Tasarımların Haksız Rekabet Hükümlerine Göre Korunması ( Fikri Mülkiyet - Haksız Rekabet Hukuku İlişkisi Odaklı Bir İnceleme )

GİRİŞ

Fikrî mülkiyet hukuku ile haksız rekabet hukuku arasındaki ilişki özellikle son yıllarda Türkiye'de olduğu kadar Dünya'da da en güncel ve tartışmalı konulardan biri. Hatta bu konunun fikrî mülkiyet hukukunun diğer hukuk dallarıyla ilişkisinde en karanlık nokta olduğunu söylemek abartılı olmaz. Konunun derinine inilip ayrıntılar arttıkça farklı görüşler, uygulama­lar ve belirsizlikler de artıyor. Esasen bu tartışmaların temelinde, iki hukuk dalının yollarının kesiştiği noktalarda birlikte uygulanmasının birinin diğe­rinin varlığını ve işlevini gölgeleme tehlikesi yatıyor. İki hukuk dalının bir­biriyle ilişkisinde verilecek karara, tercih edilecek yorum yöntemine göre birbirine taban tabana zıt sonuçlara varılması mümkün. Özellikle iki dalın da rekabet düzeni içindeki belirleyici işlevi dikkate alındığında, sorunun yanıtı daha da önem kazanıyor. Biri diğeri içinde eridiğinde de, ikisi birbirini gör­mezden geldiğinde de sistemin bir ayağının aksaması tehlikesiyle karşı kar­şıya kalıyoruz.

  Türk hukukunda çözümlenmemiş pek çok sorunun, mehaz yasal dü­zenlemeler ve yabancı hukuk sistemlerindeki uygulamalar dikkate alınarak yorumlanması sıklıkla karşılaştığımız bir durum. Esasen akademik çalışma­ların pek çoğu farklı hukuk sistemlerindeki düzenlemeler ve uygulamalarla besleniyor. Ancak fikrî mülkiyet ve haksız rekabet hukuku arasındaki ilişki­ye odaklanan bir akademik çalışma, yüzünü yurt dışına çevirdiğinde bahset­tiğimiz nedenlerle çok daha derin bir karmaşanın içine girme tehlikesiyle karşılaşıyor. Derin bir literatür, tartışmalı teoriler, birbirinden farklılaşan yargı kararları, yoruma açık hükümler ve yanıtsız sorular... Şüphesiz bütün bunların konunun farklı boyutlarının görülebilmesinde ve kavranmasında rolü büyük. Ancak hâlen devam eden bir tartışmanın ortasında somut birşey-ler söyleyebilmek, netleşmemiş konularda yorum yapmak, evet veya hayır diyebilmek şüphesiz kolay değil.   Bu çalışma, bahsedilen bütün bu zorlukların bilincinde olarak, fikrî mülkiyet hukukunun haksız rekabet hukukuyla kesiştiği bu sorunlu alanın doğru anlaşılıp uygulamaya yansıtılabilmesine katkıda bulunmak ve bu ko­nudaki tartışmalara bir nokta koymasa da, en azından bir bakış açısı getire­bilmek amacıyla kaleme alınmıştır. Çalışmanın kapsamında fikrî mülkiyet ve haksız rekabet hukuku ilişkisi özellikle tasarımların korunmasma ağırlık verilerek incelenmiş, ancak sistemin birbirini etkileyen parçaları dikkate alınarak ve bütününün görülebilmesi açısından bağlantılı noktalarda patent ve marka haklarına ilişkin tespit ve yorumlarda da bulunulmuştur.  

Fikrî mülkiyet ve haksız rekabet hukuku ilişkisine odaklı olarak tasa­rımların haksız rekabet hukuku hükümlerine göre korunmasını konu alan bu çalışmanın incelenmesinde ağırlıklı olarak yararlanılan yabancı kaynaklar Alman ve İsviçre düzenlemeleri ile uygulamalarıdır. İsviçre hukuku 6102 sayılı TTK'nın haksız rekabete ilişkin düzenlemelerinin mehazı olması ne­deniyle yararlanılması kaçınılmaz bir kaynaktır. Alman hukuku da konuya ilişkin uzun geçmişi, sahip olduğu derin literatür ve yargı kararlan nedeniyle konunun anlaşılmasına önemli katkı sağlayabilecek bir sistemdir. Çalışmada ele alınan bütün konular, her iki hukuk sisteminden verilen örneklerle zen-ginleştirilmeye çalışılmıştır. Bu iki hukuk sisteminin yanı sıra, konunun en tartışmalı noktalarında bunların dışındaki yabancı hukuk sistemlerinden de örnekler sunularak çalışma derinleştirilmeye çalışılmıştır. Bu bağlamda, haksız rekabete ilişkin genel hükmün taklit içerikli uyuşmazlıklarda uygu­lanma alanının belirlenmesinde ele alman üç temel başlık olan sistematik taklit, birebir taklit ve itibardan haksız yararlanma sorunları yabancı hukuk sistemlerinden örneklerle beslenmiştir.

Üç bölümden oluşan çalışmanın Birinci Bölümü'nde fikrî mülkiyet ve haksız rekabet hukukunun temel ilkeleri, birbiriyle ilişkisi ve iki hukuk dalı arasındaki ilişkiyi açıklamaya yönelik görüşler ele alınıyor. Bu görüşlerin, pek çok sorunun ele alınıp değerlendirilmesine ışık tutabileceğini düşünüyo­rum.

Çalışmanın İkinci Bölümü'nde tasarımların haksız rekabet hükümleri kapsamında korunması konusu incelenmektedir. Bu kapsamda öncelikle haksız rekabet hukuku hükümlerinin tasarımlar açısından anlamı ve haksız rekabet hükümlerine ilişkin temel açıklamalar yapılarak, haksız rekabete ilişkin genel hükmün anlamının ve işlevinin belirlenmesi özel önem taşı­makta. Bu bölümde ayrıntılı olarak ele alınan konular, TTK'nın karıştırılma ihtimaline,  başkasının çalışma ürününün teknik çoğaltma yöntemleriyle kopyalanmasına ve karşılaştırmalı reklamlarda tanmmışlıktan yararlanmaya ilişkin özel haksız rekabet hâilen ile taklit unsurlu tasarım uyuşmazlıkların­da TTK m. 54'ün uygulanma alanıdır.

  Son Bölüm'de ise haksız rekabet hükümlerinin uygulanmasının sınır­landırılması olasılığı irdelenmiştir. Bu kapsamda özellikle tasarım hukukun­da öngörülen sınırlamaların haksız rekabet hukukunda da geçerli olup olmadığı farklı olasılıklar çerçevesinde ele alınmıştır. Tasarıma konu ürünün niteliğinden kaynaklanan sınırlamalar, süre sınırı, tükenme ilkesinin haksız rekabet hukukunda uygulanıp uygulanamayacağı sorunu ve hakkın kötüye kullanımı yasağından kaynaklanan sınırlamalar bu kapsamdaki başlıca konu­lardır.  

Çalışmanın bütününde tasarımlara ilişkin 554 sayılı KHK düzenleme­lerine de yeri geldiği ve ilgili olduğu ölçüde yer verilmiştir. Bu suretle, tasa­rım hukuku ile haksız rekabet hukukunun tasarımların korunmasında uygu­ladığı kriterlerin örtüşme, ayrışma ve kesişme noktaları tespit edilmeye çalı­şılmıştır.

  Başından sonuna kadar pek çok noktada "yüksek sesle düşünmek" şeklinde ortaya çıkan ve mevcut bütün sorunlara çözüm getirme iddiasında olmayan bu çalışma, konunun farklı boyutlarının anlaşılmasında zihinlerde bir pencere açabilir ve farklı görüşlere rağmen bundan sonraki yorum ve uygulamaların şekillenmesine katkıda bulunabilirse hedeflediği amaca ulaşmış olacaktır.

ÖNSÖZ

Bazen hukukçulara sorulan en zor sorular, en basit gibi görünenlerdir. Herhalde hepimiz hayatımızda en az bir kez, hiç hukuk bilgisi olmayan biri­nin sorduğu kısa ve net, ancak cevabı hiçbir şekilde kolay olmayan bir so­ruyla karşılaşmışızdır. Aslında hukukçu olmasak, belki bu tür "basit" sorula­rı mantığımızla, çoğu kez de olması gereken durumu dikkate alarak yanıtla­yabiliriz. Ancak hukukçu olmak, olması gerekeni anlatmaktan daha ağır bir görev yükler insanın omuzuna; çünkü bir yandan mevcut düzenlemeleri dikkate alması, diğer yandan da bunların yorumunda hukuku, gerçek hayat­tan ve uygulamadan koparmaması gerekir. Basit gibi görünen sorulara veri­lecek yanıtların, bu yanıtlar verilirken hiç öngörülmeyen sonuçları ortaya çıkarma olasılığı, hukukçunun sorumluluğunu daha da arttırır.

Meslek hayatımın ilk yıllarında "Taklit serbest midir?" diye "basit" bir soruyla karşılaşsam herhalde soruyu biraz yadırgayarak karşılardım. Nitekim, 2004 yılında tescilsiz tasarımların haksız rekabet hükümlerine göre korunmasına ilişkin olarak sunduğum bir tebliğin hazırlığı sürecinde okudu­ğum bütün yabancı kaynaklarda geçen ortak bir ifade, "Taklit serbestisi ilkesi"nin o zamanlar özellikle dikkatimi çektiğini hayal meyal hatırlıyorum. Tebliği sunduğum tarihten bu yana, bu ilkenin fikrî mülkiyet ve haksız reka­bet hukuku ilişkisi bağlamındaki anlamı fikrî mülkiyet hukuku alanındaki çalışmalarımda zihnimin bir köşesinde hep canlı kaldı.

  O zamandan bu zamana konuyla bağlantılı olabilecek soru ve sorunla­rı, belki bir gün büyük resmi tamamlayabilirim diye parça parça biriktirdim. Bunlar, elinizde tuttuğunuz bu kitaba temel oluşturan "yap-boz"un parçala­rıydı. "Parçalar tamam, artık birleştirebilirim" dediğim anda zihnimdekileri kâğıda dökmeye başladım. Ancak, tam da bu "birleştirme" işinin göründü­ğünden çok daha zor olduğu, birbiriyle bağlantılı pek çok konunun kısmen birbiriyle örtüşmesi nedeniyle sistematize edilmesinin güçlüğü yazım aşa­masının çok erken aşamalarında ortaya çıktı. Biriktirilen parçalar, çalışma içindeki geçici yerlerini, günün birinde nihaî yerlerini bulmak ümidiyle aldı­lar. O gün gelene dek pek çok kez yer değiştirdiler, yeni soru ve sorunlarla karşılaştılar, revize edildiler. Bütün bu hareketlilikte, her bir parçanın diğer parçalarla ilişkisi ve birini yerinden oynatmanın diğerlerini de sarsma tehli­kesi çok net şekilde ortaya çıktı. Ama artık anlatılması gereken her şey anla­tıldığında, yapılıp bozulan parçalar arasında en uygun olduğuna inanılan bağlantılar kuruldu ve resim tamamlandı.

Bu çalışma, son hâlini aldığı ana kadar pek çok destekle zenginleşti, derinleşti. Kafamdaki en ufak soruları dahi paylaşabildiğim, konunun ayrın­tılarına dalıp tam kaybolacağımı sandığım anlarda, çok "basit" gibi görünen tek bir cümleyle beni kendime getiren, her zamanki gibi Prof. Dr. İsmail Kırca oldu. Yapmacıksız, riyasız, bu çalışmaya en büyük desteği veren kişi­dir. Sonsuz teşekkür ediyorum.

Bu kitapta mutlaka anılmasını istediğim başka isimler de var. Bugün ortaya çıkan bütünün parçalarını biriktirmemde en önemli rolü üstlenen Fikrî ve Sınaî Haklar Mahkemeleri hâkimleri ilk aklıma gelenler. Akade­misyenliğin yumuşak karnını, "teorik kalmayı", başta Fethi Merdivan ve Türkay Alıca olmak üzere, onlarla olan sohbetlerimle törpülemeye çalıştım. Bu çalışmada yer alan uygulamaya yönelik tespit ve değerlendirmelerin oluşumunda önemli katkıları vardır. İçten teşekkürler.

Dar zamanlar desteksiz geçmez. Bazen size ayrılan tek bir saat bile değerlidir, daha önemlisi anlamlıdır. Bu çalışmanın oluşumu sürecinde des­tek veren ve vermek isteyen herkese teşekkürü borç biliyorum. Kürsü arka­daşım Prof. Dr. Korkut Ozkorkut başta olmak üzere değerli araştırma görev­lisi arkadaşlarım Gökhan Aydoğan, Murat Gürel, Çiğdem Yatağan, Ufuk Tekin mutlaka bu Önsöz'de yer almasını istediğim diğer isimler. Her bir arkadaşımın samimiyetle sunduğu destek, bazen görünen, bazen görünme­yen şekliyle bu kitabın satırlarında saklıdır.

  Bir de hep yanımızda olanlar vardır. İniş çıkışları birlikte yaşayanlar, umuda ve umutsuzluğa tanık olanlar. Ailelerimiz... Belki de hiçbir zaman okumayacakları bir kitabın oluşumunu satır satır takip eden aileme, panik anlarının sağduyusu Çelik''e ve artık ailemizden biri olarak gördüğüm Ayla Atalay'a sonsuz teşekkürler. Ve anlatılması en güç olan, en küçüğümüz, Toprak... Çaresiz anların en masum çaresi, içimdeki tanımsız sevinç, dalıp gitmişken yüzümde bulduğum tebessüm. Senin varlığın en büyük destekti bana. Teşekkürümüm en büyüğü senin...  

Çankaya, Mayıs 2014

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ............................................................................................ VII

İÇİNDEKİLER............................................................................... IX

KISALTMALAR......................................................................... XXI

GİRİŞ.................................................................................................. 1

BİRİNCİ BÖLÜM

FİKRÎ MÜLKİYET HUKUKU HÜKÜMLERİ İLE HAKSIZ REKABET HUKUKU HÜKÜMLERİNİN BİRBİRİYLE

İLİŞKİSİ

II   FİKRΠ  MÜLKİYET   VE   HAKSIZ  REKABET   KORUMASININ
TEMEL İLKELERİ......................................................................... 5

A. Tarihsel Gelişim Süreci İçinde Korumanın Amacı ve Korunan
Menfaatler.......................................................................................... 5

1. Fikrî Mülkiyet Hukuku...................................................................... 5
2. Haksız Rekabet Hukuku................................................................. 10

1. Fikrî Mülkiyet Hukuku.................................................................... 15
2. Haksız Rekabet Hukuku................................................................. 17

1. Fikrî Mülkiyet Hukuku.................................................................... 18
2. Haksız Rekabet Hukuku................................................................. 22

1. Rekabet Kavramı ve İşlevleri.......................................................... 25
2. Fikrî Mülkiyet ve Haksız Rekabet Hukukunun Rekabeti Sınırlandırıcı
   ve Destekleyici Etkisi............................................................................. 30

1. Fikrî Mülkiyet Hukuku............................................................... 30
2. Haksız Rekabet Hukuku............................................................ 33

1. Fikrî Mülkiyet Hukuku................................................................ 34
2. Haksız Rekabet Hukuku............................................................. 35

II. FİKRÎ MÜLKİYET HUKUKU İLE HAKSIZ REKABET HUKUKU
ARASINDAKİ İLİŞKİYİ AÇIKLAMAYA YÖNELİK
GÖRÜŞLER................................................................................... 36 A. Görüşlerin İlgili Olduğu Temel Sorunlar............................................... 36

B.  Görüşlere İlişkin Temel Ayrım: Sınırlandırıcı veya Destekleyici
Yaklaşım.......................................................................................... 37

C.  Haksız Rekabet Hukukunun Uygulanma Şartlarını Fikrî Mülkiyet
Hukukuna Bağımlı Değerlendiren Görüş............................................. 38

1. Fikrî Mülkiyet Hukukunda Koruma Sağlanan Hâllerde Haksız Rekabet
Hükümlerine Başvurulamaması: Öncelik Teorisi (Vorrangthese).............. 38

1. Temel Yaklaşım......................................................................... 39
2. Görüşün Farklı Hukuk Sistemlerinde Temsili................................. 39

aa) Alman Hukuku.................................................................... 39

bb) İsviçre Hukuku.................................................................... 44

cc) Türk Hukuku.... .:................................................................. 47

2. Fikrî Mülkiyet Hukukunda Yasaklanmamış Bir Hususun Haksız
Rekabet Hukuku Kapsamında Yasaklanmasının Reddi: Dolanma Teorisi
(Umwegtheorie)................................................................................... 52

1. Temel Yaklaşım.......................... ,............................................ 52
2. Görüşün Farklı Hukuk Sistemlerinde Temsili................................ 52

aa) Alman Hukuku.................................................................... 52

bb) İsviçre Hukuku.................................................................... 55

cc) Türk Hukuku....................................................................... 58

3. Haksız Rekabet Hukukunun Uygulanma Şartlarını Fikrî Mülkiyet
Hukukuna Bağlı Değerlendiren Görüşün Temel Dayanakları..................... 61

1. "Lex Specialis Derogat Legi Generali"................................... 61
2. Fikrî Mülkiyet Hukukunda "Numerus Clausus" İlkesi................. 62
3. Taklit Serbestisi İlkesi................................................................ 62
4. Özel Düzenlemelerin (Tescilli Korumanın) Anlamsız Hâle Gelmesi
   Tehlikesi................................................................................... 63
5. Özel Korumanın Olduğu Hâllerde Haksız Rekabet Hükümlerine
   Başvurulmasının Gereksizliği...................................................... 64

f) Tescilli Hak Sahibinin Yetki Alanına Müdahale Tehlikesi.............. 64

D. Haksız Rekabet Hukukunun Uygulanma Şartlarını Fikrî Mülkiyet
Hukukundan Bağımsız Değerlendiren Görüş........................................ 64

1. Temel Yaklaşım............................................................................. 64
2. Kümülatif Uygulama - Bağımsız Uygulama Ayrımı........................... 65
3. Görüşün Farklı Hukuk Sistemlerinde Temsili..................................... 67

1. Alman Hukuku.......................................................................... 67
2. İsviçre Hukuku.......................................................................... 69
3. Türk Hukuku............................................................................. 71

4.  Haksız Rekabet Hukukunun Uygulanma Şartlarını Fikrî Mülkiyet
Hukukundan Bağımsız Değerlendiren Görüşün Temel Dayanakları............ 74

1. Özel Hüküm-Genel Hüküm İlişkisinin Reddi................................. 74
2. Fikrî Mülkiyet ve Haksız Rekabet Korumasının Amaç, Konu ve
   Nitelik Farklılığı.......................................................................... 76
3. "Taklit Serbestisi" İlkesinin Reddi................................................ 76
4. Haksız Rekabet Hukukuna Başvuru İmkânı Tanıyan Açık Yasal
   Düzenlemeler............................................................................ 77
5. Hak Sahibinin Yetkilerine Müdahale Edildiğinin Reddi.................. 78

1. Görüşlerin Kesişen ve Ayrılan Yönleri............................................. 78
2. Tescilli Korumanın Olduğu Hâllere İlişkin Değerlendirme.................. 80

1. Özel-Genel Hüküm İlişkisinin Uygulanma Olasılığında Tescilli-
   Tescilsiz Koruma Ayrımı............................................................ 80
2. Yarışma Öğretisi Kapsamında Özel Hükmün Genel Hükmü
   Dışlaması İlkesi......................................................................... 82
3. Sınaî Haklara İlişkin KHK'lar ve Haksız Rekabet Hukuku İlişkisi
   Açısından Değerlendirme........................................................... 84
4. Hukukî Sebepler ve Talepler Açısından Yarışma ve Yığılma
   (Kümülasyon) Sorunu................................................................ 92

aa) Kavramsal Çerçeve............................................................. 92

bb) Sınaî Mülkiyet Mevzuatı ve Haksız Rekabet Hükümleri

Açısından Değerlendirme...................................................... 94

aaa) Koruma Konusu Ürünün Niteliği ile Hukukî Sebepler ve Talepler Açısından Yığılma/Yarışma Sorunu Arasındaki

İlişki.............................................................................. 94

bbb) Sınaî Mülkiyet Mevzuatı ve Haksız Rekabet Hukukunun

Yaptırım Sistemi Açısından Değerlendirme...................... 98

ccc) Yargıtay Uygulaması................................................... 100

ddd) Tazminat Miktarının Hangi Yönteme Göre Belirleneceği
Sorunu........................................................................ 104

1. Tazminatın Belirlenmesinde Yöntemler..................... 104
2. TBK m. 60 Hükmünün Uygulanması........................ 106

3. Tescilli Korumanın Olmadığı Hâllere İlişkin Değerlendirme............. 108

1. Değerlendirmeye Temel Alınması Gereken İlkeler..................... 108
2. Tescil Başvurusu Yapılmamış veya Hükümsüzlüğüne Karar
   Verilmiş Ürünler Açısından Değerlendirme................................ 110
3. Koruma Süresinin Sona Ermesi, Yenilenmeme veya Vazgeçme
   Nedeniyle "Tescilsiz" Hâle Gelen Ürünler Açısından
   Değerlendirme.......................................................................... 112

1. Fikrî Mülkiyet Korumasının Haksız Rekabet Hükümlerine Başvuru
   Olanağını Kural Olarak Ortadan Kaldırmaması...................................... 116
2. Hükümlere Birlikte Başvurulabilmesinin Usul Hukuku Açısından
   Temel Yansımaları............................................................................... 118

1. Davanın Niteliği....................................................................... 118
2. Görevli Mahkeme.................................................................... 123

İKİNCİ BÖLÜM TASARIMLARIN KORUNMASINDA HAKSIZ REKABET

HÜKÜMLERİNİN UYGULANMA ALANI I. HAKSIZ REKABET HÜKÜMLERİNİN TASARIMLAR

AÇISINDAN ÖNEMİ.................................................................. 129

A. Tasarımların Fikrî Mülkiyet Haklarının Kesişim Noktasındaki

Konumu........................................................................................ 129

1. Tasarımların "Melez" Niteliği......................................................... 129
2. Kümülatif Koruma İlkesi............................................................... 133

B. 554 sayılı KHK'nm Tasarımların Haksız Rekabet Hukuku Kapsamında
Korunması Açısından Önem Taşıyan Düzenlemeleri.......................... 136

1.  Koruma Sisteminin Özellikleri........................................................ 136

1. Koruma Şartları ve Hükümsüzlük............................................. 136
2. İncelemesiz Tescil Sistemi........................................................ 137

2.  Diğer Kanun Hükümlerine Yapılan Atıflar...................................... 138

a) Tescilsiz Tasarımların Genel Hükümlere Tâbi Olması

(554 sayılı KHK m. 1/11)......................................................... 138

b) Sürenin Sona Ermesi Hâlinde Diğer Kanunların Tanıdığı Hakların
Etkilenmemesi (554 sayılı KHK m. 46/11)................................. 139

II. HAKSIZ REKABET HÜKÜMLERİNİN UYGULANMASINA

İLİŞKİN TEMEL İLKELER....................................................... 139

A. Haksız Rekabet Hükümlerinin Düzenlenme Şekli............................... 140

1. Haksız Rekabet Hukukunda Genel Hükümlerin Niteliği ve İşlevi...... 141
2. Genel Hüküm ile Özel Haksız Rekabet Hâlleri Katalogu Arasındaki
   İlişki 145

1. Düzenleme Yöntemi................................................................ 145
2. Özel Katalogta Düzenlenen Haksız Rekabet Hâlleri Açısından
   Genel Hükmün İşlevi.......... ,.................................................... 147
3. Özel Katalogta Düzenlenmeyen Konularda Genel Hükme Başvuru
   Olanağı................................................................................... 149
4. Genel Hükme Başvuruya Yönelik Yargı Uygulaması.................. 152

B. TTK m. 54'ün İçerdiği Temel İlkeler, Hükmün Kapsamı ve İşlevsel
Uygulanması................................................................................... 154

1. Rekabet Ortamına Etkisi Olan Davranış veya Ticarî Uygulamanın
   Varlığı................................................................................................. 154
2. Bütün Katılanların Lehine Dürüst ve Bozulmamış Rekabetin
   Sağlanması.......................................................................................... 156

1. Dürüst ve Bozulmamış Rekabetin Sağlanması............................ 156
2. Bütün Katılanların Menfaatlerinin Dikkate Alınması................... 158

3. Dürüstlük Kuralına Aykırılık.......................................................... 160
4. TTK m. 54'ün İşlevsel Uygulanması.............................................. 162

III. TASARIMLARIN ÖZEL HAKSIZ REKABET HALLERİ
KATALOGU KAPSAMINDA KORUNABİLECEĞİ BAŞLICA
DURUMLAR................................................................................ 164 A. Karıştırılmaya Neden Olma (TTK m. 55.1.a.4)................................. 165

1. Düzenlemenin Kapsamı ve Fikrî Mülkiyet Korumasıyla İlişkisi......... 165
2. Düzenlemenin Amacı ve Korunan Menfaatler................................ 169
3. "Karıştırılma" Kavramı, Türleri ve "Taklit" Kavramıyla İlişkisi.......... 171

1. İşletmesel Kökene İlişkin Yanılgı Tehlikesi................................ 171
2. Dar ve Geniş Anlamda Karıştırılma İhtimali............................... 172
3. "Karıştırılma"-"Taklit" İlişkisi..................................................... 173
4. Düzenlemenin TTK m. 55.1.C.3 ile İlişkisi................................. 177

4. Tasarımlar Açısından Maddenin Uygulanma Şartlarının 554 Sayılı
KHK Hükümleriyle Karşılaştırmalı Olarak Değerlendirilmesi.................. 178

a) İşletmesel Kökene İşaret Eden Bir Tasarımın Varlığı................. 178

aa) Kavramsal Çerçeve........................................................... 178

bb) Köken Gösterme İşlevinin Kazanılması ve Kaybedilmesi...... 180

cc) Ürünün Piyasada Olması.................................................... 182

dd) Ürünün Tüketici Tarafından Algılanabilmesi......................... 183

ee) Ürünün Teknik veya Estetik Niteliği.................................... 186

b) Karıştırılma İhtimalinin Tespitinde İzlenecek Yöntem................. 187

aa) Hedef Kitle....................................................................... 187

bb) Karşılaştırma Yöntemi....................................................... 189

cc) Sektör Farklılıklarının Dikkate Alınması............................... 191

5. Karıştırılma İhtimalinin Ortadan Kaldırılabileceği Hâller................... 192

B.  Başkasına Ait Çalışma Ürününün Teknik Çoğaltma Yöntemleriyle
"Devralınması" (TTK m. 55.1.c.3).................................................... 201

1.  Düzenlemenin Kapsamı ve Fikrî Mülkiyet Korumasıyla İlişkisi......... 201

1. Düzenleme ve Gerekçeyle Uyumluluğu Sorunu.......................... 201
2. Düzenlemenin Fikrî Mülkiyet Korumasıyla İlişkisi....................... 203

2. Düzenlemenin Amacı ve Korunan Menfaatler................................ 209
3. Terminoloji Sorunu....................................................................... 210

4. Maddenin Uygulanma Şartları ve Tasarımlar Açısından
Değerlendirilmesi................................................................................. 212

1. "Pazarlanmaya Hazır Çalışma Ürünü"nün Varlığı....................... 212
2. Teknik Çoğaltma Yöntemiyle "Olduğu Gibi" Kopyalama ve
   Yararlanma............................................................................. 215
3. Kopyalayanm "Uygun Katkısı" Olmaması.................................. 216

5. Maddenin Uygulanmasında Olası Sorunlar...................................... 219

1. Süre Sorunu............................................................................ 219
2. Birebir Taklit Halleriyle İlişki.................................................... 219
3. İspat Sorunu............................................................................ 220

C. Karşılaştırmalı Reklamlarda Başkasının İtibarından Haksız Yararlanma
(TTK m. 55.1.a.5)........................................................................... 222

1. "İtibardan Haksız Yararlanma"nın Haksız Rekabet Hukuku İçindeki
   Yen 222
2. "Karıştırılma İhtimali"yle İlişkisi...................................................... 223
3. "İtibardan" Yararlanma................................................................. 225
4. "Karşılaştırma" Suretiyle İtibardan Yararlanma............................... 226

1. Karşılaştırmalı Reklam ve Haksız Olduğu Hâller........................ 226
2. Karşılaştırmalı Reklamda "Tanınmışlıktan Yararlanma"............... 231
3. "Taklit Ürün"- Karşılaştırmalı Reklam İlişkisi.............................. 233

IV. "TAKLİT" UNSURLU TASARIM UYUŞMAZLIKLARINDA
HAKSIZ REKABETE İLİŞKİN GENEL HÜKMÜN UYGULANMA
ALANI........................................................................................... 235 A. Genel İlkeler.................................................................................... 235

B. Taklit Eyleminin Haksız Rekabet Niteliğine İlişkin Farklı Ülke
Uygulamalarına Genel Bakış............................................................. 236

C. Taklit Eyleminin Genel Hüküm Kapsamında Tartışılması Gereken
Başlıca Görünüm Şekilleri................................................................. 240

1. Sistematik Taklit........................................................................... 240
2. Birebir (Aynen) Taklit................................................................... 243

1. Farklı Hukuk Sistemlerinden Örnekler....................................... 243
2. Yargıtay Uygulaması............................................................... 247

c) Değerlendirme........................................................................ 252

3. İtibardan Haksız Yararlanma........................................................ 260

1. Farklı Hukuk Sistemlerinden Örnekler....................................... 260
2. Yargıtay Uygulaması............................................................... 263
3. Değerlendirme........................................................................ 266

                                 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

TASARIMLARIN HAKSIZ REKABET HÜKÜMLERİ KAPSAMINDA KORUNMASININ SINIRLARI

I. HAKSIZ REKABET HÜKÜMLERİNİN UYGULANMASININ
SINIRLANMASINA GENEL BAKIŞ.......................................... 271

A. Haksız Rekabet Hukuku Kapsamında Korumanın Sınırlandırılmasına
Duyulan Gereksinim........................................................................ 271

B. Haksız Rekabet Korumasının Sınırlandırılmasında Dikkate Alınması
Gereken Temel İlkeler..................................................................... 272

II. HAKSIZ REKABET KORUMASININ
SINIRLANDIRILABİLECEĞİ BAŞLICA HÂLLER................. 274

A. Ürünün Niteliğinden Kaynaklanan Sınırlamalar.................................. 274

1. Piyasada Yaygın Şekilde Bulunan "Harcıâlem" Tasarımlar.............. 274
2. Teknik Zorunluluktan Kaynaklanan Ürün Benzerlikleri.................... 279

1. Teknik Ürünlerin Fikrî Mülkiyet Sistemi ve Haksız Rekabet
   Hukuku İçindeki Özellikli Konumu............................................ 279
2. Haksız Rekabet Hukukunda Teknik Zorunluluk Arz Eden
   Tasarımların Durumu............................................................... 281

3. Yenilenme veya Tamamlanma Gereksinimini Gideren, Birbiriyle
"Uyumlu" Olması Gereken Tasarımlar................................................... 284

a) Yedek Parça Tasarımları......................................................... 284

aa) Yedek Parça Kavramı, Türleri ve Korumanın Önemi........... 284

bb) Fikrî Mülkiyet Hukukunun Yedek Parça Sorununa

Bakış Açısı......................................................................... 286

aaa) Marka Hukukunda...................................................... 286

bbb) Tasarım Hukukunda.................................................... 288

cc) Haksız Rekabet Hukuku Açısından Değerlendirme.............. 289

b) Modüler Sistem Tasarımları..................................................... 293

aa) Kavram ve Yasal Altyapı................................................... 293

bb) Ürünün Tamamlanma İhtiyacının Sömürülmesi ve Yabancı
Seriye Girme Sorunu: "Lego Doktrini".................................. 294

aaa) Temel Sorun............................................................... 294

bbb) Yabancı Mahkemelerin Konuya Bakış Açısı.................. 295

1. Yedek Parça Ürünlerine İlişkin İlkelerin Uygulandığı
   Kararlar...................................................................... 295
2. Lego Ürününü Yedek Parçalardan Farklı Değerlendiren
   Kararlar...................................................................... 296

.  ccc) Yargıtay'ın Konuya Yaklaşımı...................................... 299

ddd) Değerlendirme............................................................ 301 B. Haksız Rekabet Korumasının Süre ile Sınırlandırılması Sorunu............ 304

1.  Temel İlkeler................................................................................ 304

1. Fikrî Mülkiyet Hukukunda Süre Sınırı........................................ 304
2. Haksız Rekabet Korumasında Süre Sınırına Duyulan
   Gereksinim.............................................................................. 305

2.  Haksız Rekabet Korumasının Başlangıç Tarihi ve Üst Sınırı............ 306

1. Korumanın Başlangıç Tarihi..................................................... 307
2. Korumanın Üst Sınırı............................................................... 307

1. Karıştırılma İhtimali Hâlinde..................................................... 309
2. Başkasının İtibarından Yararlanma Hâlinde............................... 312
3. Engelleme Unsurlu Taklit Hâlinde............................................. 313
4. Başkasının Ürününü Teknik Yöntemlerle Kopyalama Hâlinde....314

aa) Farklı Yaklaşımlar.............................................................. 314

bb) Değerlendirme................................................................... 316

e) Diğer Hâller............................................................................ 320

C. "Tükenme İlkesi"nin Haksız Rekabet Hukukunda Uygulanıp
Uygulanamayacağı Sorunu............................................................... 323

1.  Fikrî Mülkiyet Hukukunda Hakkın Tükenmesi İlkesi........................ 323

1. İlkenin Anlamı ve Amacı.......................................................... 323
2. Tükenme İlkesi Kapsamındaki Eylemler ve Orijinal Ürünün
   Yeniden Satıştan Önce Değiştirilmesi Sorunu............................ 325

aa) Genel İlke......................................................................... 325

bb) Orijinal Ürünün Değiştirilerek Yeniden Satışı....................... 326

aaa) Marka Hakkının Tükenmesi Açısından.......................... 326

bbb) Patent ve Tasarım Haklarının Tükenmesi Açısından...... 327

cc) Özellikli Durumlar: Orijinal Ürünün Onarımı veya Yeniden
Doldurulması...................................................................... 331

aaa) Orijinal Ürünün Onarımı............................................... 331

1. Marka Hakkının Tükenmesi Açısından..................... 332
2. Patent ve Tasarım Haklarının Tükenmesi Açısından..332
   bbb) Orijinal Ürünün Yeniden Doldurulması.......................... 333

1. Marka Hakkının Tükenmesi Açısından..................... 333
2. Patent ve Tasarım Haklarının Tükenmesi Açısından..335

1. Kavramsal Çerçeve ve Temel İlkeler........................................ 336
2. Orijinal Ürünün Yeniden Ticaretine İlişkin Başlıca Olasılıklar ...338
   aa) Piyasaya Çıkmış Orijinal Ürünün Yeniden Ticareti............... 338

aaa) Yurt İçinde Piyasaya Sunulan Ürünlerin Ülke Sınırları

İçindeki Ticareti........................................................... 339

bbb) Yurt Dışında Piyasaya Sunulan Ürünlerin Türkiye'ye

İthalatı......................................................................... 342

bb) Orijinal Ürünün Değiştirilerek Yeniden Ticareti.................... 345

cc) İkinci El Ürün Ticareti....................................................... 346 D. Hakkın Kötüye Kullanımı Yasağından Kaynaklanan Sınırlamalar........ 350