Kargo Gönderim Saatleri;
Kartlarına Taksit
Yeni Üyelik
Üye Girişi
Yeni Tıbbi Yöntemlerin Hukuka Uygunluğu
Yeni Tıbbi Yöntemlerin Hukuka Uygunluğu
Mehmet Emin ÖZGÜL
Sayfa Sayısı
:
367
Kitap Ölçüleri
:
16x23 cm
Basım Yılı
:
2010
ISBN NO
:
9786055865917
225,00
TL Dr. Mehmet Emin Özgül Yazar, 1976 Kırşehir doğumlu olup, ilk ve orta öğrenimini Denizli′de, Liseyi ise Konya Atatürk Sağlık Meslek Lisesinde 1995 yılında okul birincisi olarak tamamlamıştır. Ardından özel hastanede acil servis ve ameliyathane bölümlerinde çalışmış, aynı zamanda 1999 yılında Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesinde lisans öğrenimini tamamlamıştır. Denizli Barosunda 2000 yılında avukatlık stajını tamamladıktan sonra Dokuz Eylül Üniversitesi Özel Hukuk Anabilim Dalında "Yediemin Depolarının Sorumluluğu" konulu teziyle yüksek lisansını 2003 yılında tamamlamıştır. Dokuz Eylül Üniversitesinde Doktora eğitimini tamamlayan yazar, doktora esnasında bir yıl süreyle Almanya Köln Üniversitesi Hukuk Fakültesinde eğitim görmüş ve doktora çalışmalarını yapmıştır. Yüksek lisans ve doktora esnasında Dokuz Eylül Üniversitesi Yabancı Diller Yüksekokulunda bir yıl ingilizce, bir yıl Almanca hazırlık eğitimi almıştır. Yazar ayrıca internet hukuku, insan haklan, beden dili, bedensel enerji, meditasyon ve hipnoz gibi farklı konularda yüzün üzerinde konferans ve eğitim vermiştir. Halen Pamukkale Üniversitesi İİBF Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü Hukuk Bilimleri Anabilim Dalında öğretim elemanı olarak çalışmakta ve üniversitenin sürekli eğitim kurumu PAÜSEM′de KPSS hukuk dersleri vermektedir. GİRİŞ Hukuk, toplumsal hayattaki gelişme ve değişikliklerden sürekli olarak etkilenen ve bu gelişme ve değişmeler doğrultusunda kendisi de değişime uğrayan bir alandır. Son zamanlarda toplumsal hayattaki değişimin çok hızlı ve karmaşık bir şekle büründüğü ve bu değişime ayak uydurmanın çok daha zor bir hale geldiği görülmektedir. Toplumsal hayatı etkileyen değişimde, bilim ve teknoloji alanındaki gelişmelerin önemli etkisi vardır. Bu durum hukuk ve sürekli bilimsel değişimlerin yaşandığı diğer disiplinler arasında uyum sağlanmasını gerekli kılmakta ve bu uyum disiplinler arası daha derinlemesine incelenme yapılması sayesinde gerçekleşebilmektedir. Bilim ve teknoloji alanındaki gelişmelerin yaşandığı alanların başında tıp bilimi gelmektedir. Tıbbi müdahalede kullanılan araç ve yöntemlerin sürekli yenilenmesi ve yeni tıbbi yöntemlerin kullanılarak insan üzerinde denemeler yapılması bu konudaki sorun ve tartışmaları artırmaktadır. Her geçen gün insan üzerindeki denemelerle ilgili çözüme kavuşturulması gereken tıbbi ve hukuki yeni sorunlar da ortaya çıkmaktadır. Tıp ve hukuk gibi birbirinden oldukça farklı iki disiplinin bir arada incelenmesi ve tıp alanındaki gelişmelerin, hukuki açıdan en doğru şekilde değerlendirilerek, somut çözüm önerilerinin geliştirilmesi bu bakımdan büyük önem taşımaktadır. Tıp biliminde değişen, yenilenen ve geliştirilen tıbbi yöntemlerin temel hedefleri, insan sağlığını korumak, var olan tıbbi yöntemlere göre hastalıkların daha kolay tedavisini sağlayan metodlar geliştirmek, tedavisi olmayan hastalıklar için en uygun tedavi yöntemlerini bulmaktır. Bu hedeflere ulaşmak için yapılan araştırmalarda hayvanlar üzerinde yapılan denemeler yanında bizzat insan vücudu üzerinde yapılan denemeler de büyük rol oynamaktadır. İnsan üzerinde yapılan denemeler tedavi amaçlı olabileceği gibi, bilimsel amaçlı da olabilmektedir. Çalışmamızda inceleyecek olduğumuz yeni tıbbi yöntemlerle kastedilen insan üzerinde yapılan ve tedavi veya bilimsel amaçlı olan tıbbi denemelerdir. İnsan üzerinde yapılan deneme veya deney ifadesi ilk bakışta korkutucu gelse de, bu denemeler, aranan ağırlaştırılmış tıbbi ve hukuki şartlar yerine getirilerek yapıldığı takdirde, insanlığın yararına sonuçlar doğurmaktadır. Zira tıpta bugün ulaşılan gelişmede de söz konusu denemelerin büyük payı vardır. Yeni tıbbi yöntemler konusundaki tartışmalar da özellikle hastanın veya yeni tıbbi yöntemin uygulandığı kişinin menfaati ile tıp biliminin, dolayısıyla tüm insanlığın menfaatinin karşı karşıya gelmesi noktasındadır1. İnsan üzerinde denemelerin yapılabilmesi için gerekli hukuki şartlar, yapılacak denemenin tedavi amaçlı veya bilimsel amaçlı olması bakımından farklı şekilde incelenmektedir. Tedavi amaçlı tıbbi denemelerde, tıbbi müdahalenin unsurlarından tedavi amacına yönelik olma ve tıbbi zorunluluk taşıma şartlan kısmen de olsa gerçekleşmekle birlikte, bilimsel amaçlı tıbbi denemelerde, gerçek anlamda bir tıbbi müdahale söz konusu olmamaktadır. Zira denemeye tâbi tutulan kimsenin hasta olmadığı durumlarda da bilimsel amaçlı denemeye tâbi tutulması mümkündür. Tedavi amaçlı tıbbi deneme şeklinde olsa dahi yeni tıbbi yöntemler uygulanırken hukuka uygunluk için aranan şartlar, geleneksel tıbbi müdahalelerde aranan şartlardan daha ağır olmakta veya belli noktalarda ayrılmaktadır. Yeni tıbbi yöntemlerle ilgili ilk hukuki düzenleme olan 1993 tarihli "İlaç Araştırmaları Hakkında Yönetmelik" öncesinde, bu konuda yetersiz kaldığı bilinmekle birlikte genel düzenlemelere başvurulmaktaydı. İlaç Araştırmaları Hakkında Yönetmelik ise sadece ilaç araştırmalarına yönelik olması sebebiyle yine yetersiz kalmaktaydı. Avrupa Birliğine uyum sağlamak amacıyla Avrupa Birliği Direktifleri doğrultusunda 2009 yılı itibariyle bu Yönetmelik yürürlükten kaldırılarak "Klinik Araştırmalar Hakkında Yönetmelik" çıkarılmıştır. Bu konuda uluslararası bir düzenleme olan "Biyoloji ve Tıbbın Uygulanması Bakımından İnsan Hakları ve Haysiyetinin Korunması Sözleşmesi" ise TBMM tarafından5013 Sayılı Kanunla onaylanarak 9.12.2003 tarihinde iç hukukumuzda yerini almıştır. Hukukumuzda konuya ilişkin düzenlemelerin yeni tıbbi yöntemlerin hukuka uygunluğunun sağlanması bakımından değerlendirilerek, tıbbi denemeye tâbi tutulacak kimselerin haklarının korunması yönünden en ideal duruma getirilmesi ve düzenlemeler arasında uyum sağlanması büyük önem taşımaktadır. Çalışmamız üç bölümden meydana gelmektedir. Birinci Bölüm′de özel hukuk açısından tıbbi müdahale ve yeni tıbbi yöntem kavramları ile bunların hukuki nitelikleri üzerinde durulacaktır. Bu arada yeni tıbbi yöntemlerin türleri, kaynakları ve bu konudaki uluslararası sözleşmeler hakkında bilgi verilerek, tıbbi müdahalelerin hukuki niteliğine ilişkin farklı görüşlere değinilecektir. İkinci Bölüm′de ise tıbbi müdahaleler ve yeni tıbbi yöntemlerin hukuka aykırılığı ve hukuki korunma mekanizmasından bahsedilecektir. Hukuka aykırılık, ihlal edilen kişilik değerlerine göre ve farklı tıbbi müdahalelerde yeni tıbbi yöntemlerin uygulanması bakımından ele alınacaktır. Hukuka aykırı olan tıbbi müdahale ve yeni tıbbi yöntemlere karşı korunma mekanizması ve bu çerçevede açılabilecek davalar yine bu bölümde işlenecektir. Üçüncü Bölüm′de ise genel olarak hukuka uygunluk sebepleri değerlendirildikten sonra, yeni tıbbi yöntemlerin hukuka uygunluğunun sağlanmasında genel ve özel koşullar ayrı ayrı ve ayrıntılı bir şekilde incelenecek, geleneksel tıbbi müdahalelerin hukuka uygunluğu ile farkları üzerinde de durulacaktır. İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ v İÇİNDEKİLER vii KISALTMALAR xv GİRİŞ 1 Birinci Bölüm ÖZEL HUKUK AÇISINDAN GENEL OLARAK TIBBİ MÜDAHALE VE YENİ TIBBİ YÖNTEM KAVRAMLARI VE HUKUKİ NİTELİKLERİ § 1. TIBBİ MÜDAHALE VE YENİ TIBBİ YÖNTEM KAVRAMLARI 5 I. Tıbbi Müdahale Kavramı 5 II. Yeni Tıbbi Yöntem Kavramı 10 A. Genel Olarak 10 B. Yeni Tıbbi Yöntemlerin, Geleneksel Tıbbi Yöntemler Karşısındaki Durumu 16 C. Yeni Tıbbi Yöntemlerin Türleri 20 1. Tedavi Amaçlı Tıbbi Denemeler 20 2. Bilimsel Amaçlı Tıbbi Denemeler-Klinik Araştırmalar 24 3. İlaç Denemeleri 27 a. Tedavi Amaçlı İlaç Denemeleri 28 aa. Geleneksel İlaçlar 28 bb. Yeni İlaçlar ve Tedavi Amaçlı İlaç Denemeleri....31 b. Bilimsel Amaçlı İlaç Denemeleri- İlaç Klinik Araştırmaları 34 aa. Genel Olarak 34 bb. Bilimsel Amaçlı İlaç Denemelerinde Yalancı İlaç Kullanımı 38 D. Yeni Tıbbi Yöntemlerin Kaynakları ve Uluslararası Sözleşmeler 44 1. Antik Zamanlarda ve Eski Modern Bilimde Yeni Tıbbi Yöntemler 44 2. 20. Yüzyılın Başında Yeni Tıbbi Yöntemler 46 3. İkinci Dünya Savaşı ve İnsan Üzerinde Denemeler- Nürnberg Kodeksi 46 4. Yeni Tıbbi Yöntemlere İlişkin Uluslararası Sözleşmeler ve Bildirgeler 48 § 2. ÖZEL HUKUK AÇISINDAN TIBBİ MÜDAHALE VE YENİ TIBBİ YÖNTEMLERİN HUKUKİ NİTELİĞİ 51 I. Sözleşme 54 A. Sözleşmenin İsimlendirilmesi ve Tarafları 56 B. Hekimlik Sözleşmesinin ve Deneme Sözleşmesinin Hukuki Niteliği 59 1. Hizmet (İş) Sözleşmesi Olduğu Görüşü 60 2. Eser(İstisna) Sözleşmesi Olduğu Görüşü 62 3. Vekâlet Sözleşmesi Olduğu Görüşü 65 4. Tüketici Sözleşmesi Olduğu Görüşü 68 5. Kendine Özgü (Sui Generis) Sözleşme Olduğu Görüşü 69 C. Hekimlik Sözleşmesinin Kuruluşu 71 D. Sözleşmenin Yerine Getirileceği Yer 74 1. Bağımsız Çalışan Hekim Bakımından 74 2. Hastanede Uygulanan Tıbbi Müdahaleler ve Yeni Tıbbi Yöntemler Bakımından 75 a. Özel Hastanelerdeki Uygulamalar 76 b. Kamu Hastanelerindeki Uygulamalar 80 E. Hekimlik Sözleşmesinde Tarafların Borçları 82 1. Hekimin Borçları 82 2. Hastanın Borçları 84 F. Hekimlik Sözleşmesinde Sorumsuzluk Anlaşması 85 II. Haksız Fiil 88 III. Vekâletsiz İş Görme 91 İkinci Bölüm ÖZEL HUKUK AÇISINDAN YENİ TIBBİ YÖNTEMLERİN HUKUKA AYKIRILIĞI VE HUKUKİ KORUNMA MEKANİZMASI 1. YENİ TIBBİ YÖNTEMLERİN UYGULANMASINDA HUKUKA AYKIRILIK HALLERİ 93 I. Genel Olarak Yeni Tıbbi Yöntemlerin Uygulanmasıyla İhlal Edilebilen Kişilik Değerleri 93 A. Yaşama ve Sağlık Hakkı 95 1. Yaşama Hakkı 95 2. Sağlık Hakkı 96 B. Vücut Bütünlüğü 97 II. İhlal Edilen Kişilik Değerleri Bakımından Yeni Tıbbi Yöntemlerin Hukuka Aykırılığı 100 A. Vücut Bütünlüğünü İhlal Eden Yeni Tıbbi Yöntemlerin Uygulanmasının Hukuka Aykırılığı 100 1. Organ Naklinde Yeni Tıbbi Yöntemlerin Uygulanması ve Hukuka Aykırılığı 101 a. Tıbbi Müdahale Olarak Organ Nakli 101 b. Organ Nakline İlişkin Hukuki Düzenlemeler 102 aa. 2238 sayılı Organ Nakli Hakkında Kanun′un Kapsamı Dışındaki Organ Nakilleri 103 aaa. Hayvandan İnsana Organ Nakli 103 bbb.Aynı İnsan Üzerinde Organ Nakli 106 bb. 2238 sayılı Organ Nakli Hakkında Kanun Kapsamındaki Organ Nakilleri 107 c. Tedavi Amaçlı Tıbbi Deneme Niteliğindeki Organ Naklinin Hukuka Aykırılığı 112 d. Bilimsel Amaçlı Tıbbi Deneme Niteliğindeki Organ Naklinin Hukuka Aykırılığı 115 2. Cinsel Sağlıkla İlgili Yeni Tıbbi Yöntemlerin Hukuka Aykırılığı 122 a. Üreme Yeteneğinin Ortadan Kaldırılmasında Kullanılan Yeni Tıbbi Yöntemlerin Hukuka Aykırılığı 122 b. Gebeliğin Sona Erdirilmesinde Yeni Tıbbi Yöntemlerin Kullanılmasının Hukuka Aykırılığı.. 125 c. Cinsiyet Değişikliğine Yönelik Yeni Tıbbi Yöntemlerin Hukuka Aykırılığı 127 d. Üremeye Yönelik Yeni Tıbbi Yöntemlerin Hukuka Aykırılığı 132 3. Estetik Amaçlı Tıbbi Müdahaleler ve Yeni Tıbbi Yöntemlerin Hukuka Aykırılığı 141 B. Sağlık Hakkını İhlal Edebilen Tıbbi Müdahale ve Yeni Tıbbi Yöntemler 143 1. Teşhis ve Ameliyat Sonrası Kontrol Faaliyetleri 143 2. Psikolojik Tedavi Faaliyetleri 144 § 2. HUKUKA AYKIRI YENİ TIBBİ YÖNTEMLERİN UYGULANMASINA KARŞI HUKUKİ KORUNMA MEKANİZMASI 144 I. Yeni Tıbbi Yöntemin Yasaklanması veya Askıya Alınması 144 II. Kişiliği Koruyan Davalar 145 III. Tazminat Davaları 146 A. Maddi Tazminat Davası ve Koşullan 149 1. Hukuka Aykırılık- Sözleşmeye Aykırılık 150 2. Kusur Şartı 152 3. Zarar Şartı 158 4. Nedensellik Bağının Bulunması Şartı 160 B. Manevi Tazminat Davası 162 IV. Vekâletsiz İş Görme Davası 164 Üçüncü Bölüm YENİ TIBBİ YÖNTEMLERİN HUKUKA UYGUNLUĞUNUN GENEL VE ÖZEL KOŞULLARI § 1. YENİ TIBBİ YÖNTEMLERİN HUKUKA UYGUNLUĞUNUN GENEL KOŞULLARI 169 I. Genel Olarak Hukuka Uygunluk Sebepleri 169 A. Rıza 169 B. Üstün Özel Yarar 171 C. Üstün Kamu Yararı 171 D. Kanunun Verdiği Yetki 172 II. Yeni Tıbbi Yöntemlerin Hukuka Uygunluğunun Koşulları 172 A. Genel Olarak 172 B. Yeni Tıbbi Yöntemin, Tıp Mesleğini Uygulamaya Kanunen Yetkili Kimse Tarafından Kullanılması 173 1. Hekimlik Diplomasına Sahip Olma 174 2. Uzmanlık Şartı 176 3. Tabipler Birliğine Kayıtlı Olma 178 4. Belirli Cezalara Mahkûm Olmama veya Akıl Hastası Olmama 178 a. Geçici Olarak Mesleğin İcra Edilememesi 178 b. Sürekli Olarak Mesleğin İcra Edilememesi 179 C. Aydınlatma 179 1. Genel Olarak 179 2. Aydınlatma Türleri 187 a. Tedavi Aydınlatması 188 aa. Genel Olarak 188 bb. Teşhise Yönelik Aydınlatma 190 cc. Kullanılan İlaçlar Konusunda Aydınlatma 191 dd. Araç Kullanmama Uyarısı 191 b. Karar Aydınlatması 192 aa. Genel Olarak 192 bb. Karar Aydınlatmasının Türleri 193 aaa. Teşhis Aydınlatması 193 bbb. Süreç Aydınlatması 194 ccc. Alternatifler ve Yeni Tıbbi Yöntemler Konusunda Aydınlatma 195 c. Risk Aydınlatması 198 d. Masraf, Kalite ve Sigorta Konusunda Aydınlatma.. 203 3. Yeni Tıbbi Yöntemlerin Uygulanmasında Aydınlatma 204 a. Aydınlatılacak Kişi 204 b. Aydınlatma Yükümlüsü 207 c. Aydınlatma Zamanı 210 d. Aydınlatmanın Kapsamı 212 e. Aydınlatmanın Şekli 216 f. Aydınlatmanın Mümkün Olmadığı Durumlar 220 g. Aydınlatma Zorunluluğunun Bulunmadığı Durumlar 221 aa. Aydınlatmadan Vazgeçme 221 bb. Hastanın Bilgisinin Bulunması 224 cc. Aydınlatmanın Olumsuz Etkide Bulunması 224 dd. Acil Haller 227 h. Hukuka Aykırı Aydınlatmanın Sonuçları 228 i. Aydınlatmanın İspatı 232 D. Rıza 234 1. Genel Olarak 234 2. Rızanın Açıklanması ve Geri Alınması 240 3. Rıza Vermenin Şekli 243 4. Rıza Ehliyeti 245 a. Genel Olarak 245 b. Çocuklar ve Akıl Hastaları Üzerinde Uygulanacak Yeni Tıbbi Yöntemlerde Rıza Ehliyeti 246 c. Rıza Ehliyeti Olmayanlarda Kanuni Temsilcinin Rızasının Hukuka Uygunluğu 256 d. Kanuni Temsilcinin Yeni Tıbbi Yöntemin Uygulanmasına Rıza Göstermemesi 265 5. Rızanın Kapsamı 268 6. Rızanın Varlığına Rağmen Hukuka Aykırılık 269 7. Varsayılan Rıza 271 a. Tıbbi Müdahalelerde Varsayılan Rıza 271 b. Ameliyatın Genişletilmesi 274 c. Yeni Tıbbi Yöntemlerin Uygulanmasında Önceden Açıklanan Rızanın Geçerliliği 275 8. Rızayı Sakatlayan Haller 276 E. Yeni Tıbbi Yöntemlerin Uygulanmasında Tıbbi Zorunluluk 277 1. Genel Olarak 277 2. Yeni Tıbbi Yöntemler Açısından Tıbbi Zorunluluk Kavramı 278 F. Yeni Tıbbi Yöntemlerin Uygulanmasında Hekimin Özen Yükümü 281 § 2. YENİ TIBBİ YÖNTEMLERİN HUKUKA UYGUNLUĞUNUN ÖZEL KOŞULLARI 286 I. Yeni Tıbbi Yöntemlerin Uygulanmasında Hukuka Uygunluk Sorunu 286 A. Tedavi Amaçlı Tıbbi Denemelerde Hukuka Uygunluk Sorunu 286 B. Bilimsel Amaçlı Tıbbi Denemeler ve İlaç Denemelerinde Hukuka Uygunluk Sorunu 289 II. Etik Kurul İncelemesinden Geçirilmiş Olma Koşulu 294 A. Genel Olarak Etik Kurul Kavramı 294 B. Hukuka Uygunluğun Sağlanmasında Etik Kurulların İşlevleri 298 III. Fayda Risk (Tehlike Yarar) Değerlendirmesinin Yapılmış Olması Koşulu 302 A. KAHY Hükümlerine Göre Fayda Risk Değerlendirmesi 303 B. Helsinki Bildirgesi ve Biyotıp Sözleşmesine Göre Fayda Risk Değerlendirmesi 304 C. Fayda ve Risk Değerlendirmesinde Tehlike ve Tıbbi Savunulabilirlik 306 D. Çocuklar, Kısıtlılar, Gebeler ve Tutuklular Üzerinde Uygulanacak Yeni Tıbbi Yöntemlerde Fayda Risk Değerlendirmesi 309 IV. Gönüllülerin Sigorta Edilmesi Koşulu 312 SONUÇ 317 KAYNAKÇA 339
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı