PATENT VEKİLLİĞİ UYGULAMALI TEMEL İLKELERİ

ÖNSÖZ

Bir Patent Vekili Tutmak Zorunlu mu?

Bu çalışma ülkemizde patent vekilliği mesleğine yeni adım atan veya temel konularda örnekler üzerinden tartışılmış bir kaynaktan faydalanmak ihtiyacında olan meslektaşlar için hazırlandı. Ancak buluş sahiplerimiz açısından başvurularını kendi başlarına hazırlamak ve hukuki süreci takip etmek niyetinde olanların sayısının azımsanmayacak sayıda olmasından ötürü bu çalışmanın hemen başlangıcında patent vekili tutma ihtiyacının değerlendirilmesi gerekli oldu.

Başka bir ifadeyle bu kitaptan kimler istifade edebilir derseniz, bir ucunda hiçbir hukuk donanımı olmayan tamamen teknik donanımlı bir buluş sahibi ve diğer ucunda tecrübeli bir patent vekili olan bir yelpazede aradaki kısma düşen kimseler bu kitabı faydalı bulacaklar diye düşünüyorum. Bu kitap tecrübeli bir patent vekili için zaman zaman yararlanabileceği bir referans kaynak olabilir. Çok ilgili bir buluş sahibi de aynı biçimde başvurusu ile ilgili bölümlerde bu kitabı yararlı bulabilir. Yelpazede sadece teknik donanıma sahip kimseler için önerim kitabın sonlarına doğru sayfaları hızla çevirmeleri ve önce "Buluş Sahipleri için Pratik Konular" bölümü altındaki başlıkları okumaları. Bir patent vekili tutmadan buluşunu kendi basma patentlemek isteyen buluş sahibine uyanlar yapmaya başlamadan önce kitabın içeriğiyle ilgili birkaç küçük açıklama gerekli. Bu kitapta içerik prosedürel hukuka çok fazla bulaşmadan asli patent hukuku çevresinde dolaşıyor. Asli patent hukukundan kasıt elbette patentlenebilirlik kriterleri, yani yenilik ve buluş basamağı. Aynı biçimde istemler, istem düzeltmeleri, istemlerde açıklık, buluşun uygulamaya konulması için yeterli açıklıkta anlatımı, konu hakkında uzman kimsenin durumu gibi asli hukukta gerekli kavramlar kendine yer buluyor. Bu konu hakkında uzman kimse dediğimiz kimsenin kim olduğunu şimdiden merak ediyorsanız kendisiyle tanışmak için kitabın ilk yüz sayfasını doğrudan atlayıp onun hayatını okumaya başlayabilirsiniz. ©

Patent vekilliği interdisipliner bir saha olduğundan ve patent hukuku kısmı nispeten statik ama teknik kısım son derece dinamik olduğundan her patent başvurusu, her ana istem ve her istem düzeltmesi aynı asli patent hukuku maddelerinin farklı teknik unsurlara uygulanmasını gerektirir. İşin heyecanlı kısmı da burada başlıyor. Yani her ana istemin bir en yakın bilinen teknik belgesi ve eğer istem yeniyse istemle bu belge arasında yeni bir fark özellik bulunur. Bu yüzden tüm statik yasa maddelerine rağmen son derece dinamik ve dalgalı bir çalışma alanıdır patent hukuku. Eğer fark özelliğin ilgili olduğu teknik problemi belirlerken önceki başvurularınızdan faydalanabileceğinizi düşünüyorsanız bu beklenti karşılanmayabilir. Bir nalbur dükkânı düşünün içinde onlarca dolap olan. Her dolaba farklı malzemeler sığdırmak zorundasınız. Dolapların hacimleri asla değişmeyecektir ama içlerine bazı malzemeleri sığdırırken diğerlerini tıkıştıramazsımz.

Bütün bunları yazmamın amacı bu kitabın işlevine dair bir rezervasyon koyabilmek aslında. Başlıkta geçen "Uygulamalı" ifadesi kitabın satışını arttırmak için yapılmış ticari bir hiledir! Eğer şaşırdıysanız hemen geri adım atayım. Elbette uygulamalı yani örneklerle zenginleştirilmiş bir kitap ve konu açıklamaları yazmaya çalıştım; ancak bunun pratik sınırları var. Hatırlatmalıyım ki Avrupa patent vekilliği sınavında itiraz prosedürünün sorulduğu C sınavının yıl yıl baştan çözülerek adaylara sunulduğu "Delta Patents" yayınlarında tekbir yılın sınavının çözülmesi yaklaşık 200 sayfa tutar. Yani gerçekten uygulamalı bir hukuk kitabı muhtemelen hukuk maddelerine sadece atıf yapılan ancak bir patent başvurusunun baştan yazıldığı ve prosedür boyunca başından geçen teknik düzeltmelerin çalışıldığı bir kitap olurdu.

Asıl konuya girmeden önce son bir not: Bu kitap genelde Avrupa patent sözleşmesine atıf yapıyor. Nedeni malum: EPC etrafında yerleşik bir bireysel başvuru hukuku -içtihat- oluşmuş durumda. Bu kitap yazıldığı sırada yeni Türk patent kanunu taslağı yasalaşma sürecine devam ediyor. Bu süreç tamamlandığında ve yeni yasa 551 sayılı Kanun hükmünde kararnamenin yerine geçtiğinde Türk patent hukuk madde atıflarının yenilendiği bir baskı hazırlanması gerekecek.

Şimdi buluş sahiplerine hitap ederek burada tüm buluş sahiplerinin aklından geçen önemli bir soruyu cevaplamaya çalışacağım. Bir patent vekili tutmak gerekli mi? Konunun iki cephesi var: Zorunluluk mu söz konusu yoksa gereklilik mi?

Öncelikle zorunluluk konusuna girelim. Zorunluluk farklı sistemler altında değişken bir konu. Mesela eğer Avrupa patent sözleşmesi üyesi ülkelerden birisinde oturan veya iş yeri bulunan birisi değilseniz (Md. 133.2¹) bir Avrupa patent vekili tutmanız gerekir (zorunludur). Türkiye Avrupa patent sözleşmesi imzacısı olduğuna göre kendi başınıza kendi Avrupa başvurunuzu yapabilirsiniz bir Avrupa patent vekili olmaksızın. Bu şarta uymayan bir kimse örneğin Çin'de yer alan bir firma- sadece başvuruyu yapabilir kendisi, ancak hemen ardından bir Avrupa patent vekili tutmasını talep eder EPO. Zira EPC Yönetmelik Md. 50.3'e² göre başvuru sonrası sunulan her belge imzalanmalıdır ve bu imza ya başvuru sahibinin kendisi ya da vekilince atılabilir (Md. 133.2). Eğer Türkiye'de yer alan bir firma olsaydı devamında da bir çalışanını temsil içinyetkilendirebilirdi (Md. 133.3).

Bizde ise Nisan '13 itibarıyla geçerli bulunan 551 sayılı KHK Md. 17l'inde aynı noktada paralellik arz ettiğini belirtelim. Yani Türk patent başvurusunu da kendiniz yapabilirsiniz. Sonuç olarak ister bir Türk patent başvurusunu ya da bir Avrupa patent başvurusunu vekil tutmaksızm kendiniz yapabilirsiniz.

PCT'den de kısaca bahsedip ikinci soruya yani gereklilik sorusuna geçelim. PCT başvurunuzu kabul ofisi olarak EPO üzerinden yaparsanız ve EPC üyesi bir ülkedeyseniz (Türkiye) vekile gerek yok. Vekil tutacaksanız da Avrupa patent vekili olması şart değil (PCT Başvuru Rehberi, EPO-EK C³), Türk patent vekili de olabilir. Kabul ofisi olarak Türk patent enstitüsünü kullanacaksanız yine kendiniz vekilsiz yapabilirsiniz. Türkiye'de oturmadan TPE'yi kabul ofisi olarak kullanabilmek için ise bir Türk patent vekili gerekir (PCT Başvuru Rehberi, TR-EK C).⁴

Peki, gelelim ikinci soruya: Vekil tutmak ister Avrupa patent başvurusu ister PCT (uluslararası) veya Türk başvurusu olsun şart değil (Temel başvuru sistemlerini bu kitapta^ okuyabilirsiniz). Ama gördüğünüz gibi bir vekilin gerekip gerekmediğini tespit etmek için bile bir miktar hukuki yoklama gerekiyor.

İkinci sorunun cevabı EPO inceleme kılavuzunda (A.VIII. l.l)⁶ "kimsenin patent vekili tutmaya zorlanamayacağı" açıklamasıyla verilmiş. Aynı şekilde PCT altındaki işlemlerde WIPO⁷ (Dünya Fikri Haklar Teşkilatı) sitesinde Başvuru kılavuzu I içinde Bölüm 5.041⁸, vekil tutmak zorunlu olmasa bile başvuru sahiplerine önemle tavsiye edildiğini belirtiyor.

İkinci sorunun cevabını ben şöyle verirdim: Ben olsam bir patent vekili tutardım; çünkü bazı konularda danışmanlık almanız gerekir ve bu meslek türü hem teknik hem hukuki uzmanlık gerektirdiğinden başvurunuzun hazırlanması, resmi ofisler ve potansiyel itiraz sahipleri karışışında savunulması için teknik ve tüm prosedürel adımlarda takip ve hukuki haklarınızın korunması konusunda hukuki ehliyet sahibi patent vekili unvanlı birine emanet edilmelidir. Ben bir patent vekili olarak bu soruyu taraflı yanıtlamış olabilirim. Aslına bakarsanız bu çok normal çünkü kendi başına başvuru yapıp düzgün yazılması halinde umut vaat eden buluşlarında ciddi hak kayıplarına uğrayıp ve durumu kurtarma yollan arayan çok kişi ve firma gördüm. Ancak bu konuda korku salmak da doğru değil, çünkü nadir olmakla birlikte patent vekili masraflarından tasarruf yaparak çok başarılı işler çıkaran örnekler de gördüm. Ama taraflı da deseniz benim tavsiyem gerekirse projeyi geciktirme pahasına patent vekili unvanına sahip birini tutmanızdır. Bu mümkün olmuyorsa bile en azından istemlerinizi bir patent vekiline yazdırın. İstemleri gerektiği gibi yazılmamış bir başvurunun yapılmış olması çok önem arz etmiyor.

Barış Atalay

İstanbul, Mayıs 2013