Kargo Gönderim Saatleri;
Kartlarına Taksit
Yeni Ãœyelik
Ãœye GiriÅŸi
Diplomatik Koruma ve İnsan Hakları İlişkisi
Diplomatik Koruma ve İnsan Hakları İlişkisi
Ali Ä°brahim AKKUTAY
Sayfa Sayısı
:
297
Kitap Ölçüleri
:
16x23 cm
Basım Yılı
:
2012
ISBN NO
:
9786051460321
150,00
TL
GÄ°RÄ°Åž
Uluslararası hukuk, dünya üzerinde meydana gelen gelişmelere bağlı olarak farklı özellikler kazanabilmektedir. Ortaya çıktığı ilk dö¬nemlerde yalnızca devletlerin ilişkilerini düzenlemeyi amaç edinen bu hukuk dalı, uzun bir müddet amacına uygun bir nitelik taşımıştır. Bu¬nunla birlikte gelişen uluslararası ilişkiler, devlet dışında diğer bazı ak¬törlerin de uluslararası hukukun süjesi olabileceğinin kabul edilmesi sonucunu doğurmuştur.
Devlet dışındaki diğer aktörlerin uluslararası hukukun süjesi olarak kabul edilmesiyle başlayan süreç, bireyin konumunun tartışılmasıyla daha farklı bir boyut kazanmıştır. Özellikle 20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren kendisini hissettiren gelişmeler, bireyin uluslararası hukukta çok önemli bir yer edinmesini sağlamıştır.
Bireyin uluslararası hukukta edindiği yer, onun devlete karşı da ileri sürebileceği birtakım haklara sahip olması sonucunu doğurmuştur. Dev¬let, bireyin sahip olduğu bu haklara saygı göstermek ve onları korumak yükümlülüğü altındadır. Bireyin sahip olduğu bu haklar ve devletin bireye karşı olan yükümlülükleri bugün uluslararası hukuk tarafından düzenlenerek güvence altına alınmaya çalışılmaktadır.
Birey, henüz uluslararası hukukun bir süjesi haline gelememiştir. Devlete karşı önemli haklar edinen, bu haklarının güvence altına alınma¬sı için uluslararası garantilere sahip olan birey, henüz devletten bağımsız bir nitelik kazanamamıştır. Özellikle insan haklan antlaşmalarıyla bire¬yin haklarının korunması için oluşturulan uluslararası hukuk yolları, bireyin, kendi haklarını doğrudan devlete karşı ileri sürebilmesini amaç¬lamaktadır. Ancak söz konusu uluslararası hukuk yolları son derece sınırlı insan grupları için öngörülmüş olup bölgesel nitelik taşımaktadır. Her bölgesel sistem de birbirlerinden farklı özellikler göstermektedir. Bununla beraber, bireyin doğrudan başvurabileceği evrensel bir ulusla¬rarası hukuk yolu henüz uluslararası hukukta yer almamaktadır.
Bireyin doğrudan başvurabileceği uluslararası hukuk yollarını oluş¬turan insan haklarına ilişkin uluslararası antlaşmalar bölgesel nitelik taşımakla beraber, insan haklarının korunmasını amaçlayan evrensel pek çok uluslararası antlaşma da bulunmaktadır. Bu antlaşmalar, devletlere bireyin haklarının korunması yönünde evrensel yükümlülükler getir¬mektedirler. Devlet, bu yükümlülüklerine uygun bir şekilde hareket etmek zorundadır.
İnsan hakları hukuku bu bakımdan özel bir nitelik kazanmıştır. Zira devlet tamamen kendisine ait bir hakkı kullanırken dahi bireyin hakları, devletin bu hakkına dayanarak gerçekleştirdiği eylem ve işlemlerden etkilenmektedir. Devletin bu eylem ve işlemleri, onun insan hakları hu¬kukundan kaynaklanan yükümlülüklerine aykırı sonuçların ortaya çık¬masına neden olmaktadır. Dolayısıyla klasik uluslararası hukuk kurum¬larının yeniden ele alınması gerekmektedir.
İnsan hakları hukukun etkinliğini arttırması, klasik uluslararası hu¬kukun yerini modern uluslararası hukuka bırakması sonucunu doğur¬muştur. Modern uluslararası hukuk, insan hakları hukukunun amaçları¬nı göz önünde tutmakta, bireyin ve devletin hak ve çıkarlarını dengele¬meye çalışmaktadır. Zira her ne kadar insan hakları hukuku, uluslararası hukukun bütünü içerisinde özel bir yere sahipse de, uluslararası huku¬kun diğer alanlarına karşı hiyerarşik bir üstünlüğü bulunmamaktadır.
Uluslararası hukuk, merkezi bir yapılanmaya sahip değildir. Dolayı¬sıyla uluslararası hukuk parçalanmış bir görüntü sergilemektedir. Farklı konuları düzenleyen, farklı Uluslararası hukuk dallan bulunmaktadır. Bununla birlikte bütün bu uluslararası hukuk dalları birbiriyle uyumlu olmak zorundadır. Aksi takdirde benzer veya aynı konulara ilişkin du¬rumlarda, birbirlerinden çok farklı hukuki sonuçlar ortaya çıkabilecektir.
Çalışmanın konusunu oluşturan diplomatik koruma da bu açıdan ele alınmaktadır. Zira diplomatik koruma, devletin yabancılara verdiği zararların giderilmesi bakımından çok önemli bir uluslararası hukuk kurumudur. Ancak bahsedilen bu kurum, klasik uluslararası hukuk tara¬fından oluşturulmuştur ve teorisi klasik uluslararası hukukun özellikle¬rini taşımaktadır. Bu bakımdan da diplomatik koruma, insan hakları hukuku çerçevesinde şekillenen modern uluslararası hukukla uyumsuz bir görüntü sergilemektedir.
Klasik uluslararası hukuk çerçevesinde oluşturulan bütün kurumlar devlet merkezli bir nitelik taşımaktadırlar. Bu sebeple, klasik uluslararası hukuk açısından diplomatik koruma kurumu, bir devletin uluslararası hukuka aykırı olan veya uluslararası hukuka aykırı olmamakla beraber uluslararası hukukun kendisine sorumluluk bağladığı davranışları neti¬cesinde, o devletin uluslararası sorumluluğunun bir başka devlet tara¬fından ileri sürülebilmesini sağlasa da, kişinin hak ve çıkarlarını koruma amacı taşımamaktadır.
Diplomatik koruma geleneksel anlamıyla, kişinin yabancı bir devle¬tin uluslararası sorumluluğunu doğuran davranışı nedeniyle uğradığı zararın, onun vatandaşlığında olduğu devletin zararı olarak görülmesi karinesine dayanır. Bu sebeple, klasik Uluslararası Hukuk bakımından devlet diplomatik koruma yolunu işlettiği takdirde, zarar veren devlet¬ten kendisine verilen bir zararın giderilmesini talep etmektedir.
Klasik uluslararası hukuk, bireyin durumuyla ilgilenmediği için, za¬rar, bireyin vatandaşlığında olduğu devlet bakımından giderildiği tak¬dirde uluslararası hukuka aykırı durumun sona erdiği kabul edilmekte¬dir. Bununla beraber, modern uluslararası hukuk, birey zarara uğratıldı¬ğında, ortaya çıkan uluslararası hukuka aykırı durumun ancak zarar, birey açısından giderildiğinde ortadan kalktığını kabul etmektedir. Bu sebeple birey, yabancı bir devlet tarafından zarara uğratıldığında, söz konusu zararın giderilmesi bakımından diplomatik koruma ve insan hakları hukuku büyük bir çelişki yaşamaktadır.
İnsan hakları hukuku, uluslararası hukuk içerisinde özel bir konu¬ma sahip olduğu ve devletler taraf oldukları uluslararası antlaşmalarla bireyin sahip olduğu haklan güvence altına almayı yükümlendikleri için, diplomatik korumanın insan hakları hukukunun amaçlarına uygun bir hale getirilmesi gerekmektedir. Devletlerin diplomatik koruma yolu¬nu doğrudan kendi vatandaşlarının zararlarını gidermek amacıyla işlet¬meleri gerekir.
Uluslararası Hukuk Komisyonu (UHK), diplomatik korumayla ilgili bir kodifikasyon çalışması içerisinde bulunmaktadır. Bu çalışma netice¬sinde 2006 yılında bir taslak metin oluşturulmuştur. Söz konusu taslak metin insan hakları hukukunun amaçlarını da dikkate almaya çalışmak¬tadır. Ancak taslak metin açısından da diplomatik korumanın geleneksel yapısından sıyrıldığını ve insan haklan hukukuyla uyumlu olduğunu söyleyebilmek mümkün değildir.
Söz konusu nedenlere dayanarak bu çalışmada öncelikle diplomatik koruma kavramı ele alınmaktadır. Diplomatik korumanın içeriÄŸi ve ge¬nel özellikleri ortaya konulmaktadır. Bu husus üzerinde durulurken, UHK\′nın diplomatik korumaya iliÅŸkin taslak metni çerçevesinde de bir inceleme yapılamaktadır.
Daha sonra insan hakları hukukunun ortaya çıkışı ve bireyin ulusla¬rarası hukukta sahip olduğu konum üzerinde durulmaktadır. Zira bire¬yin uluslararasılaşması ve onun devlete karşı elde ettiği haklar, uluslara¬rası hukuk bakımından dikkate alınması gereken hususlardır. Devletler,kendilerine ait olan hak ve yetkilerini kullanırken bireyin zarar görme¬mesini sağlamak zorundadırlar. Bu nedenle insan haklan hukukunun getirdiği sistem ve onun genel uluslararası hukuk üzerindeki etkileri irdelenmektedir.
Son olarak diplomatik korumanın geleneksel anlamıyla ilgili üze¬rinde durulan hususlar ve diplomatik korumaya ilişkin yapılan tespitler, İnsan hakları hukuku bakımından değerlendirilmektedir. İnsan haklan hukuku çerçevesinde, diplomatik korumanın yetersiz kalan yönleri ve ne tür özellikler taşıması gerektiğinden bahsedilmektedir.
Diplomatik koruma bireyin uğradığı zarara dayanarak işletilen bir Uluslararası Hukuk yolu olduğu için, bu çalışmada, diplomatik koru¬manın devletin değil bireyin hak ve çıkarlarını koruyan bir uluslararası hukuk yolu olması gerektiği çeşitli açılardan değerlendirilmektedir.
öNSöZ
Diplomatik Koruma ve İnsan Hakları İlişkisi adını taşıyan bu ça¬lışma Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku prog¬ramı çerçevesinde hazırlanan ve Prof. Dr. Ayşe Füsun ARSAVA, Prof. Dr. Serap AKİPEK, Prof. Dr. Sertaç Hami BAŞEREN, Prof. Dr. Mehmet Emin ÇAĞIRAN ve Prof. Dr. Hakan TAŞDEMİRden oluşan jürinin oy birliğiyle başarılı bulduğu aynı adlı doktora tezinin, küçük bazı değişik¬liklerle, kitap olarak takdimidir.
Bu çalışmanın ortaya çıkmasında ve geldiğim noktada çok büyük emeği ve desteği olan danışmanım sayın Prof. Dr. Sertaç Hami BAŞERENe sonsuz şükranlarımı sunarım. Aynı şekilde fikirlerini hiçbir zaman benden esirgemeyen sayın Prof. Dr. Mehmet Emin ÇAĞIRANa da teşekkürü bir borç bilirim.
Dr. Ali Ä°brahim AKKUTAY
İÇİNDEKİLER :
GÄ°RÄ°Åž-1
BİRİNCİ BÖLÜM
GENEL OLARAK DÄ°PLOMATÄ°K KORUMA
I. -DİPLOMATİK KORUMANIN BİR KAVRAM OLARAK ORTAYA ÇIKIŞI-5
1. -Diplomatik Korumanın Tanımı-7
2. -Diplomatik Korumanın Kaynakları-9
2. 1. -Uluslararası Antlaşma-9
2. 2. -Uluslararası Örf ve Adet Hukuku Kuralları-10
2. 3. -Mahkeme Kararları-10
2. 4. -Doktrin-11
2. 5. -Uluslararası Hukuk Komisyonu-12
3. -Devletin Saklı Bir Hakkı Olarak Diplomatik Koruma-12
4. -Diplomatik Koruma ve Uluslararası Sorumluluk-14
II. -DÄ°PLOMATÄ°K KORUMA KAVRAMININ UNSURLARI-16
1. -Kişiye Yönelik Bir Zararın Meydana Gelmiş Olması-16
2. -Zararın, Zarar Veren Devlet Ülkesinde Meydana Gelmiş Olması Sorunu-18
2. 1. -Devletin Ãœlkesi-19
2. 2. -Devletin Ülkesi Dışında Meydana Gelen Zararlar-20
3. -Uluslararası Sorumluluğu Doğuran Bir Davranışın Bulunması-22
4. -Zararı, Zarar Veren Devletin Uluslararası Sorumluluğuna Neden Olan Davranışının Doğurmuş Olması (İlliyet Bağı)-25
4. 1. -Uluslararası Sorumluluğa Neden Olan Davranışın Devlete Yüklenmesi-25
4. 2. -Kusur Teorisi (Sübjektif Sorumluluk)-26
4. 3. -Objektif Sorumluluk-26
5. -Kişinin, Uğradığı Zararın Giderilmesi için Zarar Veren Devletin İç Hukuk Yollarını Tüketmiş Olması Kuralı ve Kuraldışı Durumlar-27
5. 1. -İç Hukuk Yolları-28
5. 2. -İç Hukuk Yollarının Tüketilmesine Gerek Olmayan Durumlar-30
5. 2. 1. -İhkak-ı Haktan İmtina-30
5. 2. 1. 1. -Zararın Giderilmesi İçin Uygun Bir Hukuk Yolunun Olmaması veya Varolan Yola Başvurmanın Açıkça Faydasız Olması-31
5. 2. 1. 2. -Zarar Veren Devletin, İç Hukuk Yollarının Tüketilmesini Kanunsuz Olarak Geciktirmesi-32
5. 2. 1. 3. -Zarar Gören Kişinin, İç Hukuk Yollarını Takip Etmesinin Zarar Veren Devlet Tarafından Açık Bir Şekilde Engellenmesi-32
5. 2. 2. -Zararın Meydana Geldiği Tarihte Zarar Gören Kişiyle Zarar Veren Devlet Arasında Bir İlişkinin Bulunmaması-32
5. 2. 3. -Zarar Veren Devletin, İç Hukuk Yollarının Tüketilmesi Şartından Feragat Etmesi-34
5. 3. -Uluslararası Yargı Yolları ve Bunların İç Hukuk Yollarının Tüketilmesi Kuralına Etkileri-34
5. 3. 1. -Uluslararası Mahkeme-34
5. 3. 2. -Tahkim-36
6. -Zarara Uğrayan Kişinin Vatandaşlığı-38
6. 1. -Gerçek Kişiler-39
6. 1. 1. -Devletle Vatandaş Arasında Etkin ve Gerçek Bir Bağın Bulunması-40
6. 1. 2. -Vatandaşlığın Uluslararası Hukukla Tutarsız Bir Şekilde Elde Edilmemesi-42
6. 1. 3. -Vatandaşlığın İsteğe Bağlı Bir Şekilde Elde Edilmesi-43
6. 1. 4. -Vatandaşlığın Sürekliliği: Meydana Gelen Zarardan Dolayı Devletin Diplomatik Koruma Yolunu İşletebilmesi İçin Vatandaşlığın Aranacağı An-44
6. 1. 4. 1. -Zarar Meydana Geldikten Sonra Kişinin Vatandaşlığını Kazandığı Devletin Diplomatik Koruma Yolunu İşletmesi-45
6. 1. 4. 2. -Kişinin, Önceden Vatandaşı Olduğu Devlet Tarafından Zarara Uğratılması-46
6. 1. 4. 3. -Kişinin, Diplomatik Koruma Yolunun Kendisine Karşı İşletildiği Devletin Vatandaşlığına Geçmesi-47
6. 1. 5. -Kişinin Birden Fazla Vatandaşlığa Sahip Olması-47
6. 1. 5. 1. -Üçüncü Bir Devlete Karşı Diplomatik Koruma Yolunun İşletilmesi-49
6. 1. 5. 2. -Vatandaşı Olunan Devletlerden Birine Karşı Diplomatik Koruma Yolunun İşletilmesi-50
6. 2. -Tüzel Kişiler-52
6. 2. 1. -Åžirketler-52
6. 2. 1. 1. -Şirketin Vatandaşlığı-53
6. 2. 1. 2. -Şirketin Vatandaşlığının Sürekliliği-55
6. 2. 1. 3. -Şirket Hissedarlarının Korunması-57
6. 2. 1. 4. -Şirket Hissedarlarına Yönelik Doğrudan Zararlar-60
6. 2. 2. -Diğer Tüzel Kişiler-61
6. 3. -Devletin, Vatandaşı Olmayan Kişilerin Uğradığı Zararlardan Dolayı Diplomatik Koruma Yolunu İşletmesi-62
6. 3. 1. -Vatansızlar-63
6. 3. 2. -Mülteciler-64
7. -Şirketin Gördüğü Zararlardan Dolayı Şirket Hissedarlarının Vatandaşlığında Oldukları Devletlerin Diplomatik Koruma Yolunu İşletmesi-65
7. 1. -ELSI Davası-66
7. 2. -Diallo Davası-68
7. 2. 1. -Hissedarlık ve Diplomatik Koruma-68
7. 2. 2. -Åžirket ve Diplomatik Koruma-69
7. 2. 3. -Diallo Davası ve UAD’nin Taslak Metnin İlgili Maddelerine Yaklaşımı-70
7. 2. 3. 1. -Diplomatik Korumanın Tanımı ve Kapsamı Bakımından Yaklaşımı-70
7. 2. 3. 2. -İç Hukuk Yollarının Tüketilmesine İlişkin İspat Yükü Bakımından Yaklaşımı-70
7. 2. 3. 3. -Hissedarların Doğrudan Etkilenen Haklarının Kaynağı Bakımından Yaklaşımı-72
7. 2. 3. 4. -Şirketin Vatandaşlığının, Hissedarın Vatandaşlığında Olduğu Devlet Tarafından İkame Edilmesi Bakımından Yaklaşımı-73
III. -DİPLOMATİK KORUMA YOLUNUN İŞLETİLMESİNİ SINIRLANDIRMAYI AMAÇLAYAN DOKTRİNLER-74
1. -Calvo Doktrini-74
1. 1. -Calvo Kaydı-76
1. 2. -Calvo Kaydının Uygulama Biçimleri-76
1. 3. -Calvo Kaydının Etkinliği-76
1. 4. -Calvo Kaydının Geleceği ve Yatırım Antlaşmaları-77
2. -Clean Hands Doktrini ve Etkileri-78
2. 1. -Clean Hands Doktrini ve Uluslararası Hukuk-79
2. 2. -Clean Hands Doktrininin Diplomatik Koruma Açısından Etkileri-79
IV. -DÄ°PLOMATÄ°K KORUMA YOLLARI-81
1. -Diplomatik Yollar-82
1. 1. -Görüşme-82
1. 2. -Dostça Girişim-83
1. 3. -Diplomatik Talep-83
2. -Yargısal Yollar-83
V. -DİPLOMATİK KORUMANIN HUKUKİ SONUÇLARI-84
1. -Uluslararası Hukuka Aykırı Davranışa Son Verme-84
2. -Zararın Giderilmesi-84
2. 1. -Aynen Ä°ade (Eski Hale Getirme)-85
2. 2. -Tazminat-85
2. 3. -Tarziye-85
3. -Giderilen Zararın Sonuçlarının Kişiye Yansıtılması-86
VI. -ULUSLARARASI ÖRGÜTLER VE DİPLOMATİK KORUMA-86
1. -Fonksiyonel Koruma-87
2. -Uluslararası Örgütteki Çalışmaları Nedeniyle Zarar Gören Kişinin Vatandaşlığında Olduğu Devletin Diplomatik Koruma Yolunu İşletmesi-88
3. -Devletlerin Uluslararası Örgütlere Karşı Diplomatik Koruma Yolunu İşletmesi-88
İKİNCİ BÖLÜM
Ä°NSAN HAKLARI HUKUKU VE ULUSLARARASILAÅžAN BÄ°REYÄ°N KORUNMASI
I. -ULUSLARARASI HUKUKUN BÄ°REYE YAKLAÅžIMI-92
1. -Klasik Uluslararası Hukuk Açısından Birey-92
2. -Modern Uluslararası Hukuk Açısından Birey-93
II. -ULUSLARARASI HUKUK VE Ä°NSAN HAKLARI HUKUKU-94
1. -Uluslararası Hukukta Yeni Alanlar ve İnsan Hakları-95
1. 1. -Uluslararası Hukukun Parçalanması-96
1. 2. -Bir Uluslararası Hukuk Dalı Olarak İnsan Hakları Hukuku-97
2. -İnsan Hakları Hukukunun Uluslararası Hukukun Uygulanmasına Etkisi-97
3. -Uluslararası Hukukta Bireyin Güçlenen Konumu-99
III. -İNSAN HAKLARI HUKUKU ÇERÇEVESİNDE BİREYİN KORUNMASI-100
1. -İnsan Hakları Hukukuna İlişkin Temel Belgeler-101
1. 1. -BM Bünyesinde Oluşturulan Metinler-101
1. 1. 1. -BM Şartı-101
1. 1. 2. -İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi-102
1. 1. 3. -İnsan Haklarına İlişkin Uluslararası Sözleşmeler-102
1. 2. -Bölgesel Sözleşmeler-103
2. -İnsan Hakları Hukukunun Uygulanması-103
2. 1. -Uluslararası Hukuk Bakımından Uygulama-105
2. 2. -İç Hukuk Bakımından Uygulanma-106
2. 2. 1. -Devlet Egemenliği ve İnsan Hakları-106
2. 2. 2. -Devlet Birey Ä°liÅŸkisi-109
2. 2. 2. 1. -VatandaÅŸ-111
2. 2. 2. 2. -Yabancı-112
2. 2. 2. 3. -Vatansızlar ve Mülteciler-114
2. 2. 2. 4. -Şirket Hissedarları-118
2. 2. 3. -Devlet Organlarının Uluslararası İnsan Hakları Hukuku Kurallarını Uygulamaları-120
2. 3. -Bireyin Uluslararası Hukuk Süjeliği Açısından Bir Değerlendirme-125
IV. -ULUSLARARASI HUKUKUN Ä°NSANCILLAÅžMASI-127
1. -İnsan Hakları ve Erga Omnes Yükümlülükler-128
2. -Uluslararası Antlaşmalar ve İnsan Hakları-134
2. 1. -İnsan Haklarına İlişkin Gelişmelerin Uluslararası Antlaşmalara Etkileri-135
2. 2. -İnsan Haklarına İlişkin Uluslararası Antlaşmalar-138
2. 2. 1. -İnsan Haklarına İlişkin Uluslararası Antlaşmaların Farklılıkları-138
2. 2. 2. -1969 Viyana Antlaşmalar Hukuku Sözleşmesi ve İnsan Haklarına İlişkin Uluslararası Antlaşmaların Yapısı-139
2. 2. 2. 1. -Viyana Antlaşmalar Hukuku Sözleşmesi ve İnsan Haklarına İlişkin Uluslararası Antlaşmaların Çok Taraflı Olma Özelliği-140
2. 2. 2. 2. -İnsan Haklarına İlişkin Uluslararası Antlaşmaların Objektifliği-141
2. 2. 2. 3. -Mütekabiliyet İlkesinin İnsan Haklarına İlişkin Uluslararası Antlaşmalardaki Yeri-142
2. 2. 2. 4. -İnsan Haklarına İlişkin Uluslararası Antlaşmaların Objektifliği ve Mütekabiliyet İlkesine İlişkin Olarak Uluslararası Denetim Birimlerinin ve Mahkemelerin Uygulamaları-143
2. 2. 3. -İnsan Haklarına İlişkin Uluslararası Antlaşmaların Yorumu-144
2. 2. 3. 1. -Uluslararası Antlaşmaların Yorumunda Viyana Antlaşmalar Hukuku Sözleşmesi Sistemi-144
2. 2. 3. 2. -İnsan Haklarına İlişkin Uluslararası Antlaşmaların Özel Nitelikleri Göz Önünde Bulundurularak Yorumlanması-145
2. 2. 3. 3. -İnsan Haklarına İlişkin Uluslararası Antlaşmaların Uluslararası Toplumun Ortak Çıkarları Çerçevesinde Bireyin Lehine Yorumlanması-146
2. 2. 3. 4. -Dinamik Yorum-148
2. 2. 3. 5. -İnsan Haklarına İlişkin Uluslararası Antlaşmaların Viyana Antlaşmalar Hukuku Sözleşmesi Sistemiyle Beraber Yorumlanması-151
V. -ULUSLARARASI SORUMLULUÄžUN Ä°NSANCILLAÅžMASI-153
1. -İnsan Hakları Hukukunun Genel Etkileri-154
2. -Uluslararası Hukuk Komisyonu ve Uluslararası Sorumluluğa İlişkin Taslak Metinde İnsan Hakları Hukukunun Etkileri-156
3. -Bireyin Haklarının Korunması Yükümlülüğünün Özel Niteliği ve Etkileri-160
4. -Devletin Bireye Karşı Olan Sorumluluğunun Yer Bakımından Uygulanması ve Sorumluluğun İleri Sürülmesinde Ulusal ve Uluslararası Hukuk Yolları Sorunu-163
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
DÄ°PLOMATÄ°K KORUMANIN Ä°NSANCILLAÅžMASI
I. -ZARAR GÖREN BİREY VE ONUN VATANDAŞLIĞINDA OLDUĞU DEVLET AÇISINDAN DİPLOMATİK KORUMA-171
1. -Geleneksel Anlamıyla Diplomatik Koruma-173
2. -Modern Uluslararası Hukuk ve Birey Açısından Diplomatik Koruma-173
2. 1. -Devletin Hakkı Olarak Diplomatik Koruma-174
2. 2. -Bireyin Hakları Bakımından Diplomatik Koruma-179
2. 2. 1. -Bireyin Uluslararasılaşmasının Diplomatik Korumaya Etkisi-180
2. 2. 2. -Uluslararası Toplumun Ortak Çıkarları ve Diplomatik Koruma-181
2. 2. 3. -Uluslararası Hukukta İnsan Haklarını Koruma Mekanizmaları ve Diplomatik Koruma-182
2. 2. 4. -Diplomatik Koruma Yolunu İşletmenin Bir İnsan Hakkı Olup Olmadığı Tartışması-183
2. 2. 5. -Diplomatik Korumanın İnsan Hakları Hukukuna Uygun Bir Nitelik Kazanması Yönündeki Çabalar-185
3. -Asgari Düzey ve İnsan Hakları İlişkisi-187
3. 1. -Diplomatik Koruma Yolunun İşletilmesinde Asgari Düzey-188
3. 2. -Diplomatik Koruma Yolunun İşletilmesinde İnsan Hakları Düzeyi-188
II. -BÄ°REYÄ°N, UÄžRADIÄžI ZARARIN GÄ°DERÄ°LMESÄ°NÄ° TALEP ETME HAKKI-191
1. -Devletin Diplomatik Koruma Yolunu İşletme Hakkı ve Uluslararası Sorumluluk-192
1. 1. -Bireyin Uğradığı Zararın Yalnızca Diplomatik Koruma Yoluyla Giderilebilmesi Durumunda Uluslararası Sorumluluk-195
1. 2. -Diplomatik Koruma Yolunu İşletmeyen Devletin Uluslararası Sorumluluğunun İleri Sürülmesi-196
1. 3. -Diplomatik Koruma Yolu İşletilmesine Rağmen Bireyin Zararının Giderilmemesi-198
1. 4. -Zarar Veren Devletin, Aynı Zarardan Birden Fazla Kez Sorumlu Tutulamaması-199
1. 4. 1. -Bireyin Doğrudan Başvurabildiği Uluslararası Hukuk Yollarına Öncelik Verilmesi-201
1. 4. 2. -Bireyin Doğrudan Başvurabildiği Uluslararası Hukuk Yollarına Başvurmaması Durumunda Diplomatik Koruma Yolunun İşletilmesi-202
1. 4. 2. 1. -Bireyin, Doğrudan Başvurabildiği Uluslararası Hukuk Yollarına Başvurmaması Durumunda, Diplomatik Koruma Yolunun İşletilmesi Gerekliliği-203
1. 4. 2. 2. -Bireyin, Doğrudan Başvurabildiği Uluslararası Hukuk Yollarına Başvurmaması Durumunda, Diplomatik Koruma Yolunun İşletilmemesi Gerekliliği-203
1. 4. 2. 3. -Bireyin, Zararının Giderilmesini İstememesine Rağmen Diplomatik Koruma Yolunun İşletilmesi ve Bu Sebeple Ortaya Çıkan Yeni Zararların Giderilmesi Sorunu-206
1. 5. -Diplomatik Koruma Yolunun İşletilmesi Sonucunda Elde Edilen Zarar Gideriminin, Zararın Tamamını Karşılamaması-207
1. 6. -Diplomatik Koruma Yolunu İşleten Devletin, Birey Açısından En Uygun Sonucu Elde Etmesi Gerekliliği-208
2. -Üçüncü Devletin, Bireyin Uğradığı Zararların Giderilmesi Sürecine Müdahil Olması-209
2. 1. -Üçüncü Devletin, Bireyin Zararının Giderilmesini Talep Edeceği Devlet-210
2. 2. -Diplomatik Koruma Yolunun İşletilmesi Sonucu Bireyin Zararının Tam Olarak Giderilememesi Sebebiyle Üçüncü Devletin Müdahil Olması-212
3. -İnsan Haklarının Korunmasında Devletlerin Birbirlerine Karşı İşlettikleri Uluslararası Hukuk Yolları ve Diplomatik Koruma-212
4. -İnsan Haklarının Doğrudan Diplomatik Koruma Yoluyla Korunması-213
III. -ULUSLARARASI HUKUK KOMİSYONU’NUN DİPLOMATİK KORUMAYA İLİŞKİN ÇALIŞMALARI VE İNSAN HAKLARI HUKUKU-217
1. -Diplomatik Korumanın, Devletin Bir Yükümlülüğü Olmasını Sağlamaya Yönelik Çabalar-220
2. -Diplomatik Koruma ve İnsan Hakları İlişkisi Ekseninde Vatandaşlık-223
2. 1. -Vatandaşlık Bağının Uluslararası Hukuka Uygunluğu-224
2. 2. -Birden Fazla Devletin Vatandaşlığını Taşıyan Bireyler-229
2. 3. -Vatandaşlığın Sürekliliği-234
2. 4. -Taslak Metnin Vatandaşlık Unsuruna Yaklaşımı-236
2. 5. -İnsan Hakları Hukuku Bakımından Önemli Bir Adım: Vatandaşlık Bağı Bulunmasa Dahi Diplomatik Koruma Yolunun İşletilebildiği Durumlar-238
3. -İç Hukuk Yollarının Tüketilmesi Kuralı-242
4. -Şirket Hissedarlarının Zararlarının Giderilmesi-249
5. -Gemi Mürettebatının Uğradığı Zararlardan Dolayı Diplomatik Koruma-257
6. -Diplomatik Koruma Yolunu İşleten Devletin Elde Ettiği Zarar Giderimini Bireye Yansıtması Sorunu-259
SONUÇ-261
KAYNAKLAR-265
Uluslararası hukuk, dünya üzerinde meydana gelen gelişmelere bağlı olarak farklı özellikler kazanabilmektedir. Ortaya çıktığı ilk dö¬nemlerde yalnızca devletlerin ilişkilerini düzenlemeyi amaç edinen bu hukuk dalı, uzun bir müddet amacına uygun bir nitelik taşımıştır. Bu¬nunla birlikte gelişen uluslararası ilişkiler, devlet dışında diğer bazı ak¬törlerin de uluslararası hukukun süjesi olabileceğinin kabul edilmesi sonucunu doğurmuştur.
Devlet dışındaki diğer aktörlerin uluslararası hukukun süjesi olarak kabul edilmesiyle başlayan süreç, bireyin konumunun tartışılmasıyla daha farklı bir boyut kazanmıştır. Özellikle 20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren kendisini hissettiren gelişmeler, bireyin uluslararası hukukta çok önemli bir yer edinmesini sağlamıştır.
Bireyin uluslararası hukukta edindiği yer, onun devlete karşı da ileri sürebileceği birtakım haklara sahip olması sonucunu doğurmuştur. Dev¬let, bireyin sahip olduğu bu haklara saygı göstermek ve onları korumak yükümlülüğü altındadır. Bireyin sahip olduğu bu haklar ve devletin bireye karşı olan yükümlülükleri bugün uluslararası hukuk tarafından düzenlenerek güvence altına alınmaya çalışılmaktadır.
Birey, henüz uluslararası hukukun bir süjesi haline gelememiştir. Devlete karşı önemli haklar edinen, bu haklarının güvence altına alınma¬sı için uluslararası garantilere sahip olan birey, henüz devletten bağımsız bir nitelik kazanamamıştır. Özellikle insan haklan antlaşmalarıyla bire¬yin haklarının korunması için oluşturulan uluslararası hukuk yolları, bireyin, kendi haklarını doğrudan devlete karşı ileri sürebilmesini amaç¬lamaktadır. Ancak söz konusu uluslararası hukuk yolları son derece sınırlı insan grupları için öngörülmüş olup bölgesel nitelik taşımaktadır. Her bölgesel sistem de birbirlerinden farklı özellikler göstermektedir. Bununla beraber, bireyin doğrudan başvurabileceği evrensel bir ulusla¬rarası hukuk yolu henüz uluslararası hukukta yer almamaktadır.
Bireyin doğrudan başvurabileceği uluslararası hukuk yollarını oluş¬turan insan haklarına ilişkin uluslararası antlaşmalar bölgesel nitelik taşımakla beraber, insan haklarının korunmasını amaçlayan evrensel pek çok uluslararası antlaşma da bulunmaktadır. Bu antlaşmalar, devletlere bireyin haklarının korunması yönünde evrensel yükümlülükler getir¬mektedirler. Devlet, bu yükümlülüklerine uygun bir şekilde hareket etmek zorundadır.
İnsan hakları hukuku bu bakımdan özel bir nitelik kazanmıştır. Zira devlet tamamen kendisine ait bir hakkı kullanırken dahi bireyin hakları, devletin bu hakkına dayanarak gerçekleştirdiği eylem ve işlemlerden etkilenmektedir. Devletin bu eylem ve işlemleri, onun insan hakları hu¬kukundan kaynaklanan yükümlülüklerine aykırı sonuçların ortaya çık¬masına neden olmaktadır. Dolayısıyla klasik uluslararası hukuk kurum¬larının yeniden ele alınması gerekmektedir.
İnsan hakları hukukun etkinliğini arttırması, klasik uluslararası hu¬kukun yerini modern uluslararası hukuka bırakması sonucunu doğur¬muştur. Modern uluslararası hukuk, insan hakları hukukunun amaçları¬nı göz önünde tutmakta, bireyin ve devletin hak ve çıkarlarını dengele¬meye çalışmaktadır. Zira her ne kadar insan hakları hukuku, uluslararası hukukun bütünü içerisinde özel bir yere sahipse de, uluslararası huku¬kun diğer alanlarına karşı hiyerarşik bir üstünlüğü bulunmamaktadır.
Uluslararası hukuk, merkezi bir yapılanmaya sahip değildir. Dolayı¬sıyla uluslararası hukuk parçalanmış bir görüntü sergilemektedir. Farklı konuları düzenleyen, farklı Uluslararası hukuk dallan bulunmaktadır. Bununla birlikte bütün bu uluslararası hukuk dalları birbiriyle uyumlu olmak zorundadır. Aksi takdirde benzer veya aynı konulara ilişkin du¬rumlarda, birbirlerinden çok farklı hukuki sonuçlar ortaya çıkabilecektir.
Çalışmanın konusunu oluşturan diplomatik koruma da bu açıdan ele alınmaktadır. Zira diplomatik koruma, devletin yabancılara verdiği zararların giderilmesi bakımından çok önemli bir uluslararası hukuk kurumudur. Ancak bahsedilen bu kurum, klasik uluslararası hukuk tara¬fından oluşturulmuştur ve teorisi klasik uluslararası hukukun özellikle¬rini taşımaktadır. Bu bakımdan da diplomatik koruma, insan hakları hukuku çerçevesinde şekillenen modern uluslararası hukukla uyumsuz bir görüntü sergilemektedir.
Klasik uluslararası hukuk çerçevesinde oluşturulan bütün kurumlar devlet merkezli bir nitelik taşımaktadırlar. Bu sebeple, klasik uluslararası hukuk açısından diplomatik koruma kurumu, bir devletin uluslararası hukuka aykırı olan veya uluslararası hukuka aykırı olmamakla beraber uluslararası hukukun kendisine sorumluluk bağladığı davranışları neti¬cesinde, o devletin uluslararası sorumluluğunun bir başka devlet tara¬fından ileri sürülebilmesini sağlasa da, kişinin hak ve çıkarlarını koruma amacı taşımamaktadır.
Diplomatik koruma geleneksel anlamıyla, kişinin yabancı bir devle¬tin uluslararası sorumluluğunu doğuran davranışı nedeniyle uğradığı zararın, onun vatandaşlığında olduğu devletin zararı olarak görülmesi karinesine dayanır. Bu sebeple, klasik Uluslararası Hukuk bakımından devlet diplomatik koruma yolunu işlettiği takdirde, zarar veren devlet¬ten kendisine verilen bir zararın giderilmesini talep etmektedir.
Klasik uluslararası hukuk, bireyin durumuyla ilgilenmediği için, za¬rar, bireyin vatandaşlığında olduğu devlet bakımından giderildiği tak¬dirde uluslararası hukuka aykırı durumun sona erdiği kabul edilmekte¬dir. Bununla beraber, modern uluslararası hukuk, birey zarara uğratıldı¬ğında, ortaya çıkan uluslararası hukuka aykırı durumun ancak zarar, birey açısından giderildiğinde ortadan kalktığını kabul etmektedir. Bu sebeple birey, yabancı bir devlet tarafından zarara uğratıldığında, söz konusu zararın giderilmesi bakımından diplomatik koruma ve insan hakları hukuku büyük bir çelişki yaşamaktadır.
İnsan hakları hukuku, uluslararası hukuk içerisinde özel bir konu¬ma sahip olduğu ve devletler taraf oldukları uluslararası antlaşmalarla bireyin sahip olduğu haklan güvence altına almayı yükümlendikleri için, diplomatik korumanın insan hakları hukukunun amaçlarına uygun bir hale getirilmesi gerekmektedir. Devletlerin diplomatik koruma yolu¬nu doğrudan kendi vatandaşlarının zararlarını gidermek amacıyla işlet¬meleri gerekir.
Uluslararası Hukuk Komisyonu (UHK), diplomatik korumayla ilgili bir kodifikasyon çalışması içerisinde bulunmaktadır. Bu çalışma netice¬sinde 2006 yılında bir taslak metin oluşturulmuştur. Söz konusu taslak metin insan hakları hukukunun amaçlarını da dikkate almaya çalışmak¬tadır. Ancak taslak metin açısından da diplomatik korumanın geleneksel yapısından sıyrıldığını ve insan haklan hukukuyla uyumlu olduğunu söyleyebilmek mümkün değildir.
Söz konusu nedenlere dayanarak bu çalışmada öncelikle diplomatik koruma kavramı ele alınmaktadır. Diplomatik korumanın içeriÄŸi ve ge¬nel özellikleri ortaya konulmaktadır. Bu husus üzerinde durulurken, UHK\′nın diplomatik korumaya iliÅŸkin taslak metni çerçevesinde de bir inceleme yapılamaktadır.
Daha sonra insan hakları hukukunun ortaya çıkışı ve bireyin ulusla¬rarası hukukta sahip olduğu konum üzerinde durulmaktadır. Zira bire¬yin uluslararasılaşması ve onun devlete karşı elde ettiği haklar, uluslara¬rası hukuk bakımından dikkate alınması gereken hususlardır. Devletler,kendilerine ait olan hak ve yetkilerini kullanırken bireyin zarar görme¬mesini sağlamak zorundadırlar. Bu nedenle insan haklan hukukunun getirdiği sistem ve onun genel uluslararası hukuk üzerindeki etkileri irdelenmektedir.
Son olarak diplomatik korumanın geleneksel anlamıyla ilgili üze¬rinde durulan hususlar ve diplomatik korumaya ilişkin yapılan tespitler, İnsan hakları hukuku bakımından değerlendirilmektedir. İnsan haklan hukuku çerçevesinde, diplomatik korumanın yetersiz kalan yönleri ve ne tür özellikler taşıması gerektiğinden bahsedilmektedir.
Diplomatik koruma bireyin uğradığı zarara dayanarak işletilen bir Uluslararası Hukuk yolu olduğu için, bu çalışmada, diplomatik koru¬manın devletin değil bireyin hak ve çıkarlarını koruyan bir uluslararası hukuk yolu olması gerektiği çeşitli açılardan değerlendirilmektedir.
öNSöZ
Diplomatik Koruma ve İnsan Hakları İlişkisi adını taşıyan bu ça¬lışma Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku prog¬ramı çerçevesinde hazırlanan ve Prof. Dr. Ayşe Füsun ARSAVA, Prof. Dr. Serap AKİPEK, Prof. Dr. Sertaç Hami BAŞEREN, Prof. Dr. Mehmet Emin ÇAĞIRAN ve Prof. Dr. Hakan TAŞDEMİRden oluşan jürinin oy birliğiyle başarılı bulduğu aynı adlı doktora tezinin, küçük bazı değişik¬liklerle, kitap olarak takdimidir.
Bu çalışmanın ortaya çıkmasında ve geldiğim noktada çok büyük emeği ve desteği olan danışmanım sayın Prof. Dr. Sertaç Hami BAŞERENe sonsuz şükranlarımı sunarım. Aynı şekilde fikirlerini hiçbir zaman benden esirgemeyen sayın Prof. Dr. Mehmet Emin ÇAĞIRANa da teşekkürü bir borç bilirim.
Dr. Ali Ä°brahim AKKUTAY
İÇİNDEKİLER :
GÄ°RÄ°Åž-1
BİRİNCİ BÖLÜM
GENEL OLARAK DÄ°PLOMATÄ°K KORUMA
I. -DİPLOMATİK KORUMANIN BİR KAVRAM OLARAK ORTAYA ÇIKIŞI-5
1. -Diplomatik Korumanın Tanımı-7
2. -Diplomatik Korumanın Kaynakları-9
2. 1. -Uluslararası Antlaşma-9
2. 2. -Uluslararası Örf ve Adet Hukuku Kuralları-10
2. 3. -Mahkeme Kararları-10
2. 4. -Doktrin-11
2. 5. -Uluslararası Hukuk Komisyonu-12
3. -Devletin Saklı Bir Hakkı Olarak Diplomatik Koruma-12
4. -Diplomatik Koruma ve Uluslararası Sorumluluk-14
II. -DÄ°PLOMATÄ°K KORUMA KAVRAMININ UNSURLARI-16
1. -Kişiye Yönelik Bir Zararın Meydana Gelmiş Olması-16
2. -Zararın, Zarar Veren Devlet Ülkesinde Meydana Gelmiş Olması Sorunu-18
2. 1. -Devletin Ãœlkesi-19
2. 2. -Devletin Ülkesi Dışında Meydana Gelen Zararlar-20
3. -Uluslararası Sorumluluğu Doğuran Bir Davranışın Bulunması-22
4. -Zararı, Zarar Veren Devletin Uluslararası Sorumluluğuna Neden Olan Davranışının Doğurmuş Olması (İlliyet Bağı)-25
4. 1. -Uluslararası Sorumluluğa Neden Olan Davranışın Devlete Yüklenmesi-25
4. 2. -Kusur Teorisi (Sübjektif Sorumluluk)-26
4. 3. -Objektif Sorumluluk-26
5. -Kişinin, Uğradığı Zararın Giderilmesi için Zarar Veren Devletin İç Hukuk Yollarını Tüketmiş Olması Kuralı ve Kuraldışı Durumlar-27
5. 1. -İç Hukuk Yolları-28
5. 2. -İç Hukuk Yollarının Tüketilmesine Gerek Olmayan Durumlar-30
5. 2. 1. -İhkak-ı Haktan İmtina-30
5. 2. 1. 1. -Zararın Giderilmesi İçin Uygun Bir Hukuk Yolunun Olmaması veya Varolan Yola Başvurmanın Açıkça Faydasız Olması-31
5. 2. 1. 2. -Zarar Veren Devletin, İç Hukuk Yollarının Tüketilmesini Kanunsuz Olarak Geciktirmesi-32
5. 2. 1. 3. -Zarar Gören Kişinin, İç Hukuk Yollarını Takip Etmesinin Zarar Veren Devlet Tarafından Açık Bir Şekilde Engellenmesi-32
5. 2. 2. -Zararın Meydana Geldiği Tarihte Zarar Gören Kişiyle Zarar Veren Devlet Arasında Bir İlişkinin Bulunmaması-32
5. 2. 3. -Zarar Veren Devletin, İç Hukuk Yollarının Tüketilmesi Şartından Feragat Etmesi-34
5. 3. -Uluslararası Yargı Yolları ve Bunların İç Hukuk Yollarının Tüketilmesi Kuralına Etkileri-34
5. 3. 1. -Uluslararası Mahkeme-34
5. 3. 2. -Tahkim-36
6. -Zarara Uğrayan Kişinin Vatandaşlığı-38
6. 1. -Gerçek Kişiler-39
6. 1. 1. -Devletle Vatandaş Arasında Etkin ve Gerçek Bir Bağın Bulunması-40
6. 1. 2. -Vatandaşlığın Uluslararası Hukukla Tutarsız Bir Şekilde Elde Edilmemesi-42
6. 1. 3. -Vatandaşlığın İsteğe Bağlı Bir Şekilde Elde Edilmesi-43
6. 1. 4. -Vatandaşlığın Sürekliliği: Meydana Gelen Zarardan Dolayı Devletin Diplomatik Koruma Yolunu İşletebilmesi İçin Vatandaşlığın Aranacağı An-44
6. 1. 4. 1. -Zarar Meydana Geldikten Sonra Kişinin Vatandaşlığını Kazandığı Devletin Diplomatik Koruma Yolunu İşletmesi-45
6. 1. 4. 2. -Kişinin, Önceden Vatandaşı Olduğu Devlet Tarafından Zarara Uğratılması-46
6. 1. 4. 3. -Kişinin, Diplomatik Koruma Yolunun Kendisine Karşı İşletildiği Devletin Vatandaşlığına Geçmesi-47
6. 1. 5. -Kişinin Birden Fazla Vatandaşlığa Sahip Olması-47
6. 1. 5. 1. -Üçüncü Bir Devlete Karşı Diplomatik Koruma Yolunun İşletilmesi-49
6. 1. 5. 2. -Vatandaşı Olunan Devletlerden Birine Karşı Diplomatik Koruma Yolunun İşletilmesi-50
6. 2. -Tüzel Kişiler-52
6. 2. 1. -Åžirketler-52
6. 2. 1. 1. -Şirketin Vatandaşlığı-53
6. 2. 1. 2. -Şirketin Vatandaşlığının Sürekliliği-55
6. 2. 1. 3. -Şirket Hissedarlarının Korunması-57
6. 2. 1. 4. -Şirket Hissedarlarına Yönelik Doğrudan Zararlar-60
6. 2. 2. -Diğer Tüzel Kişiler-61
6. 3. -Devletin, Vatandaşı Olmayan Kişilerin Uğradığı Zararlardan Dolayı Diplomatik Koruma Yolunu İşletmesi-62
6. 3. 1. -Vatansızlar-63
6. 3. 2. -Mülteciler-64
7. -Şirketin Gördüğü Zararlardan Dolayı Şirket Hissedarlarının Vatandaşlığında Oldukları Devletlerin Diplomatik Koruma Yolunu İşletmesi-65
7. 1. -ELSI Davası-66
7. 2. -Diallo Davası-68
7. 2. 1. -Hissedarlık ve Diplomatik Koruma-68
7. 2. 2. -Åžirket ve Diplomatik Koruma-69
7. 2. 3. -Diallo Davası ve UAD’nin Taslak Metnin İlgili Maddelerine Yaklaşımı-70
7. 2. 3. 1. -Diplomatik Korumanın Tanımı ve Kapsamı Bakımından Yaklaşımı-70
7. 2. 3. 2. -İç Hukuk Yollarının Tüketilmesine İlişkin İspat Yükü Bakımından Yaklaşımı-70
7. 2. 3. 3. -Hissedarların Doğrudan Etkilenen Haklarının Kaynağı Bakımından Yaklaşımı-72
7. 2. 3. 4. -Şirketin Vatandaşlığının, Hissedarın Vatandaşlığında Olduğu Devlet Tarafından İkame Edilmesi Bakımından Yaklaşımı-73
III. -DİPLOMATİK KORUMA YOLUNUN İŞLETİLMESİNİ SINIRLANDIRMAYI AMAÇLAYAN DOKTRİNLER-74
1. -Calvo Doktrini-74
1. 1. -Calvo Kaydı-76
1. 2. -Calvo Kaydının Uygulama Biçimleri-76
1. 3. -Calvo Kaydının Etkinliği-76
1. 4. -Calvo Kaydının Geleceği ve Yatırım Antlaşmaları-77
2. -Clean Hands Doktrini ve Etkileri-78
2. 1. -Clean Hands Doktrini ve Uluslararası Hukuk-79
2. 2. -Clean Hands Doktrininin Diplomatik Koruma Açısından Etkileri-79
IV. -DÄ°PLOMATÄ°K KORUMA YOLLARI-81
1. -Diplomatik Yollar-82
1. 1. -Görüşme-82
1. 2. -Dostça Girişim-83
1. 3. -Diplomatik Talep-83
2. -Yargısal Yollar-83
V. -DİPLOMATİK KORUMANIN HUKUKİ SONUÇLARI-84
1. -Uluslararası Hukuka Aykırı Davranışa Son Verme-84
2. -Zararın Giderilmesi-84
2. 1. -Aynen Ä°ade (Eski Hale Getirme)-85
2. 2. -Tazminat-85
2. 3. -Tarziye-85
3. -Giderilen Zararın Sonuçlarının Kişiye Yansıtılması-86
VI. -ULUSLARARASI ÖRGÜTLER VE DİPLOMATİK KORUMA-86
1. -Fonksiyonel Koruma-87
2. -Uluslararası Örgütteki Çalışmaları Nedeniyle Zarar Gören Kişinin Vatandaşlığında Olduğu Devletin Diplomatik Koruma Yolunu İşletmesi-88
3. -Devletlerin Uluslararası Örgütlere Karşı Diplomatik Koruma Yolunu İşletmesi-88
İKİNCİ BÖLÜM
Ä°NSAN HAKLARI HUKUKU VE ULUSLARARASILAÅžAN BÄ°REYÄ°N KORUNMASI
I. -ULUSLARARASI HUKUKUN BÄ°REYE YAKLAÅžIMI-92
1. -Klasik Uluslararası Hukuk Açısından Birey-92
2. -Modern Uluslararası Hukuk Açısından Birey-93
II. -ULUSLARARASI HUKUK VE Ä°NSAN HAKLARI HUKUKU-94
1. -Uluslararası Hukukta Yeni Alanlar ve İnsan Hakları-95
1. 1. -Uluslararası Hukukun Parçalanması-96
1. 2. -Bir Uluslararası Hukuk Dalı Olarak İnsan Hakları Hukuku-97
2. -İnsan Hakları Hukukunun Uluslararası Hukukun Uygulanmasına Etkisi-97
3. -Uluslararası Hukukta Bireyin Güçlenen Konumu-99
III. -İNSAN HAKLARI HUKUKU ÇERÇEVESİNDE BİREYİN KORUNMASI-100
1. -İnsan Hakları Hukukuna İlişkin Temel Belgeler-101
1. 1. -BM Bünyesinde Oluşturulan Metinler-101
1. 1. 1. -BM Şartı-101
1. 1. 2. -İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi-102
1. 1. 3. -İnsan Haklarına İlişkin Uluslararası Sözleşmeler-102
1. 2. -Bölgesel Sözleşmeler-103
2. -İnsan Hakları Hukukunun Uygulanması-103
2. 1. -Uluslararası Hukuk Bakımından Uygulama-105
2. 2. -İç Hukuk Bakımından Uygulanma-106
2. 2. 1. -Devlet Egemenliği ve İnsan Hakları-106
2. 2. 2. -Devlet Birey Ä°liÅŸkisi-109
2. 2. 2. 1. -VatandaÅŸ-111
2. 2. 2. 2. -Yabancı-112
2. 2. 2. 3. -Vatansızlar ve Mülteciler-114
2. 2. 2. 4. -Şirket Hissedarları-118
2. 2. 3. -Devlet Organlarının Uluslararası İnsan Hakları Hukuku Kurallarını Uygulamaları-120
2. 3. -Bireyin Uluslararası Hukuk Süjeliği Açısından Bir Değerlendirme-125
IV. -ULUSLARARASI HUKUKUN Ä°NSANCILLAÅžMASI-127
1. -İnsan Hakları ve Erga Omnes Yükümlülükler-128
2. -Uluslararası Antlaşmalar ve İnsan Hakları-134
2. 1. -İnsan Haklarına İlişkin Gelişmelerin Uluslararası Antlaşmalara Etkileri-135
2. 2. -İnsan Haklarına İlişkin Uluslararası Antlaşmalar-138
2. 2. 1. -İnsan Haklarına İlişkin Uluslararası Antlaşmaların Farklılıkları-138
2. 2. 2. -1969 Viyana Antlaşmalar Hukuku Sözleşmesi ve İnsan Haklarına İlişkin Uluslararası Antlaşmaların Yapısı-139
2. 2. 2. 1. -Viyana Antlaşmalar Hukuku Sözleşmesi ve İnsan Haklarına İlişkin Uluslararası Antlaşmaların Çok Taraflı Olma Özelliği-140
2. 2. 2. 2. -İnsan Haklarına İlişkin Uluslararası Antlaşmaların Objektifliği-141
2. 2. 2. 3. -Mütekabiliyet İlkesinin İnsan Haklarına İlişkin Uluslararası Antlaşmalardaki Yeri-142
2. 2. 2. 4. -İnsan Haklarına İlişkin Uluslararası Antlaşmaların Objektifliği ve Mütekabiliyet İlkesine İlişkin Olarak Uluslararası Denetim Birimlerinin ve Mahkemelerin Uygulamaları-143
2. 2. 3. -İnsan Haklarına İlişkin Uluslararası Antlaşmaların Yorumu-144
2. 2. 3. 1. -Uluslararası Antlaşmaların Yorumunda Viyana Antlaşmalar Hukuku Sözleşmesi Sistemi-144
2. 2. 3. 2. -İnsan Haklarına İlişkin Uluslararası Antlaşmaların Özel Nitelikleri Göz Önünde Bulundurularak Yorumlanması-145
2. 2. 3. 3. -İnsan Haklarına İlişkin Uluslararası Antlaşmaların Uluslararası Toplumun Ortak Çıkarları Çerçevesinde Bireyin Lehine Yorumlanması-146
2. 2. 3. 4. -Dinamik Yorum-148
2. 2. 3. 5. -İnsan Haklarına İlişkin Uluslararası Antlaşmaların Viyana Antlaşmalar Hukuku Sözleşmesi Sistemiyle Beraber Yorumlanması-151
V. -ULUSLARARASI SORUMLULUÄžUN Ä°NSANCILLAÅžMASI-153
1. -İnsan Hakları Hukukunun Genel Etkileri-154
2. -Uluslararası Hukuk Komisyonu ve Uluslararası Sorumluluğa İlişkin Taslak Metinde İnsan Hakları Hukukunun Etkileri-156
3. -Bireyin Haklarının Korunması Yükümlülüğünün Özel Niteliği ve Etkileri-160
4. -Devletin Bireye Karşı Olan Sorumluluğunun Yer Bakımından Uygulanması ve Sorumluluğun İleri Sürülmesinde Ulusal ve Uluslararası Hukuk Yolları Sorunu-163
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
DÄ°PLOMATÄ°K KORUMANIN Ä°NSANCILLAÅžMASI
I. -ZARAR GÖREN BİREY VE ONUN VATANDAŞLIĞINDA OLDUĞU DEVLET AÇISINDAN DİPLOMATİK KORUMA-171
1. -Geleneksel Anlamıyla Diplomatik Koruma-173
2. -Modern Uluslararası Hukuk ve Birey Açısından Diplomatik Koruma-173
2. 1. -Devletin Hakkı Olarak Diplomatik Koruma-174
2. 2. -Bireyin Hakları Bakımından Diplomatik Koruma-179
2. 2. 1. -Bireyin Uluslararasılaşmasının Diplomatik Korumaya Etkisi-180
2. 2. 2. -Uluslararası Toplumun Ortak Çıkarları ve Diplomatik Koruma-181
2. 2. 3. -Uluslararası Hukukta İnsan Haklarını Koruma Mekanizmaları ve Diplomatik Koruma-182
2. 2. 4. -Diplomatik Koruma Yolunu İşletmenin Bir İnsan Hakkı Olup Olmadığı Tartışması-183
2. 2. 5. -Diplomatik Korumanın İnsan Hakları Hukukuna Uygun Bir Nitelik Kazanması Yönündeki Çabalar-185
3. -Asgari Düzey ve İnsan Hakları İlişkisi-187
3. 1. -Diplomatik Koruma Yolunun İşletilmesinde Asgari Düzey-188
3. 2. -Diplomatik Koruma Yolunun İşletilmesinde İnsan Hakları Düzeyi-188
II. -BÄ°REYÄ°N, UÄžRADIÄžI ZARARIN GÄ°DERÄ°LMESÄ°NÄ° TALEP ETME HAKKI-191
1. -Devletin Diplomatik Koruma Yolunu İşletme Hakkı ve Uluslararası Sorumluluk-192
1. 1. -Bireyin Uğradığı Zararın Yalnızca Diplomatik Koruma Yoluyla Giderilebilmesi Durumunda Uluslararası Sorumluluk-195
1. 2. -Diplomatik Koruma Yolunu İşletmeyen Devletin Uluslararası Sorumluluğunun İleri Sürülmesi-196
1. 3. -Diplomatik Koruma Yolu İşletilmesine Rağmen Bireyin Zararının Giderilmemesi-198
1. 4. -Zarar Veren Devletin, Aynı Zarardan Birden Fazla Kez Sorumlu Tutulamaması-199
1. 4. 1. -Bireyin Doğrudan Başvurabildiği Uluslararası Hukuk Yollarına Öncelik Verilmesi-201
1. 4. 2. -Bireyin Doğrudan Başvurabildiği Uluslararası Hukuk Yollarına Başvurmaması Durumunda Diplomatik Koruma Yolunun İşletilmesi-202
1. 4. 2. 1. -Bireyin, Doğrudan Başvurabildiği Uluslararası Hukuk Yollarına Başvurmaması Durumunda, Diplomatik Koruma Yolunun İşletilmesi Gerekliliği-203
1. 4. 2. 2. -Bireyin, Doğrudan Başvurabildiği Uluslararası Hukuk Yollarına Başvurmaması Durumunda, Diplomatik Koruma Yolunun İşletilmemesi Gerekliliği-203
1. 4. 2. 3. -Bireyin, Zararının Giderilmesini İstememesine Rağmen Diplomatik Koruma Yolunun İşletilmesi ve Bu Sebeple Ortaya Çıkan Yeni Zararların Giderilmesi Sorunu-206
1. 5. -Diplomatik Koruma Yolunun İşletilmesi Sonucunda Elde Edilen Zarar Gideriminin, Zararın Tamamını Karşılamaması-207
1. 6. -Diplomatik Koruma Yolunu İşleten Devletin, Birey Açısından En Uygun Sonucu Elde Etmesi Gerekliliği-208
2. -Üçüncü Devletin, Bireyin Uğradığı Zararların Giderilmesi Sürecine Müdahil Olması-209
2. 1. -Üçüncü Devletin, Bireyin Zararının Giderilmesini Talep Edeceği Devlet-210
2. 2. -Diplomatik Koruma Yolunun İşletilmesi Sonucu Bireyin Zararının Tam Olarak Giderilememesi Sebebiyle Üçüncü Devletin Müdahil Olması-212
3. -İnsan Haklarının Korunmasında Devletlerin Birbirlerine Karşı İşlettikleri Uluslararası Hukuk Yolları ve Diplomatik Koruma-212
4. -İnsan Haklarının Doğrudan Diplomatik Koruma Yoluyla Korunması-213
III. -ULUSLARARASI HUKUK KOMİSYONU’NUN DİPLOMATİK KORUMAYA İLİŞKİN ÇALIŞMALARI VE İNSAN HAKLARI HUKUKU-217
1. -Diplomatik Korumanın, Devletin Bir Yükümlülüğü Olmasını Sağlamaya Yönelik Çabalar-220
2. -Diplomatik Koruma ve İnsan Hakları İlişkisi Ekseninde Vatandaşlık-223
2. 1. -Vatandaşlık Bağının Uluslararası Hukuka Uygunluğu-224
2. 2. -Birden Fazla Devletin Vatandaşlığını Taşıyan Bireyler-229
2. 3. -Vatandaşlığın Sürekliliği-234
2. 4. -Taslak Metnin Vatandaşlık Unsuruna Yaklaşımı-236
2. 5. -İnsan Hakları Hukuku Bakımından Önemli Bir Adım: Vatandaşlık Bağı Bulunmasa Dahi Diplomatik Koruma Yolunun İşletilebildiği Durumlar-238
3. -İç Hukuk Yollarının Tüketilmesi Kuralı-242
4. -Şirket Hissedarlarının Zararlarının Giderilmesi-249
5. -Gemi Mürettebatının Uğradığı Zararlardan Dolayı Diplomatik Koruma-257
6. -Diplomatik Koruma Yolunu İşleten Devletin Elde Ettiği Zarar Giderimini Bireye Yansıtması Sorunu-259
SONUÇ-261
KAYNAKLAR-265
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı