Kargo Gönderim Saatleri;
Kartlarına Taksit
Yeni Üyelik
Üye Girişi
1982 Anayasasında Basın Özgürlüğü Karşısında Kişilik Hakkı ve Korunması
1982 Anayasasında Basın Özgürlüğü Karşısında Kişilik Hakkı ve Korunması
Dilara YÜZER
Sayfa Sayısı
:
233
Kitap Ölçüleri
:
16x23 cm
Basım Yılı
:
2013
ISBN NO
:
9789754647068
285,00
TL GİRİŞ
20. yüzyılın başlangıcından itibaren görülen teknolojik gelişmeler ile kit¬le iletişim araçları, çağdaş medeniyetler açısından çok önemli güç merkezleri haline gelmişlerdir. 15. yüzyıl sonrasında gelişen basın ise, çağımızın kitle iletişim araçlarının en önemlilerinden biri olmuştur. Günümüzde teknolojik gelişmelerin nüfuz alanının genişlemesi sonucu herşey hızla aleniyet kazan¬maktadır. Basının ulaştığı teknolojik düzey ile iletişimin kazandığı hıza bağlı olarak kişilik hakkının basın yoluyla ihlale maruz kalma riski de artmıştır. Basın da görevini özgürce ifa ederken, kimi zaman kişinin şeref ve hasiyeti¬ne, özel hayatına, mesleki ve ticari değerine zarar verebilmektedir. Basının gelişmesinin toplum açısından getirdiği en önemli sorunlardan biri, basın yo¬luyla kişilik hakkının ihlalidir. Basın özgürlüğü, Anayasa′nın 28. maddesinin ilk fıkrasında "Basın hür¬dür, sansür edilemez." ifadesiyle korunmuştur. Bu hükmün dördüncü fıkra¬sında, basın özgürlüğünün sınırlandırılmasında, 26. maddede düzenlenen dü¬şünceyi açıklama ve yayma hürriyetine ve 27. maddede düzenlenen bilim ve sanat hürriyetine ilişkin hükümlerin uygulanacağı düzenlenmiştir. 26. maddede ise, özgürlüklerin kullanılmasının, başkalarının şöhret veya hakla¬rının ve özel hayatlarının korunması amacıyla sınırlanabileceği belirtilmiştir. Bu amaçla sınırlama, Avrupa İnsan Haklan Sözleşme′sinin 10. maddesinin ikinci fıkrasında da belirtilmiştir. Bu bağlamda basın özgürlüğünün sınır¬lanma amaçlarından biri kişilik hakkının korunmasıdır. Basın özgürlüğü ile kişilik hakkının korunması arasındaki hassas denge¬nin özgürlük aleyhine bozulmaması için basın özgürlüğünün sınırlarının açık bir şekilde belirginleştirilmesi gerekmektedir. Nitekim basın temelde Anaya-sa′da öngörülen sınırlar dahilinde özgürdür. Kişilik hakkına müdahale et¬memek ise, bu sınırlamalardan en önemlisidir. O halde basın görevini yaparken anayasal güvence altında bulunan kişilik hakkını gözetmek zorundadır. Gelişen teknoloji dolayısıyla basın açıklamaları sadece basına özgü bir faaliyet olmanın dışına çıkmıştır. Fakat gazete, dergi, kitap, sinema, radyo ve televizyon gibi kitle iletişim araçlarının tamamının basın kavramı altında in¬celenmesi doğru değildir. Çünkü basın, düşüncelerin sadece basılmış eserler¬le kamuoyuna açıklandığı bir kitle iletişim aracıdır. Aynı zamanda basın kavramı, anayasal açıdan sadece kitap, gazete ve dergi gibi basılan ve basıla¬rak yayımlanan kitle iletişim araçlarını ifade etmektedir. Nitekim basın öz¬gürlüğü de sadece yazılı basına özgüdür. Bu bilgiler doğrultusunda çalışma¬mızda basın kavramı gazete, kitap, dergi vb. yazılı basın eserlerini belirtmek üzere kullanılmış olup, radyo, televizyon, internet gibi diğer kitle iletişim araçları çalışma konumuz dışında tutulmuştur. Çalışmamız bu konular paralelinde üç bölümde incelenmiştir. İlk bölümde, 1982 Anayasasındaki düzenlemeler ışığında basın özgürlüğünün genel teorisi ortaya konulmuştur. Öncelikle basın kavramının terminolojik anla¬mından hareketle, basının toplumdaki önemi ve görevleri ele alınmıştır. Ba¬sın özgürlüğünün düşünce özgürlüğü ile ilişkisi, hukuki niteliği ve 1982 Anayasasfnda ve Basın Kanunu′nda düzenleniş biçimi ortaya konmuştur. Bununla beraber, Basın Kanunu′na göre basın özgürlüğünün içerdiği bilgi edinme, yayım, yorumlama ve eleştirme, eser yaratma hakları ayrıntılı şekilde açıklanmıştır. Ayrıca 1982 Anayasası′nda basın özgürlüğüne ilişkin ilke¬ler irdelenerek ve basına tanınan özgürlüğün sınırlan çizilerek basın özgürlüğünün anayasal çerçevesi etraflıca açıklanmıştır. İkinci bölümde, basına tanınan özgürlüğün anayasal sınırlarından biri olarak kişilik hakkı ve korunması incelenmiştir. Öncelikle kişi ve kişilik kav¬ramından yola çıkılarak, basın yoluyla ihlale konu olan kişilik hakkının ta¬nımı yapılmış ve kişilik hakkının konusuna giren maddi, manevi, mesleki ve ticari kişisel değerler açıklanmıştır. Aynı zamanda bu değerlere müdahale et¬me aracı olan basın açıklaması ve türleri irdelenmiştir. Kişilik hakkının ko¬runması bakımından basın özgürlüğünün sınırları kapsamında hukuka uygun bir basın açıklamasının sahip olması gereken kriterler belirlenmiştir. Basın yoluyla şeref ve haysiyetin, özel hayatın gizliliğinin, sağlığın ihlali ve resim, ad, mesleki ve ticari değerler üzerindeki hakkın ihlali incelenmiştir. Bu bağ¬lamda basın özgürlüğü karşısında kişilik hakkına özel hukukta ve kamu hukukunda sağlanan koruma yollarına ışık tutulmuştur. Ayrıca bu hususlara ilişkin yargı kararlarına yer verilmiş ve doktrindeki tartışmalara değinilmiştir. Son bölümde, Anayasa Mahkemesi kararları doğrultusunda kişilik hak¬kının korunması bakımından basın özgürlüğünün kapsamı ve sınırları ele alınmıştır. Ayrıca Avrupa İnsan Haklan Sözleşmesi uyarınca ve Avrupa İn¬san Haklan Mahkemesi kararlan ışığında basın özgürlüğünün kapsamı açık¬lanarak, başkalarının şöhret ve haklarının korunması bakımından sınırları çi¬zilmiştir. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ′nin 10. maddesiyle korunan ba¬sın özgürlüğü ve 8. maddesiyle korunan özel hayat, kişilik hakkının korunması bağlamında incelenmiştir. ÖNSÖZ Çağdaş medeniyetler açısından güç merkezi olan kitle iletişim araçların¬dan en önemlilerinden biri basındır. Basının, haber verme, denetim ve eleşti¬ride bulunma, kamuoyunu açıklama ve oluşturma görevlerini özgürce icra edebildiği ortamlarda önemi anlaşılabilmektedir. Bu sebeple basın özgürlü¬ğü, "Basın hürdür, sansür edilemez." diyen Anayasamızın 28. maddesinin ilk fıkrasında korunmuştur. Fakat Anayasa′da düzenlenen diğer özgürlükler gibi basın özgürlüğü de mutlak ve sınırsız değildir. Nitekim ülkemizde basın özgürlüğüne Anayasa ve kanunlarla getirilmiş birtakım sınırlamalar mevcut¬tur. Basın özgürlüğüne ilişkin anayasal sınırlama sebeplerinden en önemlile¬rinden biri kişilik hakkının korunmasıdır. Buna paralel olarak, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi′nin 10. maddesinde ifade özgürlüğünün uzantısı olarak korunan basın özgürlüğünün sınırlanmasına izin veren meşru amaçların en önemlilerinden biri de, başkalarının şöhret ve haklarının korunmasıdır. Kişilik hakkının konusu manevi kişisel değerler günümüzde basın yoluyla yoğun bir şekilde ihlale maruz kalmaktadır. Bu nedenle, basın özgürlüğü¬nün sağlanması ve aynı zamanda kişilik hakkının korunması için basın öz¬gürlüğüne ilişkin hukuki sınırları belirlemek büyük önem taşımaktadır. Nite¬kim tezimizde, basın özgürlüğünün içerdiği haklar, bu özgürlüğe ilişkin ana¬yasal ilkeler ve sınırlar ortaya konularak, kişilik hakkının korunması bakı¬mından bu özgürlüğün hukuki kapsamının ve sınırlarının belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda tezimizde basın özgürlüğü etraflıca incelenerek, kişilik hakkının konusunu oluşturan değerlerin basın yoluyla ihlali ve bu ihlallerden korunma yolları açıklanmıştır. Ayrıca Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararları doğrultusunda kişilik hakkının korunması bakımından basın özgürlüğünün kapsamı ve sınırları değerlendirilmiştir. Öncelikle danışmanlığımı üstlenerek beni onurlandıran ve bu süreçte ilgi ve desteğini esirgemeyen saygıdeğer Hocam Doç. Dr. Hüseyin Özcan′a son¬suz saygı ve şükranlarımı sunarım. Tez yazım sürecinin her aşamasında eleştiri ve önerileriyle büyük deste¬ğini gördüğüm, çok değerli Hocam Doç. Dr. Murat Yanık′a teşekkür etmeyi borç bilirim. Tezimin incelenmesinde bana engin bilgi ve tecrübelerinden yararlanma imkanı tanıyan, çok değerli Hocalarım Doç. Dr. Hasan Petek′e ve asistanlı¬ğını zevkle yürüttüğüm, manevi desteğini her zaman hissettiren Yrd. Doç. Dr. Esra Atalay′a çok teşekkür ederini. Tezin savunulmasında katkıları olan saygıdeğer jüri üyelerinden Doç. Dr. Abdurrahman Eren, Doç. Dr. Bilgehan Çetiner ve Yrd. Doç. Dr. Selman Dursun′a içtenlikle teşekkür ederim. Bizlere huzurlu ve mutlu bir çalışma ortamı sağlayan, görüşleri ve katkı¬ları ile yeni ufuklar açan, her konuda desteğini esirgemeyen, akademik haya¬tımda örnek aldığım, sayın Dekanım, çok değerli Hocam Prof. Dr. Muhammet Ozekes′e minnet ve şükran borçluyum.
İzmir-Ocak2013 Arş. Gör. Dilara YÜZER Gediz Üniversitesi Hukuk Fakültesi Anayasa Hukuku Anabilim Dalı
İÇİNDEKİLER
BİRİNCİ BÖLÜM 1982 ANAYASASI′NDA BASIN ÖZGÜRLÜĞÜNÜN KAPSAMI VE SINIRLARI I. BASIN KAVRAMI 19 II. BASININ ÖNEMİ VE GÖREVLERİ 23 A. Basının Önemi 23 B. Basının Görevleri 25 1. Haber Verme 26 2. Denetim ve Eleştiri 27 3. Kamuoyunu Açıklama ve Oluşturma 29 4. Diğer Kamusal Görevleri 30 III. BASIN ÖZGÜRLÜĞÜ 30 A. Genel Olarak 30 B. Basın Özgürlüğü ve Düşünce Özgüllüğü İlişkisi 32 C. 1982 Anayasası′uda ve Basın Kanunu′nda Basın Özgürlüğü 35 D. 1982 Anayasası′nda Basın Özgürlüğünün Hukuki Niteliği 38 IV. BASIN ÖZGÜRLÜĞÜNÜN İÇERDİĞİ HAKLAR 43 A. Bilgi Edinme Hakkı 44 B. Yayım Hakkı 49 C. Yorumlama ve Eleştirme Hakkı 5 I D. Eser Yaratma Hakkı 53 V. 1982 ANAYASASI′NDA BASIN ÖZGÜRLÜĞÜNE İLİŞKİN İLKELER 54 A. Basının Sansür Edilememesi 54 1. Genel Olarak 54 2. Sansür Çeşitleri 58 a. Açık Sansür 58 b. Örtülü Sansür 59 c. Oto-sansür 59 B. Basımevi Kurmanın İzin Alma ve Mali Teminat Yatırma Şartına Bağlanamaması 61 C. Basımevi ve Eklentilerine El Konulamaması 63 D. Süreli ve Süresiz Yayının İzin Alma ve Mali Teminat Yatırma Şartına Bağlanamaması 65 E. Düzeltme ve Cevap Hakkının Ancak Belirli Durumlarda Tanınması 66 F. Dağıtımın Önlenmesi ve Toplatma Kararı İçin Hakim Kararının Aranması 69 1. Dağıtımın Önlenmesi İçin Hakim Kararının Aranması 69 2. Toplatma Karan İçin Hakim Kararının Aranması 70 G. Yayım Yasağı 72 H. Süreli Yayınların Ancak Mahkeme Kararıyla Geçici Olarak Kapatılabilmesi 79 İ. Devletin Basın Özgürlüğünü Sağlayacak Tedbirleri Alma Yükümlülüğünün Olması 81 VI. 1982 ANAYASASI′NDA BASIN ÖZGÜRLÜĞÜNÜN SINIRLARI 83 A. Genel Olarak 83 B. 1982 Anayasası′nda Öngörülen Sınırlar 84 1. Başkalarının Şöhret ve Haklarının Korunması 85 2. Devletin ve Toplumun Korunması 86 3. Ahlakın Korunması 90 İKİNCİ BÖLÜM BASIN ÖZGÜRLÜĞÜNÜN SINIRI OLARAK KİŞİLİK HAKKI VE KORUNMASI I. KİŞİLİK HAKKI 93 A. Kişi ve Kişilik Kavramları 93 B. Kişilik Hakkının Tanımı 95 C. Kişilik Hakkının Konusu 98 1. Maddi Kişisel Değerler 101 a. Yaşam Hakkı 101 b. Vücut Bütünlüğü 103 c. Sağlık 104 2. Manevi Kişisel Değerler 105 a. Kişinin Şeref ve Haysiyeti 106 b. Kişinin Özel Hayatı 108 c. Kişinin Resmi 112 d. Kişinin Adı 113 3. Mesleki ve Ticari Değerler 1 14 II. BASIN AÇIKLAMASI VE TÜRLERİ 1 15 A. Kavram ve Unsurlar 1 15 1. Basılmış Eser 115 2. Yayım Koşulu 1 17 B. Basın Açıklamasının Türleri 1 19 1. Açıklamanın Konusuna Göre Basın Açıklaması 1 19 a. Olay Açıklamaları 119 b. Düşünce Açıklamaları 120 2. Yayının Süreli Olup Olmamasına Göre Basın Açıklaması 120 3. Açıklamanın Yapıldığı Araca Göre Basın Açıklaması 121 III. KİŞİLİK HAKKININ KORUNMASI BAKIMINDAN BASIN ÖZGÜRLÜĞÜNÜN SINIRLARI 122 A. Uygun Amaç Kriteri 124 1. Güncellik 124 2. Kamu Yararı ve Toplumsal İlgi 125 B. Uygun Araç Kriteri 127 1. Gerçeklik 127 2. Konu ile İfade Arasında Düşünsel Bağlılık 130 IV. BASIN ÖZGÜRLÜĞÜ KARŞISINDA KİŞİLİK HAKKININ BASIN YOLUYLA İHLALİ 131 A. Basın Yoluyla Şeref ve Haysiyetin İhlali 133 1. Yazı Yoluyla Yapılan İhlaller 137 a. Olay Açıklamaları 137 b. Düşünce Açıklamaları 138 2. Resim Yoluyla Yapılan İhlaller 139 B. Basın Yoluyla Özel Hayatın Gizliliğinin İhlali 141 1. Kamusal Hayat Alanının İhlali 142 2. Özel Hayat Alanının İhlali 143 3. Gizli Hayat Alanının İhlali 147 C. Basın Yoluyla Sağlığın İhlali 148 D. Basın Yoluyla Resim Üzerindeki Hakkın İhlali 149 E. Basın Yoluyla Ad Üzerindeki Hakkın İhlali 150 F. Basın Yoluyla Mesleki ve Ticari Değerler Üzerindeki Hakkın İhlali 151 V. BASIN ÖZGÜRLÜĞÜ KARŞISINDA KİŞİLİK HAKKININ KORUNMASI YOLLARI 153 A. Kişilik Hakkının İhlaline İlişkin Özel Hukukla Sağlanan Koruma 155 1. Koruyucu Davalar 155 a. Önleme Davası 156 b. Durdurma Davası 157 c. Tespit Davası 157 2. Kararın Üçüncü Kişilere Bildirilmesini ya da Yayımlanmasını Talep Hakkı 158 3. Tazminat Davaları 159 a. Maddi Tazminat Davası 159 b. Manevi Tazminat Davası 160 4. Vekaletsiz İş Görme Davası 163 5. Sebepsiz Zenginleşme Davası 164 B. Kişilik Hakkının İhlaline İlişkin Kamu Hukukunda Sağlanan Koruma 165 1. Türk Ceza Kanıınu′ndaki Koruma 165 2. Basın Kanıınu′ndaki Koruma 168 a. Cezai Koruma 168 b. Düzeltme ve Cevap Hakkı 171 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ANAYASA MAHKEMESİ VE AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ KARARLARINDA KİŞİLİK II \KKIMN KORUNMASI BAKIMINDAN BASIN ÖZGÜRLÜĞÜNÜN KAPSAMI VE SINIRLARI I. ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARINDA KİŞİLİK HAKKININ KORUNMASI BAKIMINDAN BASIN ÖZGÜRLÜĞÜNÜN KAPSAMI VE SINIRLARI 175 A. Basın Özgürlüğünün Kapsamı 175 B. Basın Özgürlüğünün Sınırları 176 II. AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ KARARLARINDA KİŞİLİK HAKKININ KORUNMASI BAKIMINDAN BASIN ÖZGÜRLÜĞÜNÜN KAPSAMI VE SINIRLARI 177 A. Basın Özgürlüğünün Kapsamı 177 B. Basın Özgürlüğünün Sınırları 180 1. Genel Sınırlama Nedenleri 181 2. Özel Sınırlama Nedenleri 183 a. Kanuni Dayanak İlkesi 185 b. Demokratik Toplum Düzeni İçin Gereklilik Şartı 186 c. Meşru Amaç Şartı 189 Genel Olarak 189 Basın Özgürlüğünün Başkalarının Şöhret ve Haklarının Korunması Nedeniyle Sınırlandırılması 191 i. Basın Özgürlüğünün Kişinin Şeref ve Haysiyetinin Korunması Nedeniyle Sınırlandırılması 191 ii. Basın Özgürlüğünün Kişinin Özel Hayatının Korunması Nedeniyle Sınırlandırılması 201 SONUÇ 211 Kaynakça 217
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı