayan, tezimle ilgili olarak da gerek akademik, ge¬rekse manevi desteklerini her zaman hissettiÄŸim ve aldığım her yanıt ile bana kendimi güvende hissettiren DeÄŸerli Hocalarım Dr. Anlam ALTAY ve Dr. Tolga AYOGLU\′na gönülden teÅŸekkürlerimi sunuyorum. Yine, manevi desteÄŸini esirgemeyen Sevgili Hocam Dr. Süheyla BALKAR BOZKURT\′a çok teÅŸekkür ediyorum.
Tez savunmamın öncesinde, son düzeltmelerin yapılmasında ve tez savunmam sırasında yanımda bulunarak desteklerini esirgemeyen arka¬daÅŸlarım, DoÄŸuÅŸ Ãœniversitesi Uluslararası Özel Hukuk AraÅŸtırma Görev¬lisi Ãœrün TEKÄ°N ve BahçeÅŸehir Ãœniversitesi Uluslararası Özel Hukuk AraÅŸtırma Görevlisi Begüm ÅžERMET\′e çok teÅŸekkür ediyorum. Ayrıca Bilgi Ãœniversitesi Uluslararası Özel Hukuk AraÅŸtırma Görevlisi Candan YASAN\′a, BahçeÅŸehir Ãœniversitesi\′nde beraber aynı odada çalıştığımız araÅŸtırma görevlileri arkadaÅŸlarım Deniz MERAKLI, Gülen Sinem TEK, Fatma Gül KARAGÖZ, Mert NOMER, Åžule SÖKÃœCÃœ ve tezin yazımı aÅŸamasında katkısı bulunan herkese çok teÅŸekkür ediyorum.
Son olarak, tezimin yayınlanması konusunda beni cesaretlendiren Koç Ãœniversitesi Uluslararası Özel Hukuk Anabilim Dalı Öğretim Ãœyesi Sayın Yard. Doç. Dr. Zeynep Derya TARMAN\′a, Sayın Hocam BahçeÅŸe¬hir Ãœniversitesi Uluslararası Özel Hukuk Anabilim Dalı Öğretim Ãœyesi Yard. Doç. Dr. Burak HUYSAL\′a, Oniki Levha Yayıncılık çalışanlarına ve Sayın Erol ÖZ\′e çok teÅŸekkür ediyorum.
Hayatım boyunca hiçbir fedakârlıktan kaçınmayarak, sonsuz sevgi ve ilgisiyle bana her zaman destek olan, her ÅŸeyimi paylaÅŸan, sevgili an¬nem Av. Hatıra TEMUÇİN\′e ve aÄŸabeyim Åžeref SARIOZ\′e sonsuz teÅŸek¬kürlerimi sunuyor ve bu çalışmayı sevgili anneme ithaf ediyorum.
Bahçeşehir Üniversitesi Uluslararası Özel Hukuk Araştırma Görevlisi
A. İpek SARIÖZ Beşiktaş, 12 Ekim 2011
İÇİNDEKİLER :
SUNUÅž...................................................................................................................VII
ÖNSÖZ................................................................................................................... IX
İÇİNDEKİLER..................................................................................................XIII
KISALTMALAR...............................................................................................XIX
GÄ°RÄ°Åž
BÄ°RÄ°NCÄ° KISIM
HAKSIZ REKABET KAVRAMI VE Ä°LGÄ°LÄ°
MEVZUAT
I. HAKSIZ REKABET KAVRAMI ve UNSURLARI...............................7
A. Haksız Rekabet Kavramı: Haksız Rekabetin Tanımı ve
Düzenleniş Biçimi......................................................................................9
1. Haksız Rekabetin Tanımı.................................................................9
2. Rekabet Düzenlemelerinin Anayasal Temelleri........................12
3. Haksız Rekabetin Düzenleniş Biçimi Açısından Farklı
Hukuk Sistemleri...............................................................................14
a. Topluluk Hukuku Düzenlemeleri...........................................14
b. Fransız, İsviçre ve Türk Hukukunda Haksız
Rekabetin Düzenlenişi..............................................................16
4. Haksız Rekabet Hükümlerinin Uygulama Alanı..................... 22
a. Haksız Rekabet Kavramı ile Rekabet Hukuku
İlişkisi ve Serbest Rekabet Düzeninin Sağlanmasına
Yönelik Bazı Yasal Düzenlemeler........................................... 23
b. Haksız Rekabet ve Fikri Mülkiyet Hukuku İlişkisi........... 25
c. Haksız Rekabet ve Tüketici Hukuku İlişkisi.......................29
B. Haksız Rekabetin Unsurları..................................................................32
1. Hukuka Aykırı Fiil............................................................................32
2. İktisadi Rekabetin Bozulması....................................................... 34
3. Zarar veya Zarar Tehlikesinin Meydana Gelmiş Olması........35
II. HAKSIZ REKABETİN GÖRÜNÜM BİÇİMLERİ............................37
A. Dürüstlük Kuralına Aykırı Reklam ve Satış Yöntemleri ve
Diğer Hukuka Aykırı Davranışlar........................................................39
1. Kötüleme.............................................................................................39
2. Gerçek Dışı ve Yanıltıcı Bilgi Verme veya Bu Yolla
Üçüncü Kişiyi Rekabette Öne Geçirme......................................41
3. Kendini Üstün Yetenekli Gösterme............................................. 44
4. Karışıklığa Neden Olma ( İltibas ).............................................. 44
5. Kendi Malları, İş Ürünleri vs. ile Başkasının Mallarını
Karşılaştırma veya Bu Yolla Üçüncü Kişileri Rekabette
Öne Geçirme..................................................................................... 49
6. Seçilmiş Bazı Malları, İş Ürünlerini vs. Birden Çok
Kere Tedarik Fiyatının Altında Satışa Sunmak.........................53
7. Müşteriyi Yanıltmaya Yönelik Diğer Haksız Rekabet
Halleri..................................................................................................55
B. Sözleşmeyi İhlale veya Sona Erdirmeye Yöneltme...........................59
C. Başkalarının İş Ürünlerinden Yetkisiz Yararlanma........................ 63
D. Üretim ve İş Sırlarının İfşası..................................................................65
E. Üçüncü Kişileri Kandırmaya Elverişli Belgeler Düzenleme..........67
F. İş Şartlarına Uymama.............................................................................67
G. Dürüstlük Kurallarına Aykırı İşlem Şartları Kullanma................. 68
H. Türk Ticaret Kanunu Dışında Düzenlenen Haksız Rekabet
Halleri.........................................................................................................70
III. HAKSIZ REKABETİN SONUÇLARI...................................................71
A. Hukuki Sorumluluk ................................................................................71
B. Cezai Sorumluluk.....................................................................................74
C. İhtiyati Tedbirler ve Zamanaşımı.........................................................75
Ä°KÄ°NCÄ° KISIM
HAKSIZ REKABETTEN DOÄžAN
UYUÅžMAZLIKLARDA UYGULANACAK
HUKUK
I. GENEL OLARAK........................................................................................ 80
A. Uluslararası Haksız Rekabet Kavramı............................................... 80
B. Haksız Fiillere Uygulanacak Hukuk İle İlgili
DeÄŸerlendirmeler..................................................................................... 83
1. Türk, İsviçre ve Fransız Hukuklarında Haksız Fiillere
Uygulanacak Hukuk.........................................................................85
2. Topluluk Hukuku’nda Haksız Fiillere Uygulanacak
Hukuk..................................................................................................95
a. Tüzüğün Uygulama Alanı:..................................................... 96
b. Haksız Fiil Sorumluluğuna Uygulanacak Genel
Kural: Roma II Tüzüğü m.4...................................................101
C. Haksız Rekabet Uyuşmazlıklarına Özgü Kanunlar İhtilafı
Kurallarının Kabulünde Yaşanan Süreç............................................110
II. HAKSIZ REKABETTEN DOÄžAN UYUÅžMAZLIKLARDA
UYGULANACAK HUKUK.....................................................................114
A. Belirli Bir veya Birden Fazla Ülke Piyasasını Etkileyen
Haksız Rekabet Halleri.........................................................................116
1. Türk ve İsviçre Hukuklarında “Etkilenen Piyasa
Kriteri”...............................................................................................116
2. Topluluk Hukuku Düzenlemelerinde “Etkilenen Piyasa
Kriteri” ..............................................................................................118
3. Etkilenen Piyasa Kriterinin Uygulanması İçin Gerekli
KoÅŸullar ............................................................................................124
a. Etkinin “Doğrudan” Olması Gerektiği ............................. 125
b. Etkinin “Öngörülebilir” Olması Gerektiği ....................... 128
c. Etkinin “Esaslı” Olması Gerektiği ...................................... 132
4. Piyasa Kavramı ve Haksız Rekabet Fiilinin Birden Fazla
Ülke Piyasasını Etkilemiş Olması ............................................. 134
5. Etkilenen Piyasa Kriterinin Avantajları ................................... 138
B. Kitle İletişim Araçları İle Gerçekleştirilen Haksız Rekabet
Fiillerine Uygulanacak Hukuk........................................................... 139
1. Genel Olarak.................................................................................... 139
2. Uygulanacak Hukukun Belirlenmesinde Kullanılan
Kriterler.............................................................................................141
a. Bağlama Noktalarının Tespiti Açısından Bazı
Teknik Terimlerin Açıklanması........................................... 142
b. Fiilin Ä°ÅŸlendiÄŸi Yer Hukuku.................................................. 142
c. Korumanın Talep Edildiği Yer Hukuku............................ 144
d. Hakimin Hukuku (Lex Fori)............................................... 145
e. Zarar Yeri Olarak Piyasası Etkilenen Ülke Hukuku
veGörüşümüz.......................................................................... 145
3. Topluluk HukukuÂ’nda BaÅŸvurulan Kriterler............................ 148
C. Münhasıran Belirli Bir İşletmenin Menfaatlerini Zedeleyen
Haksız Rekabet Hallerine Uygulanacak Hukuk............................ 154
1. Münhasıran Belirli Bir İşletmenin Ticari Menfaatlerini
Zedeleyen Haksız Rekabet Halleri............................................. 155
2. Uygulanacak Hukukun Tespitinde Kullanılan Kriterler:
“Merkez” ve “İşyeri” Kavramları................................................. 158
3. Topluluk Hukukunda Uygulama Alanı Bulan Kriterler....... 166
III. HAKSIZ REKABETE İLİŞKİN MÖHUK.
DÃœZENLEMESÄ°NDE YER ALAN EKSÄ°KLÄ°KLERE
Ä°LÄ°ÅžKÄ°N DEÄžERLENDÄ°RMELER ...................................................... 168
A. Daha Sıkı İlişkili Hukuk” Kriterine Yer Verilmemiş Olması..... 169
B. Ä°rade Serbestisine Yer Verilmemesi....................................................176
1. Türk ve İsviçre Hukukları ile Topluluk Hukuku
Düzenlemeleri..................................................................................176
2. Haksız Rekabete Uygulanacak Hukuk Çerçevesinde
Getirilen Öneriler ve Görüşümüz.............................................. 184
IV. HAKÄ°MÄ°N HUKUKUNUN KAMU DÃœZENÄ° ve
DOÄžDUDAN UYGULANAN KURALLARININ
UYGULANACAK HUKUKA MÃœDAHALESÄ° ............................... 189
A. Hakimin Hukuku Çerçevesinde Kamu Düzeni Müdahalesi ..... 189
B. Hakimin Hukukunun Doğrudan Uygulanan Kuralları.............. 194
V. HAKSIZ REKABETTEN DOÄžAN UYUÅžMAZLIKLARA
Ä°LÄ°ÅžKÄ°N KANUNLAR Ä°HTÄ°LAFI KURALININ KAPSAMI .... 195
ÜÇÜNCÜ KISIM
HAKSIZ REKABETTEN DOÄžAN
UYUÅžMAZLIKLARDA TÃœRK
MAHKEMELERÄ°NÄ°N YETKÄ°SÄ°
I. GENEL OLARAK......................................................................................205
II. TÃœRK MAHKEMELERÄ°NÄ°N YETKÄ°SÄ°NDE
BAÅžVURULABÄ°LECEK KRÄ°TERLER ............................................... 210
A. Haksız Fiillere İlişkin Özel Yetki Kuralı ..........................................211
1. Haksız Fiilin Türkiye’de veya Türkiye’nin de
Aralarında Bulunduğu Birden Çok Ülkede İşlenmesi............211
2. Zararın Türkiye’de Meydana Gelmesi veya Gelebilecek
Olması............................................................................................... 213
a. Zararın Tamamının Türkiye’de Meydana Gelmesi.........214
b. Zararın Bir Kısmının Türkiye’de Meydana Gelmesi..... 218
c. Zarar Tehlikesinin Türkiye’de Oluşması..........................222
3. Zarar Görenin Yerleşim Yerinin Türkiye’de Olması.............223
B. Genel Yetki Kuralı.................................................................................224
C. Türkiye’de Yerleşim Yeri Olmayanlara Karşı Açılacak
Malvarlığı Davaları ..............................................................................230
D. Yetki Sözleşmesi..................................................................................... 231
1. Türk Mahkemelerinin Yetkilendirilmesi ................................233
2. Yabancı Mahkemelerin Yetkilendirilmesi ............................... 237
3. Yerleşim Yerleri Türkiye’de Bulunan Tüketicilerin
Taraf Olduğu Davalarda Yetki Sözleşmeleri............................242
E. Türk Mahkemelerinin Yetki İtirazının İleri Sürülmemesi
Nedeniyle Yetkili Hale Gelmesi ........................................................246
III. KİTLE İLETİŞİM ARAÇLARI İLE GERÇEKLEŞTİRİLEN
HAKSIZ REKABET FİİLLERİ AÇISINDAN
ULUSLARARASI YETKÄ°NÄ°N TESPÄ°TÄ° ...........................................248
SONUÇ................................................................................................................. 257
KAYNAKÇA.......................................................................................................263
Ticari hayat, serbest rekabet ilişkileri üzerinde kuruludur. Ancak, ticari hayatın sürdürülebilmesi, söz konusu serbestinin bazı sınırlara tabi tutulmasına bağlıdır. Evrensel hukuk kaideleri, \"herkesin, sahip olduğu özgürlükleri hukukun çizdiği sınırlar dahilinde kullanması\" ilkesi üzerine kurulmuştur. Bu nedenle, söz konusu kaideler, dürüstlük kuralına aykırı, hakkın kötüye kullanımı sonucunun doğmasına neden olacak nitelikte hak kullanımlarını yasaklamaktadır.
Haksız rekabet, rekabetin kötüye kullanımı sonucuna yol açacak nitelikte davranışların önüne geçilmesi amacıyla geliştirilmiş ve birçok ülke hukukunda bu temele dayalı olarak düzenlenmiş bir kavramdır. Bu bağlamda, haksız rekabet kavramı, \"ticari hayatın serbest rekabet ilişkileri çerçevesinde sürdürülmesinin sağlanması\" fikrine dayanmaktadır.
Ticaret Hukukunun önemli bir konusunu oluÅŸturan haksız reka¬bet, Türk Hukukunda uzun süredir uygulanan ve birçok yargı kararına konu olan bir kurumdur. Bununla beraber, anılan kurum tam da içinde bulunduÄŸumuz bu günlerde pek çok hukukçunun ilgisini çekebilecek bir deÄŸiÅŸime konu olmaktadır. Zira, 6762 sayılı ve 29.06.1956 tarihli Türk Ticaret Kanunu\′nda düzenlenen bu kurum, 01.07.2012 tarihinde yürür¬lüğe girecek olan 6102 sayılı Yeni Türk Ticaret Kanunu\′nda kavramsal bazı noktaları da içerecek biçimde ciddi deÄŸiÅŸikliklere uÄŸramıştır.
Haksız rekabet, Türk Uluslararası Özel Hukuku açısından da önem¬li bir inceleme konusunu oluÅŸturmaktadır. Zira, Ticaret Kanunu\′ndaki maddi hukuk hükümlerinde yaÅŸanan sözünü ettiÄŸimiz deÄŸiÅŸiklik öncesinde, ilk defa, 5718 sayılı ve 12.12.2007 tarihli Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun\′un 37. maddesinde, haksız rekabete özgü bir kanunlar ihtilafı kuralı kabul edilmiÅŸtir. BilindiÄŸi üzere, 2675 sayılı ve 20.05.1982 tarihli (mülga) Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun\′da sadece haksız fiillere iliÅŸkin bir düzenleme yer almaktaydı. Yalnızca temel konularda hüküm getiren bu Kanun\′un deÄŸiÅŸtirilmesi ihtiyacı haksız rekabet uyuÅŸmazlıklarına özgü bir düzen¬lemenin kabulünü beraberinde getirmiÅŸtir. Henüz üzerinden çok fazla vakit geçmemiÅŸ olması nedeniyle, söz konusu düzenleme doktrinde tar-tışılamamıştır. Bu nedenle, üzerinde fikir birliÄŸine varılamamış pek çok konuyu inceleme fırsatı bulduÄŸumuzu belirtmek isteriz.
Gerek Yeni Ticaret Kanunu\′nda, gerekse Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun\′da yer alan düzenlemeler Ä°sviçre Hu¬kukundan esinlenerek kabul edilmiÅŸtir. Bu nedenle, hem maddi hukuk hükümlerinin, hem de kanunlar ihtilafı düzenlemesinin Ä°sviçre doktrini¬ne paralel olarak incelenmesi gerektiÄŸi düşüncesindeyiz. Bu baÄŸlamda, anılan düzenlemelerin yorumlanmasında Ä°sviçre doktrininden yararlan¬ma imkânı bulduk. Bununla beraber Türk Uluslararası Usul Hukuku\′nda haksız rekabet uyuÅŸmazlıkları açısından da geçerli olacak haksız fiillere iliÅŸkin yetki kurallarının da Ä°sviçre Hukuku ile uyum saÄŸladığını ifade etmek isteriz.
DiÄŸer taraftan, Türkiye\′nin Avrupa BirliÄŸi\′ne tam üyelik yolunda olma¬sı nedeniyle, konu ile ilgili olarak, Avrupa BirliÄŸi üyesi ülkelerin oluÅŸturdu¬ğu sınırlar içinde uygulama alanı bulan Topluluk Hukuku hükümlerini de inceleme ihtiyacı doÄŸmuÅŸtur. Zira aslında Topluluk Hukuku\′nda da, haksız rekabete uygulanacak hukuku belirleyen kurallar oldukça yeni bir düzen¬lemeye konu olmuÅŸtur. Söz konusu düzenleme, Avrupa Parlamentosu ve Konseyi tarafından kabul edilen 11.07.2007 tarih ve 864/2007 sayılı \"Akit Dışı Borç Ä°liÅŸkilerine Uygulanacak Hukuk Hakkında Tüzük\′de (Roma II Tüzüğü\")\" yer almaktadır. Roma II Tüzüğü\′nün 11.01.2009 tarihinde yürürlüğe girdiÄŸi düşünülecek olursa, yukarıda da sözünü ettiÄŸimiz haksız rekabet ile ilgili Türk Ticaret Hukuku ve Türk Uluslararası Özel Hukuku hükümleri ile büyük oranda deÄŸiÅŸtirilerek yenilenen bir konu üzerinde çalışma fırsatı bulduÄŸumuzu söylemek yanlış olmayacaktır.
Topluluk Hukuku ile ilgili incelemelerimizin sadece haksız reka¬betten doÄŸan uyuÅŸmazlıklarda uygulanacak hukuku belirleyen Roma II Tüzüğü\′nün ilgili hükümleri ile sınırlı olmadığını da ifade etmek isteriz. Zira, gerek haksız rekabet kavramının açıklanmasında, gerekse yetkili mahkemenin tespitinde Topluluk Hukukunda düzenlenen Tüzük ve Yönergelerle ilgili doktrine yer vermenin gerekli ve hatta zorunlu olduÄŸu düşüncesindeyiz.
Bu noktada, Türk mahkemelerinin uluslararası yetkisini düzenleyen usul hukuku hükümlerinin de deÄŸiÅŸtiÄŸini ve yeni kabul edilen düzen¬lemelerde Topluluk Hukuku kuralları ile uyum saÄŸlandığını belirtmek gerekmektedir. Türk mahkemelerinin uluslararası yetkisini düzenleyen Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun\′un ilgili hü¬kümleri uyarınca, uluslararası nitelikteki uyuÅŸmazlıklarda Türk mahke¬melerinin yetkili olup olmadığının tespitinde baÅŸvurulacak temel kurallar iç hukukta yer alan kurallardır. Bu nedenle, 18.06.1927 tarih ve 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu\′nda yer alan hükümlerin de ince¬lenmesi gerekecektir. Ancak çalışmamızın hazırlanması ve sunumu esna¬sında yürürlükte olan bu Kanun, 12.01.2011 tarih ve 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu ile 01.10.2011 tarihinde yürürlükten kalkmıştır. Dolayısıyla konu ile ilgili yeni usul hukuku hükümlerini de incelememiz gerekmektedir. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu\′nun haksız re¬kabet uyuÅŸmazlıklarına uygulanacak yetki kurallarının, Avrupa Konseyi tarafından kabul edilen 22.12.2000 tarih ve 44/2001 sayılı \"Hukuki ve Ticari Konularda Mahkemelerin Yetkisi ve Mahkeme Kararlarının Ta¬nınması ve Tenfizi Hakkında Tüzük (\"Brüksel I Tüzüğü\")\" ile uyumlu olacak ÅŸekilde düzenlendiÄŸi göz önüne alındığında, bu konuda da Toplu¬luk Hukuku ile ilgili doktrinden faydalanma imkânı doÄŸmuÅŸtur.
Haksız rekabetten doğan uyuşmazlıklarda uygulanacak hukukun ve yetkili mahkemenin belirlenmesi konusunda ciddi zorluklar yaşanabile¬cektir. Zira haksız rekabet kurumu, değişen hukuki çehresinin yanında, günümüz teknolojik gelişmelerinin yarattığı yeni pazarlama ve satış tek¬nikleri ile uyumlu olarak yorumlanması gereken bir kurumdur. Özelikle kitle iletişim araçlarının ticari ve hukuki hayatımıza kattığı yenilikler göz ardı edilemeyecek kadar önemlidir. Alışılmış pazarlama tekniklerinin bir tarafa bırakılarak, internet kullanımının ön plana çıkarılması, günümüz ticari hayatının yeniden yapılandırılmasını gerekli kılmış; haksız reka¬betin bu çerçevede yorumlanması ihtiyacını doğurmuştur. Söz konusu teknolojik gelişme ve değişimlerin haksız rekabete uygulanacak maddi hukuk hükümlerine de etki ettiği bir gerçektir. Ancak, asıl sorun birden fazla ülkede ve hatta dünya çapında etki yaratan \"dijital\" haksız rekabet hallerinden doğan uyuşmazlıklarda uygulanacak hukukun ve yetkili mahkemenin belirlenmesi aşamasında ortaya çıkacaktır. Zira aslında uy¬gulanacak hukuk ve yetkili mahkeme tespit edildikten sonra, uyuşmazlık, ilgili maddi hukuk hükümlerinin somut olaya uygulanması ile çözüme kavuşturulabilecektir.
Haksız rekabet kavramı ülkeden ülkeye farklılıklar gösteren bir kavram¬dır. Ancak, çalışmamızda uluslararası hukukun genel hükümleri içerisinde incelenen \"nitelendirme\" kavramı ile ilgili açıklamalara yer vermediğimizi belirtmek isteriz. Bununla beraber, özellikle küresel ekonomik aktörlerin, örneğin dünya çapında tanınan markalara sahip işletmelerin taraf olduğu uyuşmazlıklar dikkate alındığında, tüm dünyada geçerli olabilecek bazı ticari kuralların belirlenmesi ve bu çerçevede yeknesak bir haksız rekabet hukukunun oluşturulması gerektiği savunulabilir. Ancak henüz bu noktaya gelinmesi mümkün olmadığı için, halihazırda küresel haksız rekabet halleri için de kanunlar ihtilafı sisteminin uygulanması söz konusudur.
Bu nedenle, çalışmamızın konusu Türk kanunlar ihtilafı sistemin¬de haksız rekabet uyuÅŸmazlıklarına uygulanacak hukuk ve yine Türk Uluslararası Usul Hukuku\′nda haksız rekabet uyuÅŸmazlıklarında yetkili mahkemenin tespitidir. Bu baÄŸlamda, uluslararası özel hukuk çerçeve¬sinde yapacağımız açıklamaların daha iyi anlaşılabilmesi amacıyla, Türk Hukuku\′nun da dahil olduÄŸu Kıta Avrupası Hukuku anlamında haksız rekabet kavramını incelemenin gerekli olduÄŸu kanaatindeyiz. Bu neden¬le, çalışmamızın birinci kısmında haksız rekabet kavramı ile ilgili pozitif hukuk düzenlemelerini ele alacağız. Çalışmamızın ikinci kısmında ise, haksız rekabet uyuÅŸmazlıklarına uygulanacak hukukun belirlenmesinde kabul edilen baÄŸlama noktaları ile ilgili açıklamalara yer vereceÄŸiz. Üçün¬cü ve son kısımda ise, haksız rekabetten doÄŸan uyuÅŸmazlıklarda Türk mahkemelerinin yetkisini tesis eden kuralları inceleyeceÄŸiz.
SUNUÅž
Galatasaray Ãœniversitesi\′nde öğrencim olarak tanıdığım, daha sonra AraÅŸtırma Görevlisi olduÄŸu BahçeÅŸehir Ãœniversitesi Hukuk Fakültesi\′nde, vermiÅŸ olduÄŸum Milletlerarası Özel Hukuk derslerinde birlikte çalıştığım ve tez danışmanlığını da üstlendiÄŸim AyÅŸe Ä°pek SAEJÖZ\′ün Yüksek Li¬sans Tezi\′nin kitap olarak basılması benim için büyük bir mutluluk.
Araştırma görevlisi kadro sınavına başvururken Ticaret Hukuku ve Milletlerarası Özel Hukuk arasında seçim yapmakta zorlanan İpek, tez konusunu bu iki alanı birleştirecek şekilde belirledi: Haksız Rekabetten Doğan Uyuşmazlıklarda Uygulanacak Hukuk ve Yetkili Mahkeme.
Tezin ilk bölümünde Ticaret Hukuku ve özellikle Yeni Türk Ticaret Kanunu çerçevesinde haksız rekabet kavramı ele alınmış; ikinci bölümde ise Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun\′un 37. maddesinde yer alan konuya iliÅŸkin kanunlar ihtilafı kuralı, gerek Avrupa BirliÄŸi mevzuatı gerekse Ä°sviçre Hukuku ile karşılaÅŸtırmalı olarak ayrıntılı bir ÅŸekilde incelenmiÅŸtir. Tezin son bölümünde ise haksız rekabet uyuş¬mazlıklarında Türk mahkemelerinin yetkisi konusu Yeni HMK.\′da yer alan hükümler çerçevesinde ayrıntılı olarak incelenmiÅŸtir.
\"Çalışkan bir öğrenciye danışmanlık yapmak kolaydır\" sözünü bu SunuÅŸ yazısını yazarken düşündüm ve yazdım. Gerçekten de Ä°pek, tezini zamanında tamamlama konusunda büyük çaba sarf etmiÅŸ; tezini daha zenginleÅŸtirmek için kaynak toplamak üzere kendi imkânlarıyla Ä°sviçre\′ye gitmiÅŸ (bu arada benim için de fotokopiler alacak zamanı ayırabilmiÅŸ); tezin planı ve içeriÄŸi konusunda yaptığım ve kendisinin de uygun gördüğü önerileri dikkate alarak gecikmeksizin gerekli düzeltmeleri yapmış ve nihayet tez jürisinde yer alan deÄŸerli hocalarımızın soru ve eleÅŸtirilerine tatmin edici cevaplar vererek baÅŸarılı bir ÅŸekilde tez savunmasını da gerekleÅŸtirmiÅŸtir. Dolayısıyla Ä°pek\′ in tez danışmanı olmak, keyif aldığım ve severek yaptığım bir görevdi.
Bu sürecin, tez jürisinde yer alan hocalarımızın da önerisi doğrultu¬sunda tezin kitap olarak basılması ile sonuçlanması, benim için ayrıca gu¬rur kaynağı da oldu. Gerçekten de yoğun bir emek harcanarak yapılan bu çalışmanın kitap olarak yayımlanması ve böylece gerek akademik camia gerekse uygulamada yer alan kişiler açısından yararlanılacak bir kaynak olarak günışığına çıkması, yazarı yanında danışmanı olarak beni de hem mutlu eden, hem de bana gurur veren bir olay.
Darısı diğer akademik çalışmalarına olsun İpekçiğim...
Doç. Dr. Hatice ÖZDEMİRKOCASAKAL
ÖNSÖZ
Galatasaray Ãœniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dalı\′nda yüksek lisans tezi olarak hazırlanan bu çalışma, 30.0S.2011 tarihinde Sayın Prof. Dr. Ziya AKINCI baÅŸkanlığında, Sayın Prof. Dr. Mehmet BAHTÄ°YAR ve Sayın Doç. Dr. Hatice ÖZDEMÄ°R KOCASAKAL\′ın oluÅŸturduÄŸu jüri karşısında savunulmuÅŸ ve baÅŸarılı bu¬lunarak oybirliÄŸi ile kabul edilmiÅŸtir.
Öncelikle, baÅŸta saygıdeÄŸer Hocam Sayın Prof. Dr. Ziya AKINCI olmak üzere, deÄŸerli jüri üyeleri Sayın Prof. Dr. Mehmet BAHTÄ°YAR ve Sayın Doç. Dr. Hatice ÖZDEMÄ°R KOCASAKAL\′a jüride bulunmayı kabul ettikleri ve deÄŸerli görüşlerini benimle paylaÅŸtıkları için sonsuz teÅŸekkürlerimi sunuyorum.
Tez, savunulduğu şekliyle basıma hazırlanmış; ancak değerli jüri üyelerinin katkı ve görüşleri dikkate alınarak gözden geçirilmiştir.
Gerek tez konusunun seçiminde, gerekse tezin yazımı süresince her aÅŸamada yardım ve ilgisini esirgemeyen, engin bilgi ve tecrübesi ile bütün sorularımı sabırla yanıtlayan, dikkati, özeni ve disiplini ile kendime her zaman örnek aldığım çok deÄŸerli Hocam Sayın Doç. Dr. Hatice ÖZDE¬MÄ°R KOCASAKAL\′a en derin şükranlarımı sunuyorum. Tez danışma¬nım olmayı kabul ettiÄŸi, bana her anlamda ve ihtiyaç duyduÄŸum her anda sıcaklığı ve samimiyeti ile destek olduÄŸu için bir kere daha çok teÅŸekkür ediyorum. Kendisi ile çalışma fırsatı bulduÄŸum için çok ÅŸanslı olduÄŸumu belirtmek istiyorum.
Tezin yazımı için kaynak toplamak üzere gittiÄŸim, Lozan\′da bulunan Ä°sviçre Mukayeseli Hukuk Enstitüsü\′nde (ISDC) aradığım her kaynaÄŸa ulaÅŸmamı saÄŸlayan Sadri SAIEB\′e çok teÅŸekkür ediyorum. Lozan\′da kaldı¬ğım sürece bana bir aile ortamı sunan, yakın ilgi ve desteklerini esirgeme¬yen, beraber geçirdiÄŸimiz günleri hep gülümseyerek anımsayacağım çok deÄŸerli aile dostlarımız Sevgi - Yüksel TACAN\′a en derin şükranlarımı sunuyorum. Yine Lozan\′da geçirdiÄŸim sürede ilgi ve desteÄŸi ile bana her zaman yardımcı olan deÄŸerli Hocam Sayın Yard. Doç. Dr. Mehmet ERDEM\′e çok teÅŸekkür ediyorum.
Tezin yazımı sırasında bilgi ve tecrübeleri ile sorularımı yanıtlayan Sayın Doç. Dr. Füsun NOMER ERTAN\′a ve Sayın Yard. Doç. Dr. Aslı MAKARACI\′ya çok teÅŸekkür ediyorum. Lisans öğrenimimden bu yana her sorumu sabırla yanıtlayan, tezimle ilgili olarak da gerek akademik, ge¬rekse manevi desteklerini her zaman hissettiÄŸim ve aldığım her yanıt ile bana kendimi güvende hissettiren DeÄŸerli Hocalarım Dr. Anlam ALTAY ve Dr. Tolga AYOGLU\′na gönülden teÅŸekkürlerimi sunuyorum. Yine, manevi desteÄŸini esirgemeyen Sevgili Hocam Dr. Süheyla BALKAR BOZKURT\′a çok teÅŸekkür ediyorum.
Tez savunmamın öncesinde, son düzeltmelerin yapılmasında ve tez savunmam sırasında yanımda bulunarak desteklerini esirgemeyen arka¬daÅŸlarım, DoÄŸuÅŸ Ãœniversitesi Uluslararası Özel Hukuk AraÅŸtırma Görev¬lisi Ãœrün TEKÄ°N ve BahçeÅŸehir Ãœniversitesi Uluslararası Özel Hukuk AraÅŸtırma Görevlisi Begüm ÅžERMET\′e çok teÅŸekkür ediyorum. Ayrıca Bilgi Ãœniversitesi Uluslararası Özel Hukuk AraÅŸtırma Görevlisi Candan YASAN\′a, BahçeÅŸehir Ãœniversitesi\′nde beraber aynı odada çalıştığımız araÅŸtırma görevlileri arkadaÅŸlarım Deniz MERAKLI, Gülen Sinem TEK, Fatma Gül KARAGÖZ, Mert NOMER, Åžule SÖKÃœCÃœ ve tezin yazımı aÅŸamasında katkısı bulunan herkese çok teÅŸekkür ediyorum.
Son olarak, tezimin yayınlanması konusunda beni cesaretlendiren Koç Ãœniversitesi Uluslararası Özel Hukuk Anabilim Dalı Öğretim Ãœyesi Sayın Yard. Doç. Dr. Zeynep Derya TARMAN\′a, Sayın Hocam BahçeÅŸe¬hir Ãœniversitesi Uluslararası Özel Hukuk Anabilim Dalı Öğretim Ãœyesi Yard. Doç. Dr. Burak HUYSAL\′a, Oniki Levha Yayıncılık çalışanlarına ve Sayın Erol ÖZ\′e çok teÅŸekkür ediyorum.
Hayatım boyunca hiçbir fedakârlıktan kaçınmayarak, sonsuz sevgi ve ilgisiyle bana her zaman destek olan, her ÅŸeyimi paylaÅŸan, sevgili an¬nem Av. Hatıra TEMUÇİN\′e ve aÄŸabeyim Åžeref SARIOZ\′e sonsuz teÅŸek¬kürlerimi sunuyor ve bu çalışmayı sevgili anneme ithaf ediyorum.
Bahçeşehir Üniversitesi Uluslararası Özel Hukuk Araştırma Görevlisi
A. İpek SARIÖZ Beşiktaş, 12 Ekim 2011
İÇİNDEKİLER :
SUNUÅž...................................................................................................................VII
ÖNSÖZ................................................................................................................... IX
İÇİNDEKİLER..................................................................................................XIII
KISALTMALAR...............................................................................................XIX
GÄ°RÄ°Åž
BÄ°RÄ°NCÄ° KISIM
HAKSIZ REKABET KAVRAMI VE Ä°LGÄ°LÄ°
MEVZUAT
I. HAKSIZ REKABET KAVRAMI ve UNSURLARI...............................7
A. Haksız Rekabet Kavramı: Haksız Rekabetin Tanımı ve
Düzenleniş Biçimi......................................................................................9
1. Haksız Rekabetin Tanımı.................................................................9
2. Rekabet Düzenlemelerinin Anayasal Temelleri........................12
3. Haksız Rekabetin Düzenleniş Biçimi Açısından Farklı
Hukuk Sistemleri...............................................................................14
a. Topluluk Hukuku Düzenlemeleri...........................................14
b. Fransız, İsviçre ve Türk Hukukunda Haksız
Rekabetin Düzenlenişi..............................................................16
4. Haksız Rekabet Hükümlerinin Uygulama Alanı..................... 22
a. Haksız Rekabet Kavramı ile Rekabet Hukuku
İlişkisi ve Serbest Rekabet Düzeninin Sağlanmasına
Yönelik Bazı Yasal Düzenlemeler........................................... 23
b. Haksız Rekabet ve Fikri Mülkiyet Hukuku İlişkisi........... 25
c. Haksız Rekabet ve Tüketici Hukuku İlişkisi.......................29
B. Haksız Rekabetin Unsurları..................................................................32
1. Hukuka Aykırı Fiil............................................................................32
2. İktisadi Rekabetin Bozulması....................................................... 34
3. Zarar veya Zarar Tehlikesinin Meydana Gelmiş Olması........35
II. HAKSIZ REKABETİN GÖRÜNÜM BİÇİMLERİ............................37
A. Dürüstlük Kuralına Aykırı Reklam ve Satış Yöntemleri ve
Diğer Hukuka Aykırı Davranışlar........................................................39
1. Kötüleme.............................................................................................39
2. Gerçek Dışı ve Yanıltıcı Bilgi Verme veya Bu Yolla
Üçüncü Kişiyi Rekabette Öne Geçirme......................................41
3. Kendini Üstün Yetenekli Gösterme............................................. 44
4. Karışıklığa Neden Olma ( İltibas ).............................................. 44
5. Kendi Malları, İş Ürünleri vs. ile Başkasının Mallarını
Karşılaştırma veya Bu Yolla Üçüncü Kişileri Rekabette
Öne Geçirme..................................................................................... 49
6. Seçilmiş Bazı Malları, İş Ürünlerini vs. Birden Çok
Kere Tedarik Fiyatının Altında Satışa Sunmak.........................53
7. Müşteriyi Yanıltmaya Yönelik Diğer Haksız Rekabet
Halleri..................................................................................................55
B. Sözleşmeyi İhlale veya Sona Erdirmeye Yöneltme...........................59
C. Başkalarının İş Ürünlerinden Yetkisiz Yararlanma........................ 63
D. Üretim ve İş Sırlarının İfşası..................................................................65
E. Üçüncü Kişileri Kandırmaya Elverişli Belgeler Düzenleme..........67
F. İş Şartlarına Uymama.............................................................................67
G. Dürüstlük Kurallarına Aykırı İşlem Şartları Kullanma................. 68
H. Türk Ticaret Kanunu Dışında Düzenlenen Haksız Rekabet
Halleri.........................................................................................................70
III. HAKSIZ REKABETİN SONUÇLARI...................................................71
A. Hukuki Sorumluluk ................................................................................71
B. Cezai Sorumluluk.....................................................................................74
C. İhtiyati Tedbirler ve Zamanaşımı.........................................................75
Ä°KÄ°NCÄ° KISIM
HAKSIZ REKABETTEN DOÄžAN
UYUÅžMAZLIKLARDA UYGULANACAK
HUKUK
I. GENEL OLARAK........................................................................................ 80
A. Uluslararası Haksız Rekabet Kavramı............................................... 80
B. Haksız Fiillere Uygulanacak Hukuk İle İlgili
DeÄŸerlendirmeler..................................................................................... 83
1. Türk, İsviçre ve Fransız Hukuklarında Haksız Fiillere
Uygulanacak Hukuk.........................................................................85
2. Topluluk Hukuku’nda Haksız Fiillere Uygulanacak
Hukuk..................................................................................................95
a. Tüzüğün Uygulama Alanı:..................................................... 96
b. Haksız Fiil Sorumluluğuna Uygulanacak Genel
Kural: Roma II Tüzüğü m.4...................................................101
C. Haksız Rekabet Uyuşmazlıklarına Özgü Kanunlar İhtilafı
Kurallarının Kabulünde Yaşanan Süreç............................................110
II. HAKSIZ REKABETTEN DOÄžAN UYUÅžMAZLIKLARDA
UYGULANACAK HUKUK.....................................................................114
A. Belirli Bir veya Birden Fazla Ülke Piyasasını Etkileyen
Haksız Rekabet Halleri.........................................................................116
1. Türk ve İsviçre Hukuklarında “Etkilenen Piyasa
Kriteri”...............................................................................................116
2. Topluluk Hukuku Düzenlemelerinde “Etkilenen Piyasa
Kriteri” ..............................................................................................118
3. Etkilenen Piyasa Kriterinin Uygulanması İçin Gerekli
KoÅŸullar ............................................................................................124
a. Etkinin “Doğrudan” Olması Gerektiği ............................. 125
b. Etkinin “Öngörülebilir” Olması Gerektiği ....................... 128
c. Etkinin “Esaslı” Olması Gerektiği ...................................... 132
4. Piyasa Kavramı ve Haksız Rekabet Fiilinin Birden Fazla
Ülke Piyasasını Etkilemiş Olması ............................................. 134
5. Etkilenen Piyasa Kriterinin Avantajları ................................... 138
B. Kitle İletişim Araçları İle Gerçekleştirilen Haksız Rekabet
Fiillerine Uygulanacak Hukuk........................................................... 139
1. Genel Olarak.................................................................................... 139
2. Uygulanacak Hukukun Belirlenmesinde Kullanılan
Kriterler.............................................................................................141
a. Bağlama Noktalarının Tespiti Açısından Bazı
Teknik Terimlerin Açıklanması........................................... 142
b. Fiilin Ä°ÅŸlendiÄŸi Yer Hukuku.................................................. 142
c. Korumanın Talep Edildiği Yer Hukuku............................ 144
d. Hakimin Hukuku (Lex Fori)............................................... 145
e. Zarar Yeri Olarak Piyasası Etkilenen Ülke Hukuku
veGörüşümüz.......................................................................... 145
3. Topluluk HukukuÂ’nda BaÅŸvurulan Kriterler............................ 148
C. Münhasıran Belirli Bir İşletmenin Menfaatlerini Zedeleyen
Haksız Rekabet Hallerine Uygulanacak Hukuk............................ 154
1. Münhasıran Belirli Bir İşletmenin Ticari Menfaatlerini
Zedeleyen Haksız Rekabet Halleri............................................. 155
2. Uygulanacak Hukukun Tespitinde Kullanılan Kriterler:
“Merkez” ve “İşyeri” Kavramları................................................. 158
3. Topluluk Hukukunda Uygulama Alanı Bulan Kriterler....... 166
III. HAKSIZ REKABETE İLİŞKİN MÖHUK.
DÃœZENLEMESÄ°NDE YER ALAN EKSÄ°KLÄ°KLERE
Ä°LÄ°ÅžKÄ°N DEÄžERLENDÄ°RMELER ...................................................... 168
A. Daha Sıkı İlişkili Hukuk” Kriterine Yer Verilmemiş Olması..... 169
B. Ä°rade Serbestisine Yer Verilmemesi....................................................176
1. Türk ve İsviçre Hukukları ile Topluluk Hukuku
Düzenlemeleri..................................................................................176
2. Haksız Rekabete Uygulanacak Hukuk Çerçevesinde
Getirilen Öneriler ve Görüşümüz.............................................. 184
IV. HAKÄ°MÄ°N HUKUKUNUN KAMU DÃœZENÄ° ve
DOÄžDUDAN UYGULANAN KURALLARININ
UYGULANACAK HUKUKA MÃœDAHALESÄ° ............................... 189
A. Hakimin Hukuku Çerçevesinde Kamu Düzeni Müdahalesi ..... 189
B. Hakimin Hukukunun Doğrudan Uygulanan Kuralları.............. 194
V. HAKSIZ REKABETTEN DOÄžAN UYUÅžMAZLIKLARA
Ä°LÄ°ÅžKÄ°N KANUNLAR Ä°HTÄ°LAFI KURALININ KAPSAMI .... 195
ÜÇÜNCÜ KISIM
HAKSIZ REKABETTEN DOÄžAN
UYUÅžMAZLIKLARDA TÃœRK
MAHKEMELERÄ°NÄ°N YETKÄ°SÄ°
I. GENEL OLARAK......................................................................................205
II. TÃœRK MAHKEMELERÄ°NÄ°N YETKÄ°SÄ°NDE
BAÅžVURULABÄ°LECEK KRÄ°TERLER ............................................... 210
A. Haksız Fiillere İlişkin Özel Yetki Kuralı ..........................................211
1. Haksız Fiilin Türkiye’de veya Türkiye’nin de
Aralarında Bulunduğu Birden Çok Ülkede İşlenmesi............211
2. Zararın Türkiye’de Meydana Gelmesi veya Gelebilecek
Olması............................................................................................... 213
a. Zararın Tamamının Türkiye’de Meydana Gelmesi.........214
b. Zararın Bir Kısmının Türkiye’de Meydana Gelmesi..... 218
c. Zarar Tehlikesinin Türkiye’de Oluşması..........................222
3. Zarar Görenin Yerleşim Yerinin Türkiye’de Olması.............223
B. Genel Yetki Kuralı.................................................................................224
C. Türkiye’de Yerleşim Yeri Olmayanlara Karşı Açılacak
Malvarlığı Davaları ..............................................................................230
D. Yetki Sözleşmesi..................................................................................... 231
1. Türk Mahkemelerinin Yetkilendirilmesi ................................233
2. Yabancı Mahkemelerin Yetkilendirilmesi ............................... 237
3. Yerleşim Yerleri Türkiye’de Bulunan Tüketicilerin
Taraf Olduğu Davalarda Yetki Sözleşmeleri............................242
E. Türk Mahkemelerinin Yetki İtirazının İleri Sürülmemesi
Nedeniyle Yetkili Hale Gelmesi ........................................................246
III. KİTLE İLETİŞİM ARAÇLARI İLE GERÇEKLEŞTİRİLEN
HAKSIZ REKABET FİİLLERİ AÇISINDAN
ULUSLARARASI YETKÄ°NÄ°N TESPÄ°TÄ° ...........................................248
SONUÇ................................................................................................................. 257
KAYNAKÇA.......................................................................................................263
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı