Kargo Gönderim Saatleri;
Kartlarına Taksit
Yeni Ãœyelik
Ãœye GiriÅŸi
Borçlular Arasında Teselsül
Borçlular Arasında Teselsül
Ahmet Hakan DAÄžDELEN
Sayfa Sayısı
:
227
Kitap Ölçüleri
:
16x23 cm
Basım Yılı
:
2011
ISBN NO
:
9786054396856
1.000,00
TL
GÄ°RÄ°Åž
Borç iliÅŸkisinin, borçlu tarafında yer alan birden fazla kiÅŸi arasında bulunan teselsül alacaklı açısından oldukça elveriÅŸli bir durum yaratır. Alacaklı bu sayede dilediÄŸi borçluya baÅŸvurabilme özgürlüğüne sahip olmakta, bir defa da olsa tatminine zorlanmadan ulaÅŸabilmektedir. Bu iliÅŸki alacaklı açısından ÅŸahsi bir teminat fonksiyonu görür. Borçlulardan birine yönelttiÄŸi ifa talebi sonuçsuz kaldığında, bir diÄŸerine baÅŸvurarak alacağını elde edebilmektedir. Söz konusu fonksiyonuna binaen teselsül iktisadi hayatta, böyle özel bir borç iliÅŸkisinin varlığından haberdar olan alacaklılarca sıklıkla aranmaktadır. Teminat olarak kabul etmek üzere rehin yahut ipotek yerine, borçlular arasında teselsül arayan alacaklı bu sayede muhafaza külfetinden, takip etmesi gereken formalitelerden kurtulmakta, zıyaa ve hasar riski ve en önemlisi mevcut olacak bir deÄŸer kaybı gibi problemler ile hiç karşılaÅŸmamaktadır1. Kefalete oranla, tesel¬sül yine alacaklı açısından daha elveriÅŸlidir. Kefalette kefilin borcu fer′i nitelikteyken teselsülde her bir borçlu alacaklı karşısında aslî borçlu sıfatı ile sorumludur. Bununla beraber kefaletin geçerliliÄŸi yazılı ÅŸekil ÅŸartına baÄŸlıyken, kanunda borçlular arasında teselsül kurulabilmesi için bir ya¬zılı ÅŸekil ÅŸartı da öngörülmüş deÄŸildir.
Teselsülün alacaklı açısından bu faydalan yanında, ayni bir teminat vermek yerine kendisi ile beraber alacaklı karşısında aralarında teselsül olacak şekilde sorumlu olacak bir borçdaş arayan şahıs açısından da faydaları vardır. Bu sayede borçlu, elinde bulunan değerlerden yararlanmayadevam edebilmekte, dilediğinde satarak elinden çıkarabilmektedir. Tüm bunlarla beraber, verilecek ayni teminatın değer takdirinde karşılaşılabi¬lecek sorunlar da yine teselsülün tercihini daha şayan kılacak başka bir unsurdur.
Akdî hukuk açısından büyük önem taşıyan bu kurum, sorumlu¬luk hukuku açısından da büyük önemi haizdir. Bu alanda zarar göreni korumaya yönelik, birlikte bir zarar ika eden şahsıların tazminat borcu açısından aralarında teselsül olacağı kuralı adaletin yerine gelmesi açı¬sından önemli rol oynar. Bu durumda zarara uğrayan, sorumlulardan birinin aczinden olumsuz etkilenmemekte, zararı birlikte ika etmiş diğer sorumlular buna katlanmaktadır. Diğer yandan, bir zarardan ötürü farklı sebepler ile sorumlu olanlar arasında teselsül olacağının kabulü de, yine aynı şekilde adil bir sonuca ulaşılmasında önemli rol oynar.
818 sayılı Borçlar Kanunu′nun umumi hükümlere iliÅŸkin ilk kısmın-ınundaki ifadeler ile, ilk bap borçların teÅŸekküle, ikinci bap borçla¬rın hükmüne, üçüncü bap borçların sukutuna, dördüncü bap borçların nevilerine, beÅŸinci bap alacağın temliki ve borcun nakline ayrılmıştır. Teselsül, dördüncü bapın ilk faslında düzenlemiÅŸtir. Buna mukabil, tesel¬sül bu bapta düzenlenen diÄŸer durumlar gibi borcun bir nevi deÄŸildir. Bu bapta düzenlenen konular, bütün borç iliÅŸkilerinde söz konusu olabilecek özel durumlara iliÅŸkindir. Bu bakımdan, kanunda dördüncü bapa verilen "Borçların Nevileri" baÅŸlığının yerindeliÄŸi eleÅŸtirilebilir. Bütün borç iliÅŸkilerinde bu durumların söz konusu olabileceÄŸinden hareketle, bu baÅŸlığın "Borç Ä°liÅŸkilerinde Özel Durumlar" olarak düzenlenmesi daha uygun olurdu2.
6098 sayılı Borçlar Kanunu′nun umumi hükümlere iliÅŸkin birinci kısmında, kanundaki ifadeler ile, ilk bölüm borç iliÅŸkisinin kaynaklarına, Ä°kinci bölüm borç iliÅŸkisinin hükümlerine, üçüncü bölüm borçların ve borç iliÅŸkilerinin sona ermesi ile zamanaşımına, dördüncü bölüm borç iliÅŸkilerinde özel durumlara, beÅŸinci bölüm ise borç iliÅŸkilerinde tarafdeÄŸiÅŸikliklerine ayrılmıştır. Teselsül, borç iliÅŸkilerinde özel durumlar baş¬lıklı dördüncü bölümün birinci ayrımında düzenlenmiÅŸtir.
Çalışmada borçlular arasında kurulan teselsül, üç bölüme ayrılarak incelenmiÅŸtir. Ä°lk bölüm teselsülün tanımına, Roma Hukuku′ndaki yeri¬ne, hukuki niteliÄŸine ve son olarak kaynaklarına ayrılmıştır. Bu bahiste, teselsülün kanuni kaynaklan açısından sadece Borçlar Kanunlarındaki düzenlemeler yer almıştır. Sair kanunlarda yer alan, borçlular arasında teselsül kurulacağına iliÅŸkin düzenlemeler, bu çalışmanın kapsamına girmemektedir. Bununla beraber, Türk Hukuku açısından ikili bir tesel¬sül ayrımının kabul edilip edilemeyeceÄŸi sorusunun cevabı da yine bu bölümde deÄŸerlendirilmiÅŸtir. Ä°kinci bölümde, alacaklı ile borçluların kar¬şılıklı durumları ve borçluların birbirleriyle olan iliÅŸkileri incelenmiÅŸtir. Burada alacaklının tatminini saÄŸlamak üzere sahibi olduÄŸu imkânlar ve bunun yanı sıra yükümlülüğü ile borçlulardan birinin alacaklı karşısında deÄŸiÅŸen hukuki durumunun borçdaÅŸları üzerindeki etkisi üzerinde durul¬muÅŸ, son olarak borçlulardan birinin ifada bulunması sonrası diÄŸerleriyle arasında olan rücû iliÅŸkisinin hükümleri açıklanmıştır. Son bölümde, alacaklı karşısında birden fazla borçlunun bulunduÄŸu benzer diÄŸer borç iliÅŸkileri ile teselsülün ortak noktaları ve farkları izah edilmiÅŸtir.
Teselsül borçlular arasında bulunabileceği gibi alacaklılar arasında da söz konusu olabilir. Alacaklılar arasında teselsülde, birden fazla alacak¬lı karşısında bulunan borçludan, her bir alacaklı ifa talebinde bulunabil¬mektedir. Borçlu da, seçtiği alacaklıya ifada bulunarak, bu alacaklının tam olarak tatminini sağladığında diğer alacaklılar karşısındaki ifa mecburiye¬tinden kurtulmaktadır. Çalışmanın konusunu oluşturan teselsül, borçlu¬lar arasında yer almaktadır. Bu bakımdan, metinde geçen "teselsül" terimi borçlular arasında kurulan bu ilişkiyi ifade etmek üzere kullanılmıştır.
SUNUÅž
Kendisini hukuk öğrenciliği döneminden tanıdığım ve çalışkanlığı ile göze çarpan Ahmet Hakan Dağdelen, \\\"borçlular arasında teselsül\\\" konusunda yüksek lisans tezini yazmak istediğini kararlı bir şekilde söy¬lediğinde, ilk an bu konunun yüksek lisans tezi için öncelikle kapsam iti¬bariyle uygun olmayacağını düşünmüştüm. Kendisine bunu hemen söy¬ledim. Ama bu konuda çalışmaya çok istekli ve kararlıydı. Ben de \\\"tamam o halde, başla bakalım, duruma göre konuda daraltma yoluna gidebiliriz\\\" dedim. Nihayetinde benim beklentilerimi aşan bir çalışmanın ortaya çıktığını rahatlıkla söyleyebilirim. Dağdelen, hem teselsül konusundaki çetrefil denebilecek sorunları açık bir şekilde ve örnekleriyle ortaya koy¬ması, hem tartışmalı konularda ayrıntılı saptamaları ve kaynakçası, hem de gerektiğinde kendi kişisel görüşlerini ayrıntılı bir şekilde sergilemesiy-le kısmen doktora tezi tadında bir çalışmayı gerçekleştirdi.
Tezin savunulduÄŸu gün 6098 Sayılı Borçlar Kanunu kabul edildi. Bir bilimsel çalışma açısından bakış açısına göre belki talihsizlik olarak nitelenebilecek bu durum, DaÄŸdelen\\\′in çalışmasının önemini esasen et¬kilememektedir: Konunun klasikliÄŸi ve temel niteliÄŸi ile çalışmanın yeni Kanun (Tasan) da dikkate alınarak yapılmış olması, bu deÄŸerlendirmenin dayanaklarındandır. Zaten tezin savunulmasından sonra bu konuda bazı eklemeler ve deÄŸiÅŸiklikler yaparak tezini daha da zenginleÅŸtirmiÅŸ oldu. Bu açıdan DaÄŸdelen\\\′in tezinin son derece güncel ve ilgi ile okunabilecek bir eser olduÄŸunu düşünüyorum.
Ahmet Hakan DaÄŸdelen çalışkanlığı yanında, tartışmalı konuları ayrıntılı ÅŸekilde ve gerektiÄŸinde derinlemesine inceleme, tartışma ve deÄŸerlendirebilme yeteneÄŸini bu çalışmada açık ÅŸekilde ortaya koymuÅŸtur. Bu açıdan eserinin hukuk literatürümüz için bir zenginlik oluÅŸturduÄŸunu düşünüyorum. DaÄŸdelen\\\′in bu ÅŸekilde çalışmaları ile hukuk bilimi dün¬yasında kalmasını ve kendini sürekli aÅŸarak daha da ilerlemesini ümit ediyorum.
Doç. Dr. Mustafa Aksu
ÖNSÖZ
Borçlular arasında teselsül konusu teorik açıdan oldukça zengin ve bir o kadar da tartışmalıdır. Öyle ki uygulamada müteselsil kefalet ile sık¬lıkla karıştırılan bu kurum hakkında yazılanlar, araştırmaya başlamadan önce yapılan tahmine oranla çok daha zengin bir hakikat olarak kendini gösterdi. Bu durumun yazarın yükünü ağırlaştırdığı gerçeği yanında, kuş¬kusuz çalışmanın ayaklarının yere basması hususunda büyük katkısı da olmuştur. Nitekim çalışma, bu kaynakların aydınlattığı yol takip edilerek hazırlandı. Bununla beraber kitaplar kadar, bu çalışmanın meydana gel¬mesinde, varlıkları ile önem teşkil etmiş olanların isimlerinin de burada anılması gerekir.
Hem yol gösterici fikirlerini hem de deÄŸerli zamanını benimle payla¬şan tez danışmanım, deÄŸerli hocam Doç. Dr. Mustafa Aksu\\\′ya; öğrencisi olmaktan onur duyduÄŸum, tezimin kitaplaÅŸmasında da payı büyük olan Prof. Dr. Hüseyin Hatemi\\\′ye şükranlarımı sunarım.
Hayatımda doÄŸru yolu bulmamda yardımcı olan, yaptığım tercihleri her zaman destekleyen ve her türlü maddi manevi desteÄŸi benden esir¬gemeyen babam Rıfat DaÄŸdelen, annem Gül DaÄŸdelen, ablam Gökçen DaÄŸdelen\\\′e ne kadar teÅŸekkür etsem azdır.
Son olarak, yurt dışında bulunduÄŸum süre zarfında, gerekli olan kaynaklan bana hiçbir zaman sıkılmadan, üşenmeden gönderen, ihtiya¬cım olan zamanda yanımda bulunan Derya PaÅŸavul, S. Batuhan Arpacı ve Umut Onur AJcbulut a, desteklerinden ötürü Seçkin Köstem, Joachim Thaler, Rashid Ahmad ve Pavel Butsenov\\\′a teÅŸekkürü bir borç bilirim. Ä°yi bir yayınevi ve matbaanın elinin dokunduÄŸu bir kitabın yerini hiçbir ÅŸeyin doldurmayacağının farkında olan, emeÄŸini de bu istikamette deÄŸerlendiren, meslektaşım ve aynı zamanda da yayımcı Sayın Erol Öz ile XII Levha Yayınevi çalışanlarına, kitabın yayıma hazırlanması aÅŸamasında sarf ettikleri emekleri için bu baÅŸlık altındaki son cümlelerimde teÅŸekkür ederim.
Ahmet Hakan DaÄŸdelen Viyana/6.3.2011
İÇİNDEKİLER
SUNUÅž....................................................................................................................... v
ÖNSÖZ................................................................................................................... vii
İÇİNDEKİLER.......................................................................................................ix
KISALTMALAR...................................................................................................xv
GÄ°RÄ°Åž
Birinci Bölüm
BORÇLULAR ARASINDA TESELSÜLÜN
TANIMI, TARİHÇESİ, HUKUKİ NİTELİĞİ
ve KAYNAKLARI
I. Kavram.................................................................................................................5
II. Tarihçe.................................................................................................................8
III. Hukuki Nitelik.................................................................................................10
A. Teklik Görüşü...........................................................................................11
B. Karşılıklı Temsil Görüşü........................................................................12
C. Çokluk Görüşü.........................................................................................14
IV. Teselsülün Kaynakları....................................................................................16
A. Hukuki Ä°ÅŸlem.............................................................................................17
1. Sözleşme..............................................................................................18
2. Vasiyetname ...................................................................................... 22
B. Kanun Hükmü......................................................................................... 23
1. 818 Sayılı Borçlar Kanunu’nda...................................................... 25
a. Haksız Fiil................................................................................... 25
(1) Birden Fazla Kimsenin Birlikte Verdikleri Zarardan
SorumluluÄŸu........................................................................ 25
(2) Birden Fazla Kimsenin Muhtelif Sebeplerden
SorumluluÄŸu........................................................................ 38
b. Bir Mamelekin yahut İşletmenin Devralımı........................59
c. Bir İşletmenin Diğeriyle Birleşmesi yahut Bir Şahıs
Şirketine Sermaye Olarak Konulması................................... 60
d. Ariyet Sözleşmesi.......................................................................61
e. Vekâlet Sözleşmesi.................................................................... 63
f. Vedia Sözleşmesi........................................................................ 64
g. Adi Åžirket..................................................................................... 66
2. 6098 Sayılı Borçlar Kanunu’nda....................................................67
a. Haksız Fiil....................................................................................67
b. Yapının Sebep Olduğu Zarar.................................................. 69
c. Tehlike Arzeden Ä°ÅŸletmenin Sebep OlduÄŸu Zarar..............70
d. Borca Katılma..............................................................................71
e. Bir Malvarlığının yahut İşletmenin Devralımı.................. 72
f. Bir İşletmenin Diğeriyle Birleşmesi yahut Bir Şahıs
Şirketine Sermaye Olarak Konulması....................................73
g. Sözleşmeye Katılma...................................................................74
h. İş Yeri Kiralarında Kira İlişkisinin Devri.............................74
i. Kullanım Ödüncü Sözleşmesi.................................................75
j. Ä°ÅŸyerinin Devri............................................................................75
k. Vekâlet Sözleşmesi.....................................................................76
l. Saklama Sözleşmesi...................................................................76
m. Adi Åžirket..................................................................................... 77
C. Hâkim Hükmü..........................................................................................78
İkinci Bölüm
BORÇLULAR ARASINDA TESELSÜLDE
KARÅžILIKLI Ä°LÄ°ÅžKÄ°LER
I. Alacaklı ile Borçlular Arasındaki Karşılıklı İlişkiler...............................79
A. Alacaklının Borçlular Karşısındaki Hukuki Durumu ve
Ä°ÅŸlemleri......................................................................................................79
1. Alacaklının İfa İçin Her Bir Borçluya Başvurabilmesi ve
Her Bir Borçludan Tamamen Tatmini Talep Edebilmesi....... 80
2. Alacaklının Tatmin Edildiği Oran İçin Tekrar
Borçlulara Başvuramaması............................................................ 83
3. Alacaklının Borçluların İflası Durumunda İflas
Masasına Başvurması...................................................................... 84
a. Borçluların Tümünün İflası.....................................................85
b. Borçlulardan Birinin veya Bir Kısmının İflası................... 87
4. Alacaklının Borçlulardan Birinin Durumunu Diğer
Borçlular Aleyhine İyileştirmesi Halinde Sorumlu Olması....89
B. Borçluların Alacaklı Karşısındaki Hukuki Durumları ve
Ä°ÅŸlemleri .....................................................................................................93
1. Borçlulardan Birinin Alacaklı Karşısında Diğer
Borçluların Vaziyetlerine Hiçbir Durumda Etkide
Bulunmayan Hukuki Durumu ve Ä°ÅŸlemleri................................95
a. Borçlulardan Biri İçin Zamanaşımı Süresinin
Durması .......................................................................................95
b. Borçlulardan Birinin Zamanaşımı Süresinden
Feragati......................................................................................... 96
c. Borçlulardan Birine İlişkin Kesin Hüküm.......................... 96
d. Borçlulardan Birinin Kişisel Savunmalarından
Yararlanma İmkânına Sahip Olması....................................101
2. Borçlulardan Birinin Alacaklı Karşısında Diğer
Borçluların Vaziyetlerine Her Durumda Etkide
Bulunmayabilen Hukuki Durumu ve Ä°ÅŸlemleri....................... 105
a. Borçlulardan Birinin Temerrüde Düşmesi........................ 105
b. Borçlulardan Biri İçin Zamanaşımı Süresinin
Dolması.......................................................................................111
c. Borçlulardan Birinin Ehliyetsizliği..................................... 113
d. Borçlulardan Birinin İradesine İlişkin Sakatlık................114
e. Borçlulardan Birinin İbra Edilmesi......................................116
f. Borçlulardan Birinin Sulh Akdetmesi................................ 125
g. Borçlulardan Birinin Konkordato Akdetmesi.................. 127
h. Borçlulardan Birinin Yenileme Yoluna Gitmesi............... 133
i. Borçlulardan Birinde Alacaklı ve Borçlu Sıfatlarının
BirleÅŸmesi.................................................................................. 135
j. Borçlulardan Biri İçin İfanın İmkânsızlığı........................ 137
3. Borçlulardan Birinin Alacaklı Karşısında Diğer
Borçluların Vaziyetlerine Her Durumda Etkide
Bulunan Hukuki Durumu ve Ä°ÅŸlemleri..................................... 143
a. Borçlulardan Birinin İfada Bulunması............................... 143
b. Borçlulardan Birinin Takasta Bulunması.......................... 147
c. Borçlulardan Birinin Alacaklıyı Temerrüde
Düşürmesi................................................................................. 149
d. Borçlulardan Biri İçin Zamanaşımı Süresinin
Kesilmesi................................................................................... 151
II. Borçlular Arasındaki Karşılıklı İlişkiler................................................. 155
A. Genel........................................................................................................ 155
B. Rücû Hakkı............................................................................................. 156
1. İfa Edilen Borcun Yükünün Borçdaşlar Arasında
Paylaşımı.......................................................................................... 160
a. EÅŸit Hisse Karinesi.................................................................. 162
b. Eşit Hisse Karinesinin İstisnaları........................................ 162
(1) AnlaÅŸmadan DoÄŸan Ä°stisna............................................ 163
(2) Kanun Yahut Hâkim Hükmünden Doğan İstisna.... 164
(3) Borcun NiteliÄŸinden DoÄŸan Ä°stisna............................. 167
2. Rücû Hakkının Kullanımı ve Varlığı İçin Aranan
Åžartlar................................................................................................ 168
a. Alacaklının Tatmin Edilmiş Olması...................................170
b. Borçlunun Borçdaşları ile Arasındaki İlişkide Kendi
Payına Düşenden Fazlasını İfa Etmiş Olması....................170
c. İfanın Geçerli Olması..............................................................171
d. Rücû Edilecek Borçlunun Kaçınma İmkânına Sahip
Olmaması...................................................................................171
3. Rücû Hakkının Kapsamı.............................................................. 177
a. Alacaklıya Borçlanılan Edimin Değeri Bakımından...... 177
b. Faizler Bakımından................................................................. 179
c. Masraflar Bakımından............................................................181
4. Borçlulardan Birinin Aczinin Rücû Aşamasındaki
Etkisi.................................................................................................. 183
C. Halefiyet.................................................................................................. 185
Üçücü Bölüm
BORÇLULAR ARASINDA TESELSÜL ve
BENZER BORÇ İLİŞKİLERİ
I. Genel................................................................................................................191
II. Kısmi Borçluluk ile Teselsül.......................................................................191
III. Elbirliği Halinde Borçluluk ile Teselsül.................................................. 193
IV. Bölünmez Borçluluk ile Teselsül............................................................... 195
V. Kefalet ile Teselsül........................................................................................ 196
A. Genel........................................................................................................ 196
B. Farklar...................................................................................................... 199
SONUÇ.................................................................................................................207
KAYNAKÇA....................................................................................................... 213
Borç iliÅŸkisinin, borçlu tarafında yer alan birden fazla kiÅŸi arasında bulunan teselsül alacaklı açısından oldukça elveriÅŸli bir durum yaratır. Alacaklı bu sayede dilediÄŸi borçluya baÅŸvurabilme özgürlüğüne sahip olmakta, bir defa da olsa tatminine zorlanmadan ulaÅŸabilmektedir. Bu iliÅŸki alacaklı açısından ÅŸahsi bir teminat fonksiyonu görür. Borçlulardan birine yönelttiÄŸi ifa talebi sonuçsuz kaldığında, bir diÄŸerine baÅŸvurarak alacağını elde edebilmektedir. Söz konusu fonksiyonuna binaen teselsül iktisadi hayatta, böyle özel bir borç iliÅŸkisinin varlığından haberdar olan alacaklılarca sıklıkla aranmaktadır. Teminat olarak kabul etmek üzere rehin yahut ipotek yerine, borçlular arasında teselsül arayan alacaklı bu sayede muhafaza külfetinden, takip etmesi gereken formalitelerden kurtulmakta, zıyaa ve hasar riski ve en önemlisi mevcut olacak bir deÄŸer kaybı gibi problemler ile hiç karşılaÅŸmamaktadır1. Kefalete oranla, tesel¬sül yine alacaklı açısından daha elveriÅŸlidir. Kefalette kefilin borcu fer′i nitelikteyken teselsülde her bir borçlu alacaklı karşısında aslî borçlu sıfatı ile sorumludur. Bununla beraber kefaletin geçerliliÄŸi yazılı ÅŸekil ÅŸartına baÄŸlıyken, kanunda borçlular arasında teselsül kurulabilmesi için bir ya¬zılı ÅŸekil ÅŸartı da öngörülmüş deÄŸildir.
Teselsülün alacaklı açısından bu faydalan yanında, ayni bir teminat vermek yerine kendisi ile beraber alacaklı karşısında aralarında teselsül olacak şekilde sorumlu olacak bir borçdaş arayan şahıs açısından da faydaları vardır. Bu sayede borçlu, elinde bulunan değerlerden yararlanmayadevam edebilmekte, dilediğinde satarak elinden çıkarabilmektedir. Tüm bunlarla beraber, verilecek ayni teminatın değer takdirinde karşılaşılabi¬lecek sorunlar da yine teselsülün tercihini daha şayan kılacak başka bir unsurdur.
Akdî hukuk açısından büyük önem taşıyan bu kurum, sorumlu¬luk hukuku açısından da büyük önemi haizdir. Bu alanda zarar göreni korumaya yönelik, birlikte bir zarar ika eden şahsıların tazminat borcu açısından aralarında teselsül olacağı kuralı adaletin yerine gelmesi açı¬sından önemli rol oynar. Bu durumda zarara uğrayan, sorumlulardan birinin aczinden olumsuz etkilenmemekte, zararı birlikte ika etmiş diğer sorumlular buna katlanmaktadır. Diğer yandan, bir zarardan ötürü farklı sebepler ile sorumlu olanlar arasında teselsül olacağının kabulü de, yine aynı şekilde adil bir sonuca ulaşılmasında önemli rol oynar.
818 sayılı Borçlar Kanunu′nun umumi hükümlere iliÅŸkin ilk kısmın-ınundaki ifadeler ile, ilk bap borçların teÅŸekküle, ikinci bap borçla¬rın hükmüne, üçüncü bap borçların sukutuna, dördüncü bap borçların nevilerine, beÅŸinci bap alacağın temliki ve borcun nakline ayrılmıştır. Teselsül, dördüncü bapın ilk faslında düzenlemiÅŸtir. Buna mukabil, tesel¬sül bu bapta düzenlenen diÄŸer durumlar gibi borcun bir nevi deÄŸildir. Bu bapta düzenlenen konular, bütün borç iliÅŸkilerinde söz konusu olabilecek özel durumlara iliÅŸkindir. Bu bakımdan, kanunda dördüncü bapa verilen "Borçların Nevileri" baÅŸlığının yerindeliÄŸi eleÅŸtirilebilir. Bütün borç iliÅŸkilerinde bu durumların söz konusu olabileceÄŸinden hareketle, bu baÅŸlığın "Borç Ä°liÅŸkilerinde Özel Durumlar" olarak düzenlenmesi daha uygun olurdu2.
6098 sayılı Borçlar Kanunu′nun umumi hükümlere iliÅŸkin birinci kısmında, kanundaki ifadeler ile, ilk bölüm borç iliÅŸkisinin kaynaklarına, Ä°kinci bölüm borç iliÅŸkisinin hükümlerine, üçüncü bölüm borçların ve borç iliÅŸkilerinin sona ermesi ile zamanaşımına, dördüncü bölüm borç iliÅŸkilerinde özel durumlara, beÅŸinci bölüm ise borç iliÅŸkilerinde tarafdeÄŸiÅŸikliklerine ayrılmıştır. Teselsül, borç iliÅŸkilerinde özel durumlar baş¬lıklı dördüncü bölümün birinci ayrımında düzenlenmiÅŸtir.
Çalışmada borçlular arasında kurulan teselsül, üç bölüme ayrılarak incelenmiÅŸtir. Ä°lk bölüm teselsülün tanımına, Roma Hukuku′ndaki yeri¬ne, hukuki niteliÄŸine ve son olarak kaynaklarına ayrılmıştır. Bu bahiste, teselsülün kanuni kaynaklan açısından sadece Borçlar Kanunlarındaki düzenlemeler yer almıştır. Sair kanunlarda yer alan, borçlular arasında teselsül kurulacağına iliÅŸkin düzenlemeler, bu çalışmanın kapsamına girmemektedir. Bununla beraber, Türk Hukuku açısından ikili bir tesel¬sül ayrımının kabul edilip edilemeyeceÄŸi sorusunun cevabı da yine bu bölümde deÄŸerlendirilmiÅŸtir. Ä°kinci bölümde, alacaklı ile borçluların kar¬şılıklı durumları ve borçluların birbirleriyle olan iliÅŸkileri incelenmiÅŸtir. Burada alacaklının tatminini saÄŸlamak üzere sahibi olduÄŸu imkânlar ve bunun yanı sıra yükümlülüğü ile borçlulardan birinin alacaklı karşısında deÄŸiÅŸen hukuki durumunun borçdaÅŸları üzerindeki etkisi üzerinde durul¬muÅŸ, son olarak borçlulardan birinin ifada bulunması sonrası diÄŸerleriyle arasında olan rücû iliÅŸkisinin hükümleri açıklanmıştır. Son bölümde, alacaklı karşısında birden fazla borçlunun bulunduÄŸu benzer diÄŸer borç iliÅŸkileri ile teselsülün ortak noktaları ve farkları izah edilmiÅŸtir.
Teselsül borçlular arasında bulunabileceği gibi alacaklılar arasında da söz konusu olabilir. Alacaklılar arasında teselsülde, birden fazla alacak¬lı karşısında bulunan borçludan, her bir alacaklı ifa talebinde bulunabil¬mektedir. Borçlu da, seçtiği alacaklıya ifada bulunarak, bu alacaklının tam olarak tatminini sağladığında diğer alacaklılar karşısındaki ifa mecburiye¬tinden kurtulmaktadır. Çalışmanın konusunu oluşturan teselsül, borçlu¬lar arasında yer almaktadır. Bu bakımdan, metinde geçen "teselsül" terimi borçlular arasında kurulan bu ilişkiyi ifade etmek üzere kullanılmıştır.
SUNUÅž
Kendisini hukuk öğrenciliği döneminden tanıdığım ve çalışkanlığı ile göze çarpan Ahmet Hakan Dağdelen, \\\"borçlular arasında teselsül\\\" konusunda yüksek lisans tezini yazmak istediğini kararlı bir şekilde söy¬lediğinde, ilk an bu konunun yüksek lisans tezi için öncelikle kapsam iti¬bariyle uygun olmayacağını düşünmüştüm. Kendisine bunu hemen söy¬ledim. Ama bu konuda çalışmaya çok istekli ve kararlıydı. Ben de \\\"tamam o halde, başla bakalım, duruma göre konuda daraltma yoluna gidebiliriz\\\" dedim. Nihayetinde benim beklentilerimi aşan bir çalışmanın ortaya çıktığını rahatlıkla söyleyebilirim. Dağdelen, hem teselsül konusundaki çetrefil denebilecek sorunları açık bir şekilde ve örnekleriyle ortaya koy¬ması, hem tartışmalı konularda ayrıntılı saptamaları ve kaynakçası, hem de gerektiğinde kendi kişisel görüşlerini ayrıntılı bir şekilde sergilemesiy-le kısmen doktora tezi tadında bir çalışmayı gerçekleştirdi.
Tezin savunulduÄŸu gün 6098 Sayılı Borçlar Kanunu kabul edildi. Bir bilimsel çalışma açısından bakış açısına göre belki talihsizlik olarak nitelenebilecek bu durum, DaÄŸdelen\\\′in çalışmasının önemini esasen et¬kilememektedir: Konunun klasikliÄŸi ve temel niteliÄŸi ile çalışmanın yeni Kanun (Tasan) da dikkate alınarak yapılmış olması, bu deÄŸerlendirmenin dayanaklarındandır. Zaten tezin savunulmasından sonra bu konuda bazı eklemeler ve deÄŸiÅŸiklikler yaparak tezini daha da zenginleÅŸtirmiÅŸ oldu. Bu açıdan DaÄŸdelen\\\′in tezinin son derece güncel ve ilgi ile okunabilecek bir eser olduÄŸunu düşünüyorum.
Ahmet Hakan DaÄŸdelen çalışkanlığı yanında, tartışmalı konuları ayrıntılı ÅŸekilde ve gerektiÄŸinde derinlemesine inceleme, tartışma ve deÄŸerlendirebilme yeteneÄŸini bu çalışmada açık ÅŸekilde ortaya koymuÅŸtur. Bu açıdan eserinin hukuk literatürümüz için bir zenginlik oluÅŸturduÄŸunu düşünüyorum. DaÄŸdelen\\\′in bu ÅŸekilde çalışmaları ile hukuk bilimi dün¬yasında kalmasını ve kendini sürekli aÅŸarak daha da ilerlemesini ümit ediyorum.
Doç. Dr. Mustafa Aksu
ÖNSÖZ
Borçlular arasında teselsül konusu teorik açıdan oldukça zengin ve bir o kadar da tartışmalıdır. Öyle ki uygulamada müteselsil kefalet ile sık¬lıkla karıştırılan bu kurum hakkında yazılanlar, araştırmaya başlamadan önce yapılan tahmine oranla çok daha zengin bir hakikat olarak kendini gösterdi. Bu durumun yazarın yükünü ağırlaştırdığı gerçeği yanında, kuş¬kusuz çalışmanın ayaklarının yere basması hususunda büyük katkısı da olmuştur. Nitekim çalışma, bu kaynakların aydınlattığı yol takip edilerek hazırlandı. Bununla beraber kitaplar kadar, bu çalışmanın meydana gel¬mesinde, varlıkları ile önem teşkil etmiş olanların isimlerinin de burada anılması gerekir.
Hem yol gösterici fikirlerini hem de deÄŸerli zamanını benimle payla¬şan tez danışmanım, deÄŸerli hocam Doç. Dr. Mustafa Aksu\\\′ya; öğrencisi olmaktan onur duyduÄŸum, tezimin kitaplaÅŸmasında da payı büyük olan Prof. Dr. Hüseyin Hatemi\\\′ye şükranlarımı sunarım.
Hayatımda doÄŸru yolu bulmamda yardımcı olan, yaptığım tercihleri her zaman destekleyen ve her türlü maddi manevi desteÄŸi benden esir¬gemeyen babam Rıfat DaÄŸdelen, annem Gül DaÄŸdelen, ablam Gökçen DaÄŸdelen\\\′e ne kadar teÅŸekkür etsem azdır.
Son olarak, yurt dışında bulunduÄŸum süre zarfında, gerekli olan kaynaklan bana hiçbir zaman sıkılmadan, üşenmeden gönderen, ihtiya¬cım olan zamanda yanımda bulunan Derya PaÅŸavul, S. Batuhan Arpacı ve Umut Onur AJcbulut a, desteklerinden ötürü Seçkin Köstem, Joachim Thaler, Rashid Ahmad ve Pavel Butsenov\\\′a teÅŸekkürü bir borç bilirim. Ä°yi bir yayınevi ve matbaanın elinin dokunduÄŸu bir kitabın yerini hiçbir ÅŸeyin doldurmayacağının farkında olan, emeÄŸini de bu istikamette deÄŸerlendiren, meslektaşım ve aynı zamanda da yayımcı Sayın Erol Öz ile XII Levha Yayınevi çalışanlarına, kitabın yayıma hazırlanması aÅŸamasında sarf ettikleri emekleri için bu baÅŸlık altındaki son cümlelerimde teÅŸekkür ederim.
Ahmet Hakan DaÄŸdelen Viyana/6.3.2011
İÇİNDEKİLER
SUNUÅž....................................................................................................................... v
ÖNSÖZ................................................................................................................... vii
İÇİNDEKİLER.......................................................................................................ix
KISALTMALAR...................................................................................................xv
GÄ°RÄ°Åž
Birinci Bölüm
BORÇLULAR ARASINDA TESELSÜLÜN
TANIMI, TARİHÇESİ, HUKUKİ NİTELİĞİ
ve KAYNAKLARI
I. Kavram.................................................................................................................5
II. Tarihçe.................................................................................................................8
III. Hukuki Nitelik.................................................................................................10
A. Teklik Görüşü...........................................................................................11
B. Karşılıklı Temsil Görüşü........................................................................12
C. Çokluk Görüşü.........................................................................................14
IV. Teselsülün Kaynakları....................................................................................16
A. Hukuki Ä°ÅŸlem.............................................................................................17
1. Sözleşme..............................................................................................18
2. Vasiyetname ...................................................................................... 22
B. Kanun Hükmü......................................................................................... 23
1. 818 Sayılı Borçlar Kanunu’nda...................................................... 25
a. Haksız Fiil................................................................................... 25
(1) Birden Fazla Kimsenin Birlikte Verdikleri Zarardan
SorumluluÄŸu........................................................................ 25
(2) Birden Fazla Kimsenin Muhtelif Sebeplerden
SorumluluÄŸu........................................................................ 38
b. Bir Mamelekin yahut İşletmenin Devralımı........................59
c. Bir İşletmenin Diğeriyle Birleşmesi yahut Bir Şahıs
Şirketine Sermaye Olarak Konulması................................... 60
d. Ariyet Sözleşmesi.......................................................................61
e. Vekâlet Sözleşmesi.................................................................... 63
f. Vedia Sözleşmesi........................................................................ 64
g. Adi Åžirket..................................................................................... 66
2. 6098 Sayılı Borçlar Kanunu’nda....................................................67
a. Haksız Fiil....................................................................................67
b. Yapının Sebep Olduğu Zarar.................................................. 69
c. Tehlike Arzeden Ä°ÅŸletmenin Sebep OlduÄŸu Zarar..............70
d. Borca Katılma..............................................................................71
e. Bir Malvarlığının yahut İşletmenin Devralımı.................. 72
f. Bir İşletmenin Diğeriyle Birleşmesi yahut Bir Şahıs
Şirketine Sermaye Olarak Konulması....................................73
g. Sözleşmeye Katılma...................................................................74
h. İş Yeri Kiralarında Kira İlişkisinin Devri.............................74
i. Kullanım Ödüncü Sözleşmesi.................................................75
j. Ä°ÅŸyerinin Devri............................................................................75
k. Vekâlet Sözleşmesi.....................................................................76
l. Saklama Sözleşmesi...................................................................76
m. Adi Åžirket..................................................................................... 77
C. Hâkim Hükmü..........................................................................................78
İkinci Bölüm
BORÇLULAR ARASINDA TESELSÜLDE
KARÅžILIKLI Ä°LÄ°ÅžKÄ°LER
I. Alacaklı ile Borçlular Arasındaki Karşılıklı İlişkiler...............................79
A. Alacaklının Borçlular Karşısındaki Hukuki Durumu ve
Ä°ÅŸlemleri......................................................................................................79
1. Alacaklının İfa İçin Her Bir Borçluya Başvurabilmesi ve
Her Bir Borçludan Tamamen Tatmini Talep Edebilmesi....... 80
2. Alacaklının Tatmin Edildiği Oran İçin Tekrar
Borçlulara Başvuramaması............................................................ 83
3. Alacaklının Borçluların İflası Durumunda İflas
Masasına Başvurması...................................................................... 84
a. Borçluların Tümünün İflası.....................................................85
b. Borçlulardan Birinin veya Bir Kısmının İflası................... 87
4. Alacaklının Borçlulardan Birinin Durumunu Diğer
Borçlular Aleyhine İyileştirmesi Halinde Sorumlu Olması....89
B. Borçluların Alacaklı Karşısındaki Hukuki Durumları ve
Ä°ÅŸlemleri .....................................................................................................93
1. Borçlulardan Birinin Alacaklı Karşısında Diğer
Borçluların Vaziyetlerine Hiçbir Durumda Etkide
Bulunmayan Hukuki Durumu ve Ä°ÅŸlemleri................................95
a. Borçlulardan Biri İçin Zamanaşımı Süresinin
Durması .......................................................................................95
b. Borçlulardan Birinin Zamanaşımı Süresinden
Feragati......................................................................................... 96
c. Borçlulardan Birine İlişkin Kesin Hüküm.......................... 96
d. Borçlulardan Birinin Kişisel Savunmalarından
Yararlanma İmkânına Sahip Olması....................................101
2. Borçlulardan Birinin Alacaklı Karşısında Diğer
Borçluların Vaziyetlerine Her Durumda Etkide
Bulunmayabilen Hukuki Durumu ve Ä°ÅŸlemleri....................... 105
a. Borçlulardan Birinin Temerrüde Düşmesi........................ 105
b. Borçlulardan Biri İçin Zamanaşımı Süresinin
Dolması.......................................................................................111
c. Borçlulardan Birinin Ehliyetsizliği..................................... 113
d. Borçlulardan Birinin İradesine İlişkin Sakatlık................114
e. Borçlulardan Birinin İbra Edilmesi......................................116
f. Borçlulardan Birinin Sulh Akdetmesi................................ 125
g. Borçlulardan Birinin Konkordato Akdetmesi.................. 127
h. Borçlulardan Birinin Yenileme Yoluna Gitmesi............... 133
i. Borçlulardan Birinde Alacaklı ve Borçlu Sıfatlarının
BirleÅŸmesi.................................................................................. 135
j. Borçlulardan Biri İçin İfanın İmkânsızlığı........................ 137
3. Borçlulardan Birinin Alacaklı Karşısında Diğer
Borçluların Vaziyetlerine Her Durumda Etkide
Bulunan Hukuki Durumu ve Ä°ÅŸlemleri..................................... 143
a. Borçlulardan Birinin İfada Bulunması............................... 143
b. Borçlulardan Birinin Takasta Bulunması.......................... 147
c. Borçlulardan Birinin Alacaklıyı Temerrüde
Düşürmesi................................................................................. 149
d. Borçlulardan Biri İçin Zamanaşımı Süresinin
Kesilmesi................................................................................... 151
II. Borçlular Arasındaki Karşılıklı İlişkiler................................................. 155
A. Genel........................................................................................................ 155
B. Rücû Hakkı............................................................................................. 156
1. İfa Edilen Borcun Yükünün Borçdaşlar Arasında
Paylaşımı.......................................................................................... 160
a. EÅŸit Hisse Karinesi.................................................................. 162
b. Eşit Hisse Karinesinin İstisnaları........................................ 162
(1) AnlaÅŸmadan DoÄŸan Ä°stisna............................................ 163
(2) Kanun Yahut Hâkim Hükmünden Doğan İstisna.... 164
(3) Borcun NiteliÄŸinden DoÄŸan Ä°stisna............................. 167
2. Rücû Hakkının Kullanımı ve Varlığı İçin Aranan
Åžartlar................................................................................................ 168
a. Alacaklının Tatmin Edilmiş Olması...................................170
b. Borçlunun Borçdaşları ile Arasındaki İlişkide Kendi
Payına Düşenden Fazlasını İfa Etmiş Olması....................170
c. İfanın Geçerli Olması..............................................................171
d. Rücû Edilecek Borçlunun Kaçınma İmkânına Sahip
Olmaması...................................................................................171
3. Rücû Hakkının Kapsamı.............................................................. 177
a. Alacaklıya Borçlanılan Edimin Değeri Bakımından...... 177
b. Faizler Bakımından................................................................. 179
c. Masraflar Bakımından............................................................181
4. Borçlulardan Birinin Aczinin Rücû Aşamasındaki
Etkisi.................................................................................................. 183
C. Halefiyet.................................................................................................. 185
Üçücü Bölüm
BORÇLULAR ARASINDA TESELSÜL ve
BENZER BORÇ İLİŞKİLERİ
I. Genel................................................................................................................191
II. Kısmi Borçluluk ile Teselsül.......................................................................191
III. Elbirliği Halinde Borçluluk ile Teselsül.................................................. 193
IV. Bölünmez Borçluluk ile Teselsül............................................................... 195
V. Kefalet ile Teselsül........................................................................................ 196
A. Genel........................................................................................................ 196
B. Farklar...................................................................................................... 199
SONUÇ.................................................................................................................207
KAYNAKÇA....................................................................................................... 213
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı