ABD Hukukunda Özel Hayatın Gizliliği Hakkının Korunması
ABD Hukukunda Özel Hayatın Gizliliği Hakkının Korunması
Ayhan BOZLAK
Sayfa Sayısı
:
163
Kitap Ölçüleri
:
16x24
Basım Yılı
:
2015
ISBN NO
:
9786053332145
ÖNSÖZ
Özel hayatın gizliliğinin korunması hakkı son zamanlarda önemi gittikçe daha iyi fark edilen ve bu oranda korumaya kavuşturulmaya çalışılan bir hak kategorisinde bulunmak¬tadır. Ancak buna mukabil teknolojinin ve iletişim olanaklarının da sürekli hızlı bir şekilde gelişmesi nedeniyle söz konusu hak her zamankinden daha fazla saldırı tehdidi altında bulunmaktadır. Diğer taraftan ise inceleme konusu olan özel hayat hakkının bölge, ülke ve kültür farkına göre tanım ve korunma sınırının oldukça farklılık arz ettiği bilinmektedir. Belirtilen nedenlerle Türk hukuku ve uygulamasına farklı bir açıdan mukayese imkânı ve katkı sağlaması açısından bu hakkın bir Anglosakson hukuk sistemi ülkesi olan ABD'de kapsam ve korunma sınırları incelenmeye çalışılmıştır.
Esas itibariyle ABD'nin New York Eyaletinde bulunan Fordham Law School ve City University of New York John Jay College of Criminal Justice üniversitelerinde 17/11/2011-17/11/2013 tarihleri arasında yürütülen doktora tez araştırması ve post doktora çalışması sırasında hazırlanmış olan bu incelemede, özel hayatın gizliliğinin korunması hakkının ABD hukukunda ortaya çıkışı, gelişimi, bu günkü durumu ve geleceği esas olarak anayasal boyutta (özellikle ABD Anayasası'nın Ek 4. Maddesi kapsamında) ve ABD Federal Yük¬sek Mahkemesi kararları çerçevesinde incelenmeye çalışılmıştır. Çalışma sonunda, hak ve özgürlüklerin beşiği olarak bilinen ABD'de diğer birçok hak ve özgürlük gibi özel hayatın gizliliğinin korunması hakkıyla ilgili de ortaya çıkan ve mevcut bulunan birçok ileri düzeyli tanıma ve koruma örneklerinin bulunduğu görülmüşse de, diğer taraftan söz konusu hakkın günümüzde ve özellikle 11 Eylül olaylarından sonra artan şekilde burada da çok önemli sorunlarla karşı karşıya bulunduğu görüşüne ulaşılmıştır. Sözkonusu sorunların da daha çok, örneğin konutta mahremiyetin korunması gibi tartışma konusu olmaktan çıkmış alanlardan ziyade, kamusal alanlarda gizliliğin korunması gibi konularda yoğunlaştığı görülmüştür.
Özel hayatın korunması hakkıyla ilgili günümüzde tartışmasız şekilde kabul edilen en önemli nokta uygulama sırasında bireysel özgürlük çıkarları ile kamusal -güvenlik- yarar¬larının uygun bir şekilde dengelenmesidir. Bu konuda ABD'de zaman içinde bazen bireysel özgürlüğe, özellikle ABD Cumhuriyetinin ilk zamanlarında ve son zamanlarda olmak üzere bazen de kamusal faydaya ağırlık verilmiştir. Tüm bu yaklaşımlar, Türk hukuk uygulamasına değişen şart ve olaylar karşısında en iyi tercihi yapma imkânına mukayeseli hukuk aracılı¬ğıyla katkı sunması anlamında kaynak teşkil etmesi amacıyla, çalışmada tüm yalınlığıyla, anlamı değiştiren yorumlanma yoluna gidilmeden verilmeye çalışılmıştır. Zira inceleme konusu hakkın kompleks yapısı ve bölgeden bölgeye değişen anlamı nedeniyle mutlak bir kategorizasyona tabi tutulması da söz konusu bulunmamaktadır.
Çalışmanın bu aşamaya gelmesinde çok önemli destek ve katkılarını esirgemeyen ve tarafıma en iyi şekilde ev sahipliği ve danışmanlık yapan ABD City University of New York John Jay College of Criminal Justice öğretim üyesi Prof. Dr. Robert McCrie'ye; zahmetli ve uzun süren çalışma boyunca destek ve anlayışlarını eksik etmeyen eşim Emine ve oğullarım Batuhan ve Çağatay Berke'ye teşekkürü bir borç biliyor; çalışmanın yayınlanması yönünde çok sıcak ve yapıcı bir işbirliği sergileyen Beta Yayınevi yetkililerine de şükranlarımı sunu¬yorum.
Dr. Ayhan BOZLAK Başakşehir/İstanbul, 26/08/2014
İÇİNDEKİLER
GİRİŞ 1
BİRİNCİ BÖLÜM
ABD HUKUKUNDA ÖZEL HAYATIN KORUNMASI HAKKININ GELİŞİMİ VE GÜNCEL DURUMU
1.1. GENEL OLARAK ÖZEL HAYATIN GİZLİLİĞİ HAKKI (PRİVACY) 9
1.2. ABD HUKUKUNDA ÖZEL HAYATIN GİZLİLİĞİ HAKKININ GELİŞİMİ 17
1.2.1. Tarihî Süreç 17
1.2.2. Yasalaşma Süreci ve Bunun Arkaplanı 19
1.2.3. İlk Örnekler Olarak Bazı Eyalet Mahkemesi Kararları 25
1.2.4. FYM Kararları ve Bunların Değinilen Hakkın Gelişimine Etkisi 26
1.3. ABD'DE ÖZEL HAYATIN GİZLİLİĞİNİN KORUNMASI HAKKININ
GÜNCEL DURUMU 37
1.3.1. ABD Hukukunda Arama Kavramının Kapsam ve Sınırı 45
1.3.2. ABD Hukukunda Arama, Elkoyma ve Özel Hayata Müdahale
Oluşturan Diğer Tedbirlere Başvurmanın Ana Prensipleri 47
1.3.2.1. Geçerli/Muhtemel Neden (Probable Cause) ve Makul Şüphe
(Reasonable Suspicion) 49
1.3.2.2. Yemin (Oath) veya Yeminli Beyan Zaptı (Affidavit) 55
1.3.2.3. Belirginleştirme (Particularity) 56
1.3.2.4. Adli Yetkilinin İmzası ile Diğer Bazı Koşullar 57
1.3.3. İstisna Halleri 57
1.3.3.1. Durdurma ve Üst Yoklaması/Araması
(Stop and Frisk; Pat-Down Search) 59
1.3.3.2. Motorlu Araçlar/Trafik Durdurmaları İstisnası
(The Motor Vehicle/Traffic Stops Exception) 64
1.3.3.3. Kanunî Bir Yakalama/Gözaltına Alma Sonrasında Yapılan
Arama ve Elkoyma (Searches İncident To A Lawful Arrest; Lawful
Arrest and Search-Seizure) 67
1.3.3.4. Sıcak Takip İsitisnası (The Hot Pursuit Exception) 70
1.3.3.5. Açık Alanlar Doktrini (The Open Fields Doctrine) 70
1.3.3.6. Açık/Net Görüş Doktrini (The Plain View Doctrine;
Seizures in Plain View) 72
1.3.3.7. Kamuya Teşhir Doktrini (The Public Exposure Doctrine) 73
1.3.3.8. Riskin Üstlenilmesi İstisnası (The Assumption of Risk Exception) 75
1.3.3.9. Şartlı Tahliyeden Yararlanan Kişilerin Aranması (The Parole Search) 76
1.3.3.10. Zorlayıcı/Acil Durum İstisnaları
(Exigent/Emergency Circumstances Exceptions) 76
1.3.3.11. Toplum Himayesi İstisnası (The Community Caretaking Exception) 80
1.3.3.12. Özellik Arz Eden Bazı Sanayi/İş Alanlarına Yönelik Aramalar
(The Pervasively Regulated Industries Exception) 83
1.3.3.13. Sınır Araması İstisnası (The Border Search Exception) 84
1.3.3.14. Denizlerde Yapılan Aramalar (Searches at Sea) 84
1.3.3.15. Rıza (Consent) 84
1.3.3.16. Genel Makulluk Yaklaşımı İstisnası (The Reasonableness Exception) 86
1.3.3.17. Diğer İstisnalar (Other Exceptions) 96
İKİNCİ BÖLÜM
ABD HUKUKUNDA ÖZEL HAYATIN KORUNMASI
HAKKINA YÖNELİK MÜDAHALE YÖNTEMLERİ VE
HAKSIZ MÜDAHALENİN BAZI SONUÇLARI
2.1. ABD'DE ÖZEL HAYATA YÖNELİK GİZLİ GÖZETİM YOLUYLA
GERÇEKLEŞTİRİLEN MÜDAHALE YÖNTEMLERİ 101
2.1.1. Gerçek Zamanlı Fiziksel Aktivitelerin Gözetimi 102
2.1.2. Gerçek Zamanlı İletişim Takibi 104
2.1.3. İletişim, Aktiviteler ve Diğer İşlemlere İlişkin Kayıtlı Bilgi ve Verilere
Ulaşma Amaçlı İşlem Gözetimi 106
2.1.4. Gizli Gözetim Yoluyla Gerçekleştirilen Müdahale Yöntemlerine
İlişkin Koşullar 109
2.2. ELEKTRONİK ALETLERLE GERÇEKLEŞTİRİLEN GİZLİ
GÖZETİME YÖNELİK ÖNEMLİ FYM KARARLARI VE MAKUL
ÖZEL HAYAT BEKLENTİSİ TESTİ KAVRAMI 112
2.3. GİZLİ GÖZETİM FAALİYETLERİ KARŞISINDA KAMUSAL
MAHREMİYET YA DA TOPLUM İÇİNDE AYIRT EDİLMEME HAKKI 116
2.4. ÖZEL HAYATIN KORUNMASI HAKKININ İHLALİ SURETİYLE
ELDE EDİLEN -HUKUKA AYKIRI- DELİLLERİN YARGILAMA
AŞAMASINDA DIŞLANMASI KURALI
(THE EXCLUSİONARYRULE OF JUSTİCE) 122
2.4.1. Hukuka Aykırı Delil Kuralının İstisnaları 127
2.4.1.1. Kaçınılmaz Keşif/Her Halukarda Ortaya Çıkacak Delil
İstisnası (The Inevitable Discovery Exception) 130
2.4.1.2. İyi Niyet Kuralı İstisnası
(The Good Faith Mistake/Exception) 130
2.4.1.3. Kamu Güvenliği Kuralı İstisnası
(The Public Safety Exception Rule) 132
2.4.1.4. Diğer İstisnalar 132
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
ABD HUKUKUNDA ÖZEL HAYATIN KORUNMASI HAKKININ GELECEĞİ
3.1. ABD'DE ÖZEL HAYATIN GİZLİLİĞİNİN KORUNMASI
HAKKININ GELECEĞİ 137
3.2. SUÇ KONTROL VE GÜVENLİ SOKAKLAR -TORBA- KANUNU
(THE OMNIBUS CRIME CONTROL AND SAFE STREETS
ACT OF 1968; CCSSA) 139
3.3. ELEKTRONİK İLETİŞİMİN GİZLİLİĞİ KANUNU
(THE ELECTRONIC COMMUNICATIONS PRIVACY
ACT OF 1986; ECPA), 140
3.3.1. Telefon Dinleme Hükümleri (The Wiretap Act of ECPA) 140
3.3.2. Depolanan İletişimlerle İlgili Hükümler
(The Stored Communications Act of ECPA) 141
3.3.3. İletişimle İlgili Diğer Bilgilerin Takip ve Kaydıyla Alakalı Hükümler
(ThePen/TrapActofECPA) 141
3.4. YABANCI İSTİHBARAT TAKİBİ KANUNU
(THE FOREIGN INTELLIGENCE SURVEILLANCE ACT OF 1978; FISA) 142
3.5. ABD VATANSEVERLİK KANUNU
(THE USA PATRIOT ACT OF 2001) 143
SONUÇ VE DEĞERLENDİRME 149
KAYNAKÇA. 155
Ekler 161