Kargo Gönderim Saatleri;
Kartlarına Taksit
Yeni Ãœyelik
Ãœye GiriÅŸi
Kramponlu İşçiler ( Bir Boş Zaman Çalışanı Olarak Futbolcular )
Kramponlu İşçiler ( Bir Boş Zaman Çalışanı Olarak Futbolcular )
Cemal Ä°YEM
Sayfa Sayısı
:
239
Kitap Ölçüleri
:
13x19 cm
Basım Yılı
:
2012
ISBN NO
:
9786055373832
1.160,00
TL
ÖNSÖZ
Moda kavramlara kapılmadan önce elbette biraz mesafeli olmak daha temkinli bir yaklaşımdır. Ancak mesafeli olacağım diye de tüm raÄŸbet gören kavramları görmezden gelmek veya bu kavramların anlattıklarına burun bükmek de kiÅŸinin kendisini kullanışlı bir aracın faydasından mahrum bırakması anlamına gelecektir. Kısacası, tüm yeni ÅŸeyler gibi yeni kavramlar karşı¬sında da pozisyon almadan önce meselenin ne olduÄŸunu ve bu \′yeni ÅŸey\′in ne vadettiÄŸini iyi düşünmek gerekiyor. Bu giriÅŸle gelmek istediÄŸim nokta \′empati\′ kavramıdır. Kelime elbette yeni deÄŸil. Yunanca köken, öncelikle yüz küsur yıl önce Almanca\′ya giriyor ve buradan da Ingilizceye. Türkçe kullanımının, ingilizce anlamıyla aynı olduÄŸunu söylememe gerek yok. Meselemize geri dönecek olursak, son bir-iki on yılda bu kavram özellikle ucu psikolojiye deÄŸen tüm araÅŸtırma alanlarında yoÄŸun bir biçimde kullanılmaktadır. Ãœstelik bilim insanlarının genelde kendileriyle sınırlı okuyucusu olan yayınlarda kullandıkları dilin / kavram¬ların kitlelere pek yayılmamasına raÄŸmen bu kavramın aktüel düzeyde de hayli fazla kullanıldığım biliyoruz. Ortalama bir gazete okuyucusu veya televizyon izleyicisi büyük bir ihtimalle bu kavramla karşılaÅŸmış ve onu kendisi de kullanmıştır.
Åžimdi ÅŸu soruyu soralım: Bir kavramın moda olması veya çok yaygın bir biçimde kullanılması acaba o kavramın vaaz ettiÄŸi yönelimin yaygın bir biçimde takip edildiÄŸi anlamına gelir mi? DiÄŸer kavramları bir kenara bırakıp burada tartıştığımız \′empati\′ için düşünecek olursak çok zorlanmadan bir \′hayır\′ cevabı ve¬rebiliriz. Bunun elbette çeÅŸitli sebepleri bulunabilir: Öncelikle kiÅŸiler bu kavramın istediÄŸi yönelime girmekte çok istekli olma¬yabilirler veya Brian Fay\′in ÇaÄŸdaÅŸ Sosyal Bilimler Felsefesi\′nde iÅŸaret ettiÄŸi üzere empati çok da mümkün olmayabilir. Çünkü \′zenci\′ olmayan birisinin zencilerle; \′eÅŸcinsel\′ olmayan birisinin eÅŸcinsellerle veya \′kadın\′ olmayan birisinin kadınlarla empati kurmasının önünde sınırlar vardır. Zira bir zenci, bir eÅŸcinsel veya bir kadın gibi hissetmek nasıldır bilmek kolay olmayabilir. Ancak empati kurmanın mümkün olup olmadığı tartışmasını ilerletmenin bir anlamı yok daha doÄŸrusu onun yeri burası deÄŸil. Varmak istediÄŸim baÅŸka bir yer var: Futbol ve futbolcular.
Futbolun bir spor mu bir endüstri mi bir boÅŸ zaman akti-vitesi mi olduÄŸu sorularını bir yana bırakalım. Her ne ise tüm dünyada yüz milyonlarca kiÅŸiye kendini izlettiren bir aktivite. Sadece bu alanın haberleriyle ayakta duran çok sayıda gazete, dergi, radyo ve televizyon ve tabi ki buralarda çalışan çok sayıda kiÅŸi bulunmaktadır. Sadece Türkiye\′de bile bu \′oyun\′un yayın hakları ile ilgili kıyasıya bir rekabet bulunmakta ve \′ikinci\′ kate¬gori (Bank Asya 1. Ligi) maçlarının bile ciddi bir izleyici kitlesi bulunmaktadır. Ä°spanya ve Ä°ngiltere gibi bu alanın dünyadaki \′merkezleri\′ sayılan ülkelerde ise futbol alanı sadece yeÅŸil saha¬larda deÄŸil \′para\′nın döndüğü her yerde karşımıza çıkmaktadır. Turistik eÅŸyaların büyük bir kısmı diyelim ki Barcelona, Real Madrid veya Manchester United ve Liverpool (veya Arsenal, Chelsea) takımlarının formaları, renkleri, sporcularının isimleri vesaire, vesaire, vesairelerinden oluÅŸmaktadır.
Gelelim bu \′oyun\′un aktörlerine: Futbolcular. Bazı futbol¬cuların popülaritesinin Hollywood yıldızlarını gölgede bıraktı¬ğını söylemek zor deÄŸil. ÖrneÄŸin bu satırların yazıldığı dönemde Barcelona\′nın Arjantinli oyuncusu Lionel Messi, Time Dergisi\′ne kapak oldu. Messi\′nin Time\′a verdiÄŸi mülakat aslında burada yazmaya çalıştığım ve Cemal Ä°yem\′in bu çalışmada göstermeye çalıştığı ÅŸeyi anlatıyor. Messi, bu mülakatın gazetelere yansıyan bölümlerinden öğrendiÄŸimiz kadarıyla ÅŸu anda tüm dünyanın en hafif tabirle \′hayranlıkla izlediÄŸi \′yeteneÄŸi\′nin altında aslında sıkı bir çalışma disiplinin yattığını anlatıyor. Belki de kitlelerin genelde bu alanın aktörlerini takip ederken atladığı nokta bura¬sıdır.
Bu yazının baÅŸlangıç kısmını okuyan okuyucu bu çalışma¬nın \′empati\′ kavramına odaklanan bir çalışma olduÄŸunu sanabilir ancak öyle deÄŸil. Empati ile baÅŸlamamın nedeni aslında bu kadar popüler bir kavram olmasına raÄŸmen bu kavramın taşıdığı an¬lamın iÅŸletilmediÄŸini göstermek içindi. Cemal Ä°yem\′in çalışması ne futbolcuların yaptığı iÅŸi kutsallaÅŸtırıyor ne de o iÅŸe empatik bakışı kaçırıyor. ÇoÄŸumuzun yaptığının aksine onların iÅŸine onların cephesinden bakmaya çalışıyor. Futbolun bu kadar po¬püler olması ve aynı zamanda bu alanda bu kadar az akademik çalışmanın yapılması elbette büyük bir ironi. Cemal Ä°yem tam da Türkçe literatürü son derece sınırlı olan akademik yaklaşımlara son derece önemli bir katkı sunmaktadır. Futbolcuların sadece Messilerden, Ronaldolardan veya Ardalardan, Emrelerden iba¬ret olmadığını; aslında gündelik medyada görünür olamayan çok daha geniÅŸ bir kitle olduÄŸunu, bu kitlenin son derece zor ça¬lışma koÅŸullarında iÅŸlerini yaptıklarını ve profesyonel bir meslek olarak futbolculuÄŸun görünür olmayan birçok diÄŸer özelliÄŸini okuyucuyla paylaşıyor, okuyucunun futbolcuların dünyalarını anlamaları için onlara empatik bir bakış sunuyor. Cemal Ä°yem\′in futbolcuların \′emek süreçleri\′ni merkeze alan bu çalışması öyle zannediyorum ki bu alandaki boÅŸluÄŸun doldurulması çabala¬rında önemli bir katkı sunacaktır; ve yine umuyorum ki Ä°yem\′in çalışması buna benzer çalışmalara ilham olsun.
Åžubat 2012
Esentepe (Sakarya Ãœniversitesi) Fuat MAN
TEÅžEKKÃœR
Günümüzün post-endüstriyel dönüşüm sürecinde, toplu¬mun boÅŸ zamanlarını deÄŸerlendirmelerinde çalışan ve kendileri¬ne bu araÅŸtırmada \′boÅŸ zaman çalışanları\′ adı verilen yeni bir ça¬lışma grubundan bahsedilmektedir. Bu baÄŸlamda bir boÅŸ zaman çalışanı olarak futbolcuların emek süreçlerinin, çalışma ve boÅŸ zamana ait deÄŸerlerinin bir kitaba konu edilmesinin ilginç bir de¬neyim olabileceÄŸi düşünülmüştür. Bu kitap Ocak 2011\′deki \′Yeni Çalışma EtiÄŸi ve BoÅŸ Zaman Çalışanları: Türkiye\′deki Profesyo¬nel Futbolcular ÖrneÄŸi\′ adlı doktora tezimin gözden geçirilmiÅŸ halidir. Çalışmanın planlanmasından, raporlaÅŸtırılmasına kadar yardımlarını benden esirgemeyen saygı deÄŸer hocalarımProf. Dr. Veysel BOZKURT, Prof. Dr. Engin YILDIRIM, Doç. Dr. Åžuayyip ÇALIÅž, Doç. Dr. Rana Özen KUTANÄ°S, Yrd. Doç. Dr. Fuat MAN, Yrd. Doç. Dr. Adem KARAKAÅž\′a yine yardımları¬nı benden esirgemeyen Av. Simge AYBEY, Hüseyin ÖZKÖK, Bülent ULUTOPRAKa, Naci GENÇ\′e Muhsin ÖZTÃœRK\′e, canım kardeÅŸim Elif Ä°YEM\′e, SAKARYASPOR Futbol Kulübü futbolcuları, teknik adamları ve yöneticilerine, taraftar grubu TATANGALAR\′a, Ä°STANBUL BÃœYÃœKÅžEHÄ°R BELEDÄ°YES-POR, KARTALSPOR, KARÅžIYAKA, DÄ°YARBAKIRSPOR, ÇAYKUR RÄ°ZESPOR, KAYSERÄ° ERCÄ°YESSPOR, BUCAS-POR, ALTAY kulüplerinin çok deÄŸerli yönetici, futbolcu, teknik direktör ve taraftar gruplarına, bana zaman ayırarak çalışmama büyük destek veren A Milli Futbol Takımı Teknik Direktörü Sayın Abdullah AVCI\′ya, bizleri Ä°ngiltere\′de evinde ağırlayan Tuncay ÅžANLI\′ya, Ä°rlanda\′da Ãœmit Milli Takım kampında yo¬ğun temposuna raÄŸmen bana zaman ayıran Hami MANDIRALI ve Zeki ÖNATLI\′ya, Erkan AVSEREN, Bülent UYGUN, Özcan KIZILTAN, Engin KORUKIR, Murat BÖLÃœKBAÅžI, Åžaban YILDIRIM, CoÅŸkun DEMÄ°RBAKAN, Mehmet ALTIPARMAK, Hasan VEZÄ°R, Ziya DOÄžAN, Fuat YAMAN gibi deÄŸerli futbol adamlarına ve ismini sayamadığım bütün emeÄŸi geçenlere teÅŸekkürü bir borç bilirim.
Cemal Ä°YEM Mart 2012 SAKARYA
GÄ°RÄ°Åž
BoÅŸ zaman, günümüzde üzerinde en çok tartışılan kav¬ramlardan biridir. Aşırı uzmanlaÅŸma, iÅŸbölümü, kazanmak ve tüketimin egemen olduÄŸu modern /endüstriyel toplumların temel simgesi olan çalışmanın hayatımızdaki ağırlığı tartışılır¬ken; dünyanın baÅŸka bölgelerinde -özellikle az geliÅŸmiÅŸ ülkeler¬de- modern/kapitalist toplum yapısı inÅŸaa edilmeye çalışılarak adeta \′çalışma\′ yüceltilmektedir. Bu baÄŸlamda ortada ciddi bir paradoks görünse de; süreç ne olursa olsun; sonuçta insanların çalışma haricinde ihtiyaç duydukları bir serbest zaman olgusu bulunmaktadır ve bu insan olmanın temel bir özelliÄŸidir.
Post-endüstriyel dönüşüm süreci ile birlikte, çalışma - boÅŸ zaman iliÅŸkisindeki deÄŸiÅŸime paralel olarak serbest zaman olgu¬sunun algılanma ÅŸeklinde de ciddi deÄŸiÅŸimler yaÅŸanmaktadır. Bir zamanların popüler söylemleri olan \′adamı adam yapan çalış¬maktır\′, \′çalışmak ibadettir\′, \′hizmet kutsaldır\′ gibi ifadeler yerini \′anı yaÅŸa, mutlu kal\′, \′umursama\′ gibi söylemlere bırakmıştır. Bu durum şüphesiz Marx (1990) ve Horkheimer\′a (2010) göre \′ka¬pitalizmin ideolojisi\′ ya da Weber (2005) ve Bell\′ e (1973) göre \′kapitalizmin ethosu\′ haline gelen \′çalışmanın yüceltilmesi\′ ve \"püritan etik\" (Bozkurt; 2000) gibi kavramların ciddi anlamda tartışılmasını saÄŸlarken VVeber\′in ifade ettiÄŸi \′püritan çalışma\′ anlayışının sonu mu geldi sorusunu da beraberinde getirmiÅŸtir.
Artık alışılmış bir ifade olan \′Protestan\′ ya da \′Püritan\′ çalışma anlayışı ile birlikte Weber temelde, bir ödev olarak çalışma anlayışının 16. yüzyılda ortaya çıkan kapitalist düşün¬cenin özünde olduÄŸunu ifade etmektedir. Bu anlayış kapitalist kültürün toplumsal ahlakının bir özelliÄŸidir. Protestan bir din adamı olan Richard Baxter da (akt. Weber; 2005) Tanrının, varlığımızın ve etkinliÄŸimizin sürmesine, hareket adına göz yumduÄŸunu; çalışmak, gücün hem ahlaki hem de doÄŸal gayesi olduÄŸunu belirtirken; çalışmak yerine tefekküre dalıp, ibadet etmek hizmetkârların asıl iÅŸini reddedip, daha kolay bir görev üstlenmesi gibi bir ÅŸey olduÄŸunu ifade etmektedir.
Burada aslında vurgulanmak istenen ÅŸey, çalışmanın ça¬lışanlar tarafından içselleÅŸtirilerek bir vicdan meselesi haline getirilmesini saÄŸlamaktır. Böyle bir çalışma anlayışına sahip ça¬lışanlara günümüzde de rastlamak mümkündür. Bir genelleme yapılamamakla birlikte günümüzde çalışmayı içselleÅŸtirerek ha¬yatlarının merkezine oturtan ve bu araÅŸtırmada kendilerine \′boÅŸ zaman çalışanları\′1 adım verdiÄŸimiz toplumun boÅŸ zamanlarını deÄŸerlendirmesinde çalışan yeni bir grup yer almaktadır.
Bunlardan bazıları herkes tarafından tanınan şöhretler, po¬püler insanlar iken, pek çoğu bir televizyonda, gazetede şöhret olmamakla birlikte, toplumun büyük kesiminin boş zamanlarını değerlendiren baş aktörlerdir. Bu aktörlerin başında da profesyo¬nel futbolcuların geldiğini söyleyebiliriz.
Aslında futbol endüstrisinin emekçileri olan futbolcular hakkında okumalar yapıldıkça, onların çalışma yaÅŸamları daha yakından gözlemlendikçe adeta çağımızın ikame savaÅŸlarının2 temsilcileri oldukları gerçeÄŸi görülebilmektedir. Bu baÄŸlamda temel nokta \′Futbol endüstrisinin işçileri olan futbolculara daha geniÅŸ bir açıdan bakmaya dönüşmüştür. O zaman onların emek süreçleri, çalışma ve boÅŸ zamana ait deÄŸerleri daha iyi anlaşılabilir. Bu ÅŸekliyle futbolculuk mesleÄŸi, enformasyon çağında çalışma ile kurulan yeni bir akımı temsil etmektedir. Futbolda çalışma anlayışı Max Weber\′in klasik eseri olan \′Pro¬testan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu\′nda ifade edilen \′Protestan Çalışma EtiÄŸi\′nin adeta günümüze yansımasını ifade etmektedir. Futbolda çalışma anlayışını Weber ile bu ÅŸekilde baÄŸdaÅŸtırmak ilk baÅŸta bazı insanlara anlamsız, garip, alakasız gelebilir. Ancak burada ifade edilen çalışma anlayışı, futbolculuk mesleÄŸini aÅŸan bir anlamda kullanılmaktadır. Bu çalışmada boÅŸ zaman çalışanla¬rının sadece bir grubunu oluÅŸturan futbolcuların emek süreçleri sorgulanarak, özellikle günümüzde Protestan çalışma etiÄŸinin önemini yitirdiÄŸine yönelik yaÅŸanan tartışmalar baÄŸlamında, boÅŸ zaman çalışanlarının bu tartışmaların aksine bir genelleme yapılamamakla birlikte günümüzün yeni \′Püritan\′ çalışanları oldukları Türkiye\′deki profesyonel futbolcular örneÄŸi ile açık¬lanmaya çalışılacaktır. Neden örneklem grubu olarak futbolcular seçilmiÅŸtir? Bu soruya verilebilecek en temel cevap, futbolun asla sadece futbol olmadığı, bir endüstriye dönüştüğünden hareketle bu endüstrinin işçileri olan futbolcuların emek süreçlerinin in¬celenmesinin bize günümüzün yeni ağır işçileri hakkında önemli ipuçları vereceÄŸi ve onların günümüzün yeni \′püritan çalışanlar\′ı olduÄŸu yönündeki ön görüdür. Az önce de ifade edildiÄŸi gibi futbol sadece futbol deÄŸildir. Futbolun gerçek anlamı üzerine pek çok farklı tanımlama yapılmaktadır. ÖrneÄŸin, Manchester United kulübünde önemli isimlerden biri olan Peter Kenyon fut¬bolu \"Futbol özünde, taraftarlar, medya, Avrupa ÅŸampiyonaları, Dünya kupaları, çeÅŸitli turnuvaları ile birlikte heyecan verici ve keyifli bir iÅŸtir ve futbol tam anlamıyla bir gösteri endüstrisidir\" ÅŸeklinde tanımlamaktadır (Authier, 2002:76). Futbolcular bu ilginç iÅŸleri hakkında bir ÅŸevk, istek duymaktadırlar. Çalışma ile kurulan bu iliÅŸki, sadece futbolculara ait bir yaklaşım deÄŸildir. Bu durum aslında sanatçılar, animatörler, dansçılar, mankenler vb... insanların boÅŸ zamanlarını iyi geçirmelerine yardımcı olan birer boÅŸ zaman çalışanı olarak kabul edilen tüm çalışanlar için I de geçerlidir. BoÅŸ zaman çalışanlarında bu süreç diÄŸer meslek gruplarından daha farklı ilerlemiÅŸtir. ÖrneÄŸin, futbolun ilk çıktı¬ğı yıllarda, futbolcular asıl iÅŸleri farklı olan meslek gruplarından oluÅŸurken futbolu da sadece boÅŸ zamanlarını deÄŸerlendirmek için birer araç olarak görmüşlerdir. Marangoz, mühendis, doktor vb... meslek sahibi futbolculara rastlanmaktadır. Ancak özellikle i II. Dünya Savaşı\′ndan sonra futbolculuk3 profesyonel bir meslek I haline gelmiÅŸ ve futbolcular sadece bu iÅŸi yapan kiÅŸiler haline dönüşmüştür. Gerçi günümüzde de alt liglerde futbolculuÄŸu asıl meslekleri haricinde yarı meslek olarak yapan kiÅŸilere de rast¬lamak mümkündür. Ancak burada temel olarak ifade edilmek \′ istenen nokta profesyonel meslek grupları yüksek bir bilgiyi, eÄŸitimi gerekli kılarken futbolcu olmak için yüksek bir bilgiye eÄŸitime gerek olmadığıdır. Futbolculuk hüner, yetenek ve ya¬pılan iÅŸi önemsemekle doÄŸru orantılıdır. Futbolcular insanları eÄŸlendirmek (bu eÄŸlendirmenin içine izleyenlerin tatmin olma¬ları, mutlu olmaları ve streslerini azaltmalarım, vb... gibi birçok ÅŸey eklenebilir) için bedenen, zihnen bitip tükenmez bir çabayla çalışırlar. Konu bu açıdan ele alındığında futbolcular, günümüz¬de Protestan çalışma etiÄŸinin birer temsilcileri olarak karşımıza çıkmaktadır.
Bu baÄŸlamda elinizdeki kitap, boÅŸ zaman algısındaki deÄŸi¬şim ile birlikte yukarıda ifade edilen \′püritan çalışma\′ anlayışına yönelik tartışmalar çerçevesinde, \′boÅŸ zaman çalışanları\′nın çalışmaya yönelik deÄŸerlerini sorgulamaktır. Bu sorgulama birer boÅŸ zaman çalışanı olarak görülen \′Türkiye Profesyonel Futbol¬cuları\′ örnek olayı ile açıklanmaya çalışılacaktır. Bu çalışmanın amacını \′bilimsel bir çalışmanın amacı nedir?\′ sorusundan ha¬reketle daha kapsamlı bir ÅŸekilde açıklamaya çalışırsak; sosyal bilimlerde bir çalışma ya üzerinde az sayıda çalışmanın yapıldığıra da hiç yapılmadığı bir alanı keÅŸfetmek ve tanımlamak ama-:ıyla ya da daha derinlikli nedensellikleri açıklamak amacıyla yapılmaktadır. Ancak bu durum, tüm sosyal bilim çalışmalarının sadece belirtilen kategorilerden birisine dahil olacağı anlamına gelmemektedir. Herhangi bir çalışmanın bu kategorilerin birden fazlasıyla iliÅŸkilendirilmesi mümkündür. Bu çerçevede çalışma¬nın \′keÅŸfedici\′ ve \′açıklayıcı\′ boyutlarının olduÄŸunu belirtmek gerekiyor. Öncelikle \′futbol\′ alanının keÅŸfedilmemiÅŸ bir tarafının kalmadığı ve hatırı sayılır bir \′futbol literatürünün oluÅŸtuÄŸu söylenebilir. Ancak özellikle Türkçe futbol literatürü genelde akademik olmaktan çok aktüele daha yakındır. ÇoÄŸunlukla ya bu alandan gelen kiÅŸilerin ya da bu alanda aktüel anlamda yazan¬ların (örneÄŸin gazeteciler) oluÅŸturduÄŸu bu literatürün akademik olmadığım söylemek zor deÄŸildir. Dolayısıyla bu çalışma bu alanda yapılmış ender akademik çalışmalardan birisini oluş¬turmaktadır. Bu çalışmanın incelediÄŸi temalardan birisinin de futbolcuların \′emek süreçleri\′ olduÄŸu düşünülürse bu çalışmanın bir tarafının neden keÅŸfedici olduÄŸu anlaşılır.
Bu çalışmanın \′açıklayıcı\′ boyutu ise eleÅŸtirel sosyal bilim eÄŸilimi ile ilgilidir. Burada yapılmaya çalışılan salt bir tasvir deÄŸil¬dir. Yukarıda bahsedilen ilkboyut (keÅŸfediciboyut) ile ilgili elde edilen veriler basit bir keÅŸif olarak sunulmamakta daha derinlikli bir analize tabi tutulmaktadırlar. Kısacası elde edilen bulgular bir \′nedensellik\′ analizi ile yorumlanmaktadır.
Bu çerçevede çalışmanın amacı, Weber\′in \′püritan etik\′ anlayışının \′post\′larla ifade edilen bir dönemde geçerliliÄŸini yitirdiÄŸine yönelik yaklaşımları \′futbolcular\′ örneÄŸi ile sorunsal-laÅŸtırmakve \′boÅŸ zaman çalışanlarının özelde ise \′futbolcular\′m Weber\′in ifade edilen anlayışının taşıyıcıları olup olmadıklarım tartışmaktır. Dolayısıyla bu kitapta temel bir öngörüden bahset¬mek gerekecekse bunu ÅŸu ÅŸekilde ifade edebiliriz:
Literatürde görülen \"VVeber\′in püritan etik anlayışının ar¬tık önemini kaybettiÄŸi ve bu kavramın sonunun tartışıldığına yönelik görüşlerin aksine VVeber\′in \′püritan etik\′ anlayışının post-endüstriyel toplum sürecinde yeni temsilcilerinin boÅŸ zaman çalışanları olduÄŸu yönündedir. Bu baÄŸlamda çalışmada futbol üzerine genel olarak yapılan araÅŸtırmalar, yazılan yazılar¬dan farklı olarak, futbolun en temel aktörleri olan futbolcuların emek süreçlerinin incelenmesi, onların çalışma ve boÅŸ zamana ait deÄŸerlerinin sorgulanması amaçlanmaktadır. Bu amaç çerevesinde araÅŸtırma \′çalışma ve boÅŸ zaman arasındaki iliÅŸkinin tarihsel süreci nasıldır bu iliÅŸkinin günümüzdeki durumu nedir J \′boÅŸ zaman çalışanları kimlerdir\′, \′bir boÅŸ zaman çalışanı olarak ele aldığımız futbolcuların çalışma ve boÅŸ zamana yönelik algı ve deÄŸerleri nasıldır\′, \′futbolcuların emek süreçleri nasıldır fut¬bolcular bir boÅŸ zaman çalışanı olarak günümüzün yeni Püritan çalışanları mıdır\′ gibi sorulara cevap aramaktadır.
Aslında bilimsel araÅŸtırmalar genel olarak literatüre sağ¬ladıkları katkılar ile önem kazanmaktadırlar. Bu çalışmanın da, kuramsal ve pratik olarak literatüre katkı saÄŸlaması beklenmek¬tedir. Kuramsal ve pratik olarak, ülkemizde boÅŸ zaman ve futbol üzerine pek akademik çalışma bulunmamaktadır. Özellikle 1980\′lerden sonra bu alanda çalışmalar baÅŸlamıştır. Son yıllar¬da ise boÅŸ zaman ve futbol popüler iki kavram olarak karşımız,1 çıkmaktadır. Bu baÄŸlamda, yapılan çalışma son yıllarda popüler olan bu iki kavramı birlikte ele alması açısından da bir katkı ni teliÄŸi taşımaktadır.
Bu kitapda Türkiye\′de ve Avrupa\′da birbirinden farklı futbol takımlarında görev almış ve bunların dışında geçmiÅŸ kariyerlerinde futbolculuk yapmış ve futbolu bıraktıktan sonra teknik direktörlük, menajerlik, spor yazarlığı ya da benzer iÅŸlerde çalışan veya hiçbir iÅŸ yapmayan kiÅŸilerin görüşlerine baÅŸvurul¬muÅŸtur. Bu baÄŸlamda araÅŸtırmada hazırlanan görüşme soruları, araÅŸtırmanın yöntemi, uygulanma ÅŸekli, uygulama evrelerinde yaÅŸanan güçlükler, daha sonra yapılacak çalışmalara ve bu alanda yapılacak olan tartışmalara bir öncü niteliÄŸi taşımaktadır.
Bu çalışmanın pratik katkısını da unutmamak gerekir. Gü¬nümüzde boş zaman çalışanları olarak ifade edilen yeni bir ça¬lışma grubunun çalışmaya yönelik değerlerini ölçen bu çalışma futbolcular örneği ile de bir farklılık arz etmektedir.
Bu kitapta, veri toplama aracı olarak anket, yarı biçimsel mülakat ve katılımlı gözlem yöntemlerinden faydalanılmıştır. İlk olarak futbolcuların çalışma ve boş zaman ilişkileri, çalışmaya yönelik değer ve inançlarını ölçmek için bir anket formu oluş¬turulmuştur.
Anket sorularının anlaşılabilirliğini ölçmek amacıyla 50 kişilik futbolcu grubuna pilot bir uygulama yapılarak elde edilen veriler değerlendirilmiştir.
AraÅŸtırmanın evreni bir tanesi 2008-2009 sezonunda geri kalan 18 tanesi 2009-2010 sezonunda Bank Asya 1. Ligi\′nde mücadele eden toplam 19 profesyonel futbol takımıdır. Bu bağ¬lamda, 8 takımdan 150 kiÅŸiye anket uygulanması örneklem açı¬sından uygun görülmüştür. Bu anketlerden de %10\′un üzerinde doldurulmamış anketler deÄŸerlendirmeden çıkarılmıştır. Toplam 18 anket eksik veri nedeniyle deÄŸerlendirmeye alınmamıştır. Bu araÅŸtırmada olasılığa dayalı olmayan örnekleme yöntemlerinden kolayda örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Anket profesyonel futbolculara elden verilmiÅŸ, toplanan veriler frekans analizine tabi tutulmuÅŸtur.
Bu kitapta ağırlıklı olarak kullanılan bir diğer yöntem ise mülakattır. Yukarıda tanımladığımız örneklem içersinde yer alan futbolcu ve teknik direktörler ile önceden hazırlanmış temel so¬rular ve konuşmanın gidişatına göre şekillenen diğer sorulardan oluşan yarı biçimsel mülakat tekniği kullanılmıştır.
Mülakat yapılacak kişilerle ilişki görüşülen kişiden referans alınarak bir diğer kişiye ulaşmak, o kişiden de referans alınarak başka bir kişiye ulaşmak şeklinde ilişki kurulmuştur. Mülakatla¬rın ortalama süresi 45-75 dakika arasıdır.
Çalışmada kullanılan son yöntem ise katılımlı gözlemdir.] Bu yöntem ile araştırma yapılan toplulukla karşılıklı etkileşimde! bulunulmuştur. Bu etkileşim sürecinde doğrudan gözlemlerine] dayanan veriler düzenli olarak kaydedilerek aranan bilgiye ula-1 şılması amaçlanmıştır. Mülakat ve gözlem yöntemlerinden elde I edilen veriler gruplandırılarak içerik analizine tabi tutulmuştur.
Nitel ve nicel analizler ile birlikte farklı düşüncelere sahip] tarafların görüşlerinin değerlendirilmesi amaçlanmaktadır. Yapı¬lan mülakat ile sadece nicel araştırma yönteminin uygulanma-l sında ortaya çıkabilecek eksikleri gidermek ve anket sürecinde! ifade edilemeyen fikirlerin, detaylı bir mülakat sürecinde dahal rahat ifade edilmesi hedeflenmiştir.
Bu kitap üç bölümden oluÅŸmaktadır. Birinci bölümde, \′boÅŸ I zamanın kavramsal çerçevesi ve Batı literatüründe \′leisure time\"] ve \′free time\′ ayrımını ve bu kavramların dilimizde nasıl kullanı-] lacağı ifade edildikten sonra, boÅŸ zaman türleri, boÅŸ zamanlara deÄŸerlendirilmesi konulan ele alınacak ve boÅŸ zamanın tarihseli bir analizi yapılacaktır. Orta ÇaÄŸ döneminde boÅŸ zaman algısını I ele alırken, bu dönemde çalışmanın yüceltilmesi Weber\′in \′püri-tanizm\′ olgusuna dikkat çekilecektir. Aynı zamanda araÅŸtırmanın] teorik çerçevesini oluÅŸturan bu bölümde, modern paradigmanın I gerileme sürecine paralel olarak, ortaya çıkan hedonist/ narsist\′I anlayış ve yeni çalışma anlayışı tartışılacaktır.
Kitabın ikinci bölümünde, Türkçe literatürde pek karşıla¬şılmayan \′boÅŸ zaman çalışanları\′ ifadesi açıklanarak, toplumun! boÅŸ zamanlarını deÄŸerlendirmelerinde çalışanların emek süreç] leri, çalışmaya yönelik deÄŸerleri, çalışma koÅŸulları irdelenecek-1 tir. Daha sonra ise araÅŸtırmanın uygulama kısmını oluÅŸturan] \′profesyonel futbolculara bir geçiÅŸ niteliÄŸi oluÅŸturan \′futbolun] endüstrileÅŸmesi\′, \′sporda profesyonelleÅŸme\′, futbol endüstrisinin]en önemli aktörleri olan \′futbol işçileri\′nin çalışma - boÅŸ zaman iliÅŸkileri, çalışma koÅŸulları gibi konular ele alınacaktır.
Uygulamaya iliÅŸkin son bölüm olan üçüncü bölümde ise, teorik alanda ileri sürülen iddialar açısından, Türkiye Profes¬yonel Futbolcularının çalışma koÅŸullan, çalışma ve boÅŸ zamana yönelik deÄŸerleri\"\′ incelenecektir. AraÅŸtırma tekniÄŸi olarak olarak anket, yarı biçimsel derinlemesine mülakat ve katılımlı gözlem yötemleri kullanılacaktır.
İÇİNDEKİLER
Birinci Bölüm
BOÅž ZAMAN ALGISI VE TARÄ°HSEL
SÜREÇ İÇERİSİNDEKİ GELİŞİMİ
1.1. Kavramsal Çerçeve1.2. Boş Zamanın Algılanma Biçimleri: Tarihsel Bir Analiz..15
1.2.1. İlkel Toplumlarda Boş Zaman Algısı1.2.2. Orta Çağlarda Boş Zaman1.2.3. Rönesans ve Reform HareketleriİÇİNDEKİLER
1.3. Boş Zaman Algısındaki Değişim1.3.1. Çalışma ve Boş Zaman İlişkisi1.3.2. Püritan Çalışma Etiği ve Boş Zaman1.3.2.1. Martin Luther ve Protestan Reformasyon.....34
1.3.2.2. Calvin ve Protestan Ahlak1.3.2.3. Çalışmanın Yüceltilmesi1.3.2.4. İslamda Emek ve Çalışmaya Bakış..................47
1.3.3. Modern Dönemde Boş Zaman
İkinci Bölüm
YENİ ÇALIŞMA ETİĞİ VE BOŞ
ZAMAN ÇALIŞANLARI
2.1. Yeni Dönem ‘Anlık Zaman’ ve Boş Zaman İlişkisi...........55
2.2. Boş Zamanların Değerlendirilmesi2.3. Boş Zaman Çalışanları2.3.1. Televizyon Sektörü2.3.2. Müzik Sektörü2.3.3. Okuma ve Araştırma2.3.4. Sosyal İlişkiler2.3.5. Hobiler2.3.6. Din2.3.7. Gönüllü Çalışma2.3.8. Tatil ve Turizm Sektörü2.3.9. Spor Yapmak2.3.10. Spor Karşılaşmalarını İzlemek2.4. Bir Boş Zaman Çalışanı Olarak Spor İşçileri......................84
2.4.1. Futbolun Endüstrileşmesi2.4.2. Oyunu Sahada Üreten Emekçi: Futbolcular........ 100
2.4.3. Futbolda Çalışma Koşulları
Üçüncü Bölüm
TÃœRKÄ°YEÂ’DEKÄ° PROFESYONEL
FUTBOLCULAR ÖRNEĞİ
3.1. Araştırma Süreci ve Hazırlık Çalışması3.2. Araştırmanın Kapsamı ve Yöntemi3.2.1. Nicel Araştırma3.2.2. Nitel Araştırma3.3. Araştırmanın Bulguları3.3.1. Genel Karakteristikler3.3.2. Demografik Frekans Dağılımı3.3.3. Çalışma Koşulları ile İlgili Analizler...................... 125
3.3.3.1. Çalışma Koşulları İle İlgili İçerik Analizi... 126
3.3.3.2. Çalışma Koşulları İle İlgili Anket
Sorularının Analizi3.3.3.3. Çalışma Koşulları ile İlgili Katılımlı
Gözlem Analizi (Sakaryaspor A.Ş. Örneği)........141
3.3.4. Çalışmaya Yönelik Değerler ile İlgili Analizler....145
3.3.4.1. Çalışmaya Yönelik Değerler ile İlgili
İçerik Analizi3.3.4.2. Çalışmaya Yönelik Değerler İle İlgili
Anket Sorularının Analizi3.3.5. Boş Zamana Yönelik Değerler ile İlgili Analizler.158
3.3.5.1. Boş Zamana Yönelik Değerler ile İlgili
İçerik Analizi3.3.5.2. Boş Zamana Yönelik Değerler ile İlgili
Anket Sorularının Analizi3.3.5.3. Çalışma ve Boş Zamana Ait Değerler
ile İlgili Katılımlı Gözlem Analizi
(Sakaryaspor A.Ş. ÖrneğiSONUÇ ve ÖNERİLERKAYNAKLAREKLEREKLER
Moda kavramlara kapılmadan önce elbette biraz mesafeli olmak daha temkinli bir yaklaşımdır. Ancak mesafeli olacağım diye de tüm raÄŸbet gören kavramları görmezden gelmek veya bu kavramların anlattıklarına burun bükmek de kiÅŸinin kendisini kullanışlı bir aracın faydasından mahrum bırakması anlamına gelecektir. Kısacası, tüm yeni ÅŸeyler gibi yeni kavramlar karşı¬sında da pozisyon almadan önce meselenin ne olduÄŸunu ve bu \′yeni ÅŸey\′in ne vadettiÄŸini iyi düşünmek gerekiyor. Bu giriÅŸle gelmek istediÄŸim nokta \′empati\′ kavramıdır. Kelime elbette yeni deÄŸil. Yunanca köken, öncelikle yüz küsur yıl önce Almanca\′ya giriyor ve buradan da Ingilizceye. Türkçe kullanımının, ingilizce anlamıyla aynı olduÄŸunu söylememe gerek yok. Meselemize geri dönecek olursak, son bir-iki on yılda bu kavram özellikle ucu psikolojiye deÄŸen tüm araÅŸtırma alanlarında yoÄŸun bir biçimde kullanılmaktadır. Ãœstelik bilim insanlarının genelde kendileriyle sınırlı okuyucusu olan yayınlarda kullandıkları dilin / kavram¬ların kitlelere pek yayılmamasına raÄŸmen bu kavramın aktüel düzeyde de hayli fazla kullanıldığım biliyoruz. Ortalama bir gazete okuyucusu veya televizyon izleyicisi büyük bir ihtimalle bu kavramla karşılaÅŸmış ve onu kendisi de kullanmıştır.
Åžimdi ÅŸu soruyu soralım: Bir kavramın moda olması veya çok yaygın bir biçimde kullanılması acaba o kavramın vaaz ettiÄŸi yönelimin yaygın bir biçimde takip edildiÄŸi anlamına gelir mi? DiÄŸer kavramları bir kenara bırakıp burada tartıştığımız \′empati\′ için düşünecek olursak çok zorlanmadan bir \′hayır\′ cevabı ve¬rebiliriz. Bunun elbette çeÅŸitli sebepleri bulunabilir: Öncelikle kiÅŸiler bu kavramın istediÄŸi yönelime girmekte çok istekli olma¬yabilirler veya Brian Fay\′in ÇaÄŸdaÅŸ Sosyal Bilimler Felsefesi\′nde iÅŸaret ettiÄŸi üzere empati çok da mümkün olmayabilir. Çünkü \′zenci\′ olmayan birisinin zencilerle; \′eÅŸcinsel\′ olmayan birisinin eÅŸcinsellerle veya \′kadın\′ olmayan birisinin kadınlarla empati kurmasının önünde sınırlar vardır. Zira bir zenci, bir eÅŸcinsel veya bir kadın gibi hissetmek nasıldır bilmek kolay olmayabilir. Ancak empati kurmanın mümkün olup olmadığı tartışmasını ilerletmenin bir anlamı yok daha doÄŸrusu onun yeri burası deÄŸil. Varmak istediÄŸim baÅŸka bir yer var: Futbol ve futbolcular.
Futbolun bir spor mu bir endüstri mi bir boÅŸ zaman akti-vitesi mi olduÄŸu sorularını bir yana bırakalım. Her ne ise tüm dünyada yüz milyonlarca kiÅŸiye kendini izlettiren bir aktivite. Sadece bu alanın haberleriyle ayakta duran çok sayıda gazete, dergi, radyo ve televizyon ve tabi ki buralarda çalışan çok sayıda kiÅŸi bulunmaktadır. Sadece Türkiye\′de bile bu \′oyun\′un yayın hakları ile ilgili kıyasıya bir rekabet bulunmakta ve \′ikinci\′ kate¬gori (Bank Asya 1. Ligi) maçlarının bile ciddi bir izleyici kitlesi bulunmaktadır. Ä°spanya ve Ä°ngiltere gibi bu alanın dünyadaki \′merkezleri\′ sayılan ülkelerde ise futbol alanı sadece yeÅŸil saha¬larda deÄŸil \′para\′nın döndüğü her yerde karşımıza çıkmaktadır. Turistik eÅŸyaların büyük bir kısmı diyelim ki Barcelona, Real Madrid veya Manchester United ve Liverpool (veya Arsenal, Chelsea) takımlarının formaları, renkleri, sporcularının isimleri vesaire, vesaire, vesairelerinden oluÅŸmaktadır.
Gelelim bu \′oyun\′un aktörlerine: Futbolcular. Bazı futbol¬cuların popülaritesinin Hollywood yıldızlarını gölgede bıraktı¬ğını söylemek zor deÄŸil. ÖrneÄŸin bu satırların yazıldığı dönemde Barcelona\′nın Arjantinli oyuncusu Lionel Messi, Time Dergisi\′ne kapak oldu. Messi\′nin Time\′a verdiÄŸi mülakat aslında burada yazmaya çalıştığım ve Cemal Ä°yem\′in bu çalışmada göstermeye çalıştığı ÅŸeyi anlatıyor. Messi, bu mülakatın gazetelere yansıyan bölümlerinden öğrendiÄŸimiz kadarıyla ÅŸu anda tüm dünyanın en hafif tabirle \′hayranlıkla izlediÄŸi \′yeteneÄŸi\′nin altında aslında sıkı bir çalışma disiplinin yattığını anlatıyor. Belki de kitlelerin genelde bu alanın aktörlerini takip ederken atladığı nokta bura¬sıdır.
Bu yazının baÅŸlangıç kısmını okuyan okuyucu bu çalışma¬nın \′empati\′ kavramına odaklanan bir çalışma olduÄŸunu sanabilir ancak öyle deÄŸil. Empati ile baÅŸlamamın nedeni aslında bu kadar popüler bir kavram olmasına raÄŸmen bu kavramın taşıdığı an¬lamın iÅŸletilmediÄŸini göstermek içindi. Cemal Ä°yem\′in çalışması ne futbolcuların yaptığı iÅŸi kutsallaÅŸtırıyor ne de o iÅŸe empatik bakışı kaçırıyor. ÇoÄŸumuzun yaptığının aksine onların iÅŸine onların cephesinden bakmaya çalışıyor. Futbolun bu kadar po¬püler olması ve aynı zamanda bu alanda bu kadar az akademik çalışmanın yapılması elbette büyük bir ironi. Cemal Ä°yem tam da Türkçe literatürü son derece sınırlı olan akademik yaklaşımlara son derece önemli bir katkı sunmaktadır. Futbolcuların sadece Messilerden, Ronaldolardan veya Ardalardan, Emrelerden iba¬ret olmadığını; aslında gündelik medyada görünür olamayan çok daha geniÅŸ bir kitle olduÄŸunu, bu kitlenin son derece zor ça¬lışma koÅŸullarında iÅŸlerini yaptıklarını ve profesyonel bir meslek olarak futbolculuÄŸun görünür olmayan birçok diÄŸer özelliÄŸini okuyucuyla paylaşıyor, okuyucunun futbolcuların dünyalarını anlamaları için onlara empatik bir bakış sunuyor. Cemal Ä°yem\′in futbolcuların \′emek süreçleri\′ni merkeze alan bu çalışması öyle zannediyorum ki bu alandaki boÅŸluÄŸun doldurulması çabala¬rında önemli bir katkı sunacaktır; ve yine umuyorum ki Ä°yem\′in çalışması buna benzer çalışmalara ilham olsun.
Åžubat 2012
Esentepe (Sakarya Ãœniversitesi) Fuat MAN
TEÅžEKKÃœR
Günümüzün post-endüstriyel dönüşüm sürecinde, toplu¬mun boÅŸ zamanlarını deÄŸerlendirmelerinde çalışan ve kendileri¬ne bu araÅŸtırmada \′boÅŸ zaman çalışanları\′ adı verilen yeni bir ça¬lışma grubundan bahsedilmektedir. Bu baÄŸlamda bir boÅŸ zaman çalışanı olarak futbolcuların emek süreçlerinin, çalışma ve boÅŸ zamana ait deÄŸerlerinin bir kitaba konu edilmesinin ilginç bir de¬neyim olabileceÄŸi düşünülmüştür. Bu kitap Ocak 2011\′deki \′Yeni Çalışma EtiÄŸi ve BoÅŸ Zaman Çalışanları: Türkiye\′deki Profesyo¬nel Futbolcular ÖrneÄŸi\′ adlı doktora tezimin gözden geçirilmiÅŸ halidir. Çalışmanın planlanmasından, raporlaÅŸtırılmasına kadar yardımlarını benden esirgemeyen saygı deÄŸer hocalarımProf. Dr. Veysel BOZKURT, Prof. Dr. Engin YILDIRIM, Doç. Dr. Åžuayyip ÇALIÅž, Doç. Dr. Rana Özen KUTANÄ°S, Yrd. Doç. Dr. Fuat MAN, Yrd. Doç. Dr. Adem KARAKAÅž\′a yine yardımları¬nı benden esirgemeyen Av. Simge AYBEY, Hüseyin ÖZKÖK, Bülent ULUTOPRAKa, Naci GENÇ\′e Muhsin ÖZTÃœRK\′e, canım kardeÅŸim Elif Ä°YEM\′e, SAKARYASPOR Futbol Kulübü futbolcuları, teknik adamları ve yöneticilerine, taraftar grubu TATANGALAR\′a, Ä°STANBUL BÃœYÃœKÅžEHÄ°R BELEDÄ°YES-POR, KARTALSPOR, KARÅžIYAKA, DÄ°YARBAKIRSPOR, ÇAYKUR RÄ°ZESPOR, KAYSERÄ° ERCÄ°YESSPOR, BUCAS-POR, ALTAY kulüplerinin çok deÄŸerli yönetici, futbolcu, teknik direktör ve taraftar gruplarına, bana zaman ayırarak çalışmama büyük destek veren A Milli Futbol Takımı Teknik Direktörü Sayın Abdullah AVCI\′ya, bizleri Ä°ngiltere\′de evinde ağırlayan Tuncay ÅžANLI\′ya, Ä°rlanda\′da Ãœmit Milli Takım kampında yo¬ğun temposuna raÄŸmen bana zaman ayıran Hami MANDIRALI ve Zeki ÖNATLI\′ya, Erkan AVSEREN, Bülent UYGUN, Özcan KIZILTAN, Engin KORUKIR, Murat BÖLÃœKBAÅžI, Åžaban YILDIRIM, CoÅŸkun DEMÄ°RBAKAN, Mehmet ALTIPARMAK, Hasan VEZÄ°R, Ziya DOÄžAN, Fuat YAMAN gibi deÄŸerli futbol adamlarına ve ismini sayamadığım bütün emeÄŸi geçenlere teÅŸekkürü bir borç bilirim.
Cemal Ä°YEM Mart 2012 SAKARYA
GÄ°RÄ°Åž
BoÅŸ zaman, günümüzde üzerinde en çok tartışılan kav¬ramlardan biridir. Aşırı uzmanlaÅŸma, iÅŸbölümü, kazanmak ve tüketimin egemen olduÄŸu modern /endüstriyel toplumların temel simgesi olan çalışmanın hayatımızdaki ağırlığı tartışılır¬ken; dünyanın baÅŸka bölgelerinde -özellikle az geliÅŸmiÅŸ ülkeler¬de- modern/kapitalist toplum yapısı inÅŸaa edilmeye çalışılarak adeta \′çalışma\′ yüceltilmektedir. Bu baÄŸlamda ortada ciddi bir paradoks görünse de; süreç ne olursa olsun; sonuçta insanların çalışma haricinde ihtiyaç duydukları bir serbest zaman olgusu bulunmaktadır ve bu insan olmanın temel bir özelliÄŸidir.
Post-endüstriyel dönüşüm süreci ile birlikte, çalışma - boÅŸ zaman iliÅŸkisindeki deÄŸiÅŸime paralel olarak serbest zaman olgu¬sunun algılanma ÅŸeklinde de ciddi deÄŸiÅŸimler yaÅŸanmaktadır. Bir zamanların popüler söylemleri olan \′adamı adam yapan çalış¬maktır\′, \′çalışmak ibadettir\′, \′hizmet kutsaldır\′ gibi ifadeler yerini \′anı yaÅŸa, mutlu kal\′, \′umursama\′ gibi söylemlere bırakmıştır. Bu durum şüphesiz Marx (1990) ve Horkheimer\′a (2010) göre \′ka¬pitalizmin ideolojisi\′ ya da Weber (2005) ve Bell\′ e (1973) göre \′kapitalizmin ethosu\′ haline gelen \′çalışmanın yüceltilmesi\′ ve \"püritan etik\" (Bozkurt; 2000) gibi kavramların ciddi anlamda tartışılmasını saÄŸlarken VVeber\′in ifade ettiÄŸi \′püritan çalışma\′ anlayışının sonu mu geldi sorusunu da beraberinde getirmiÅŸtir.
Artık alışılmış bir ifade olan \′Protestan\′ ya da \′Püritan\′ çalışma anlayışı ile birlikte Weber temelde, bir ödev olarak çalışma anlayışının 16. yüzyılda ortaya çıkan kapitalist düşün¬cenin özünde olduÄŸunu ifade etmektedir. Bu anlayış kapitalist kültürün toplumsal ahlakının bir özelliÄŸidir. Protestan bir din adamı olan Richard Baxter da (akt. Weber; 2005) Tanrının, varlığımızın ve etkinliÄŸimizin sürmesine, hareket adına göz yumduÄŸunu; çalışmak, gücün hem ahlaki hem de doÄŸal gayesi olduÄŸunu belirtirken; çalışmak yerine tefekküre dalıp, ibadet etmek hizmetkârların asıl iÅŸini reddedip, daha kolay bir görev üstlenmesi gibi bir ÅŸey olduÄŸunu ifade etmektedir.
Burada aslında vurgulanmak istenen ÅŸey, çalışmanın ça¬lışanlar tarafından içselleÅŸtirilerek bir vicdan meselesi haline getirilmesini saÄŸlamaktır. Böyle bir çalışma anlayışına sahip ça¬lışanlara günümüzde de rastlamak mümkündür. Bir genelleme yapılamamakla birlikte günümüzde çalışmayı içselleÅŸtirerek ha¬yatlarının merkezine oturtan ve bu araÅŸtırmada kendilerine \′boÅŸ zaman çalışanları\′1 adım verdiÄŸimiz toplumun boÅŸ zamanlarını deÄŸerlendirmesinde çalışan yeni bir grup yer almaktadır.
Bunlardan bazıları herkes tarafından tanınan şöhretler, po¬püler insanlar iken, pek çoğu bir televizyonda, gazetede şöhret olmamakla birlikte, toplumun büyük kesiminin boş zamanlarını değerlendiren baş aktörlerdir. Bu aktörlerin başında da profesyo¬nel futbolcuların geldiğini söyleyebiliriz.
Aslında futbol endüstrisinin emekçileri olan futbolcular hakkında okumalar yapıldıkça, onların çalışma yaÅŸamları daha yakından gözlemlendikçe adeta çağımızın ikame savaÅŸlarının2 temsilcileri oldukları gerçeÄŸi görülebilmektedir. Bu baÄŸlamda temel nokta \′Futbol endüstrisinin işçileri olan futbolculara daha geniÅŸ bir açıdan bakmaya dönüşmüştür. O zaman onların emek süreçleri, çalışma ve boÅŸ zamana ait deÄŸerleri daha iyi anlaşılabilir. Bu ÅŸekliyle futbolculuk mesleÄŸi, enformasyon çağında çalışma ile kurulan yeni bir akımı temsil etmektedir. Futbolda çalışma anlayışı Max Weber\′in klasik eseri olan \′Pro¬testan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu\′nda ifade edilen \′Protestan Çalışma EtiÄŸi\′nin adeta günümüze yansımasını ifade etmektedir. Futbolda çalışma anlayışını Weber ile bu ÅŸekilde baÄŸdaÅŸtırmak ilk baÅŸta bazı insanlara anlamsız, garip, alakasız gelebilir. Ancak burada ifade edilen çalışma anlayışı, futbolculuk mesleÄŸini aÅŸan bir anlamda kullanılmaktadır. Bu çalışmada boÅŸ zaman çalışanla¬rının sadece bir grubunu oluÅŸturan futbolcuların emek süreçleri sorgulanarak, özellikle günümüzde Protestan çalışma etiÄŸinin önemini yitirdiÄŸine yönelik yaÅŸanan tartışmalar baÄŸlamında, boÅŸ zaman çalışanlarının bu tartışmaların aksine bir genelleme yapılamamakla birlikte günümüzün yeni \′Püritan\′ çalışanları oldukları Türkiye\′deki profesyonel futbolcular örneÄŸi ile açık¬lanmaya çalışılacaktır. Neden örneklem grubu olarak futbolcular seçilmiÅŸtir? Bu soruya verilebilecek en temel cevap, futbolun asla sadece futbol olmadığı, bir endüstriye dönüştüğünden hareketle bu endüstrinin işçileri olan futbolcuların emek süreçlerinin in¬celenmesinin bize günümüzün yeni ağır işçileri hakkında önemli ipuçları vereceÄŸi ve onların günümüzün yeni \′püritan çalışanlar\′ı olduÄŸu yönündeki ön görüdür. Az önce de ifade edildiÄŸi gibi futbol sadece futbol deÄŸildir. Futbolun gerçek anlamı üzerine pek çok farklı tanımlama yapılmaktadır. ÖrneÄŸin, Manchester United kulübünde önemli isimlerden biri olan Peter Kenyon fut¬bolu \"Futbol özünde, taraftarlar, medya, Avrupa ÅŸampiyonaları, Dünya kupaları, çeÅŸitli turnuvaları ile birlikte heyecan verici ve keyifli bir iÅŸtir ve futbol tam anlamıyla bir gösteri endüstrisidir\" ÅŸeklinde tanımlamaktadır (Authier, 2002:76). Futbolcular bu ilginç iÅŸleri hakkında bir ÅŸevk, istek duymaktadırlar. Çalışma ile kurulan bu iliÅŸki, sadece futbolculara ait bir yaklaşım deÄŸildir. Bu durum aslında sanatçılar, animatörler, dansçılar, mankenler vb... insanların boÅŸ zamanlarını iyi geçirmelerine yardımcı olan birer boÅŸ zaman çalışanı olarak kabul edilen tüm çalışanlar için I de geçerlidir. BoÅŸ zaman çalışanlarında bu süreç diÄŸer meslek gruplarından daha farklı ilerlemiÅŸtir. ÖrneÄŸin, futbolun ilk çıktı¬ğı yıllarda, futbolcular asıl iÅŸleri farklı olan meslek gruplarından oluÅŸurken futbolu da sadece boÅŸ zamanlarını deÄŸerlendirmek için birer araç olarak görmüşlerdir. Marangoz, mühendis, doktor vb... meslek sahibi futbolculara rastlanmaktadır. Ancak özellikle i II. Dünya Savaşı\′ndan sonra futbolculuk3 profesyonel bir meslek I haline gelmiÅŸ ve futbolcular sadece bu iÅŸi yapan kiÅŸiler haline dönüşmüştür. Gerçi günümüzde de alt liglerde futbolculuÄŸu asıl meslekleri haricinde yarı meslek olarak yapan kiÅŸilere de rast¬lamak mümkündür. Ancak burada temel olarak ifade edilmek \′ istenen nokta profesyonel meslek grupları yüksek bir bilgiyi, eÄŸitimi gerekli kılarken futbolcu olmak için yüksek bir bilgiye eÄŸitime gerek olmadığıdır. Futbolculuk hüner, yetenek ve ya¬pılan iÅŸi önemsemekle doÄŸru orantılıdır. Futbolcular insanları eÄŸlendirmek (bu eÄŸlendirmenin içine izleyenlerin tatmin olma¬ları, mutlu olmaları ve streslerini azaltmalarım, vb... gibi birçok ÅŸey eklenebilir) için bedenen, zihnen bitip tükenmez bir çabayla çalışırlar. Konu bu açıdan ele alındığında futbolcular, günümüz¬de Protestan çalışma etiÄŸinin birer temsilcileri olarak karşımıza çıkmaktadır.
Bu baÄŸlamda elinizdeki kitap, boÅŸ zaman algısındaki deÄŸi¬şim ile birlikte yukarıda ifade edilen \′püritan çalışma\′ anlayışına yönelik tartışmalar çerçevesinde, \′boÅŸ zaman çalışanları\′nın çalışmaya yönelik deÄŸerlerini sorgulamaktır. Bu sorgulama birer boÅŸ zaman çalışanı olarak görülen \′Türkiye Profesyonel Futbol¬cuları\′ örnek olayı ile açıklanmaya çalışılacaktır. Bu çalışmanın amacını \′bilimsel bir çalışmanın amacı nedir?\′ sorusundan ha¬reketle daha kapsamlı bir ÅŸekilde açıklamaya çalışırsak; sosyal bilimlerde bir çalışma ya üzerinde az sayıda çalışmanın yapıldığıra da hiç yapılmadığı bir alanı keÅŸfetmek ve tanımlamak ama-:ıyla ya da daha derinlikli nedensellikleri açıklamak amacıyla yapılmaktadır. Ancak bu durum, tüm sosyal bilim çalışmalarının sadece belirtilen kategorilerden birisine dahil olacağı anlamına gelmemektedir. Herhangi bir çalışmanın bu kategorilerin birden fazlasıyla iliÅŸkilendirilmesi mümkündür. Bu çerçevede çalışma¬nın \′keÅŸfedici\′ ve \′açıklayıcı\′ boyutlarının olduÄŸunu belirtmek gerekiyor. Öncelikle \′futbol\′ alanının keÅŸfedilmemiÅŸ bir tarafının kalmadığı ve hatırı sayılır bir \′futbol literatürünün oluÅŸtuÄŸu söylenebilir. Ancak özellikle Türkçe futbol literatürü genelde akademik olmaktan çok aktüele daha yakındır. ÇoÄŸunlukla ya bu alandan gelen kiÅŸilerin ya da bu alanda aktüel anlamda yazan¬ların (örneÄŸin gazeteciler) oluÅŸturduÄŸu bu literatürün akademik olmadığım söylemek zor deÄŸildir. Dolayısıyla bu çalışma bu alanda yapılmış ender akademik çalışmalardan birisini oluş¬turmaktadır. Bu çalışmanın incelediÄŸi temalardan birisinin de futbolcuların \′emek süreçleri\′ olduÄŸu düşünülürse bu çalışmanın bir tarafının neden keÅŸfedici olduÄŸu anlaşılır.
Bu çalışmanın \′açıklayıcı\′ boyutu ise eleÅŸtirel sosyal bilim eÄŸilimi ile ilgilidir. Burada yapılmaya çalışılan salt bir tasvir deÄŸil¬dir. Yukarıda bahsedilen ilkboyut (keÅŸfediciboyut) ile ilgili elde edilen veriler basit bir keÅŸif olarak sunulmamakta daha derinlikli bir analize tabi tutulmaktadırlar. Kısacası elde edilen bulgular bir \′nedensellik\′ analizi ile yorumlanmaktadır.
Bu çerçevede çalışmanın amacı, Weber\′in \′püritan etik\′ anlayışının \′post\′larla ifade edilen bir dönemde geçerliliÄŸini yitirdiÄŸine yönelik yaklaşımları \′futbolcular\′ örneÄŸi ile sorunsal-laÅŸtırmakve \′boÅŸ zaman çalışanlarının özelde ise \′futbolcular\′m Weber\′in ifade edilen anlayışının taşıyıcıları olup olmadıklarım tartışmaktır. Dolayısıyla bu kitapta temel bir öngörüden bahset¬mek gerekecekse bunu ÅŸu ÅŸekilde ifade edebiliriz:
Literatürde görülen \"VVeber\′in püritan etik anlayışının ar¬tık önemini kaybettiÄŸi ve bu kavramın sonunun tartışıldığına yönelik görüşlerin aksine VVeber\′in \′püritan etik\′ anlayışının post-endüstriyel toplum sürecinde yeni temsilcilerinin boÅŸ zaman çalışanları olduÄŸu yönündedir. Bu baÄŸlamda çalışmada futbol üzerine genel olarak yapılan araÅŸtırmalar, yazılan yazılar¬dan farklı olarak, futbolun en temel aktörleri olan futbolcuların emek süreçlerinin incelenmesi, onların çalışma ve boÅŸ zamana ait deÄŸerlerinin sorgulanması amaçlanmaktadır. Bu amaç çerevesinde araÅŸtırma \′çalışma ve boÅŸ zaman arasındaki iliÅŸkinin tarihsel süreci nasıldır bu iliÅŸkinin günümüzdeki durumu nedir J \′boÅŸ zaman çalışanları kimlerdir\′, \′bir boÅŸ zaman çalışanı olarak ele aldığımız futbolcuların çalışma ve boÅŸ zamana yönelik algı ve deÄŸerleri nasıldır\′, \′futbolcuların emek süreçleri nasıldır fut¬bolcular bir boÅŸ zaman çalışanı olarak günümüzün yeni Püritan çalışanları mıdır\′ gibi sorulara cevap aramaktadır.
Aslında bilimsel araÅŸtırmalar genel olarak literatüre sağ¬ladıkları katkılar ile önem kazanmaktadırlar. Bu çalışmanın da, kuramsal ve pratik olarak literatüre katkı saÄŸlaması beklenmek¬tedir. Kuramsal ve pratik olarak, ülkemizde boÅŸ zaman ve futbol üzerine pek akademik çalışma bulunmamaktadır. Özellikle 1980\′lerden sonra bu alanda çalışmalar baÅŸlamıştır. Son yıllar¬da ise boÅŸ zaman ve futbol popüler iki kavram olarak karşımız,1 çıkmaktadır. Bu baÄŸlamda, yapılan çalışma son yıllarda popüler olan bu iki kavramı birlikte ele alması açısından da bir katkı ni teliÄŸi taşımaktadır.
Bu kitapda Türkiye\′de ve Avrupa\′da birbirinden farklı futbol takımlarında görev almış ve bunların dışında geçmiÅŸ kariyerlerinde futbolculuk yapmış ve futbolu bıraktıktan sonra teknik direktörlük, menajerlik, spor yazarlığı ya da benzer iÅŸlerde çalışan veya hiçbir iÅŸ yapmayan kiÅŸilerin görüşlerine baÅŸvurul¬muÅŸtur. Bu baÄŸlamda araÅŸtırmada hazırlanan görüşme soruları, araÅŸtırmanın yöntemi, uygulanma ÅŸekli, uygulama evrelerinde yaÅŸanan güçlükler, daha sonra yapılacak çalışmalara ve bu alanda yapılacak olan tartışmalara bir öncü niteliÄŸi taşımaktadır.
Bu çalışmanın pratik katkısını da unutmamak gerekir. Gü¬nümüzde boş zaman çalışanları olarak ifade edilen yeni bir ça¬lışma grubunun çalışmaya yönelik değerlerini ölçen bu çalışma futbolcular örneği ile de bir farklılık arz etmektedir.
Bu kitapta, veri toplama aracı olarak anket, yarı biçimsel mülakat ve katılımlı gözlem yöntemlerinden faydalanılmıştır. İlk olarak futbolcuların çalışma ve boş zaman ilişkileri, çalışmaya yönelik değer ve inançlarını ölçmek için bir anket formu oluş¬turulmuştur.
Anket sorularının anlaşılabilirliğini ölçmek amacıyla 50 kişilik futbolcu grubuna pilot bir uygulama yapılarak elde edilen veriler değerlendirilmiştir.
AraÅŸtırmanın evreni bir tanesi 2008-2009 sezonunda geri kalan 18 tanesi 2009-2010 sezonunda Bank Asya 1. Ligi\′nde mücadele eden toplam 19 profesyonel futbol takımıdır. Bu bağ¬lamda, 8 takımdan 150 kiÅŸiye anket uygulanması örneklem açı¬sından uygun görülmüştür. Bu anketlerden de %10\′un üzerinde doldurulmamış anketler deÄŸerlendirmeden çıkarılmıştır. Toplam 18 anket eksik veri nedeniyle deÄŸerlendirmeye alınmamıştır. Bu araÅŸtırmada olasılığa dayalı olmayan örnekleme yöntemlerinden kolayda örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Anket profesyonel futbolculara elden verilmiÅŸ, toplanan veriler frekans analizine tabi tutulmuÅŸtur.
Bu kitapta ağırlıklı olarak kullanılan bir diğer yöntem ise mülakattır. Yukarıda tanımladığımız örneklem içersinde yer alan futbolcu ve teknik direktörler ile önceden hazırlanmış temel so¬rular ve konuşmanın gidişatına göre şekillenen diğer sorulardan oluşan yarı biçimsel mülakat tekniği kullanılmıştır.
Mülakat yapılacak kişilerle ilişki görüşülen kişiden referans alınarak bir diğer kişiye ulaşmak, o kişiden de referans alınarak başka bir kişiye ulaşmak şeklinde ilişki kurulmuştur. Mülakatla¬rın ortalama süresi 45-75 dakika arasıdır.
Çalışmada kullanılan son yöntem ise katılımlı gözlemdir.] Bu yöntem ile araştırma yapılan toplulukla karşılıklı etkileşimde! bulunulmuştur. Bu etkileşim sürecinde doğrudan gözlemlerine] dayanan veriler düzenli olarak kaydedilerek aranan bilgiye ula-1 şılması amaçlanmıştır. Mülakat ve gözlem yöntemlerinden elde I edilen veriler gruplandırılarak içerik analizine tabi tutulmuştur.
Nitel ve nicel analizler ile birlikte farklı düşüncelere sahip] tarafların görüşlerinin değerlendirilmesi amaçlanmaktadır. Yapı¬lan mülakat ile sadece nicel araştırma yönteminin uygulanma-l sında ortaya çıkabilecek eksikleri gidermek ve anket sürecinde! ifade edilemeyen fikirlerin, detaylı bir mülakat sürecinde dahal rahat ifade edilmesi hedeflenmiştir.
Bu kitap üç bölümden oluÅŸmaktadır. Birinci bölümde, \′boÅŸ I zamanın kavramsal çerçevesi ve Batı literatüründe \′leisure time\"] ve \′free time\′ ayrımını ve bu kavramların dilimizde nasıl kullanı-] lacağı ifade edildikten sonra, boÅŸ zaman türleri, boÅŸ zamanlara deÄŸerlendirilmesi konulan ele alınacak ve boÅŸ zamanın tarihseli bir analizi yapılacaktır. Orta ÇaÄŸ döneminde boÅŸ zaman algısını I ele alırken, bu dönemde çalışmanın yüceltilmesi Weber\′in \′püri-tanizm\′ olgusuna dikkat çekilecektir. Aynı zamanda araÅŸtırmanın] teorik çerçevesini oluÅŸturan bu bölümde, modern paradigmanın I gerileme sürecine paralel olarak, ortaya çıkan hedonist/ narsist\′I anlayış ve yeni çalışma anlayışı tartışılacaktır.
Kitabın ikinci bölümünde, Türkçe literatürde pek karşıla¬şılmayan \′boÅŸ zaman çalışanları\′ ifadesi açıklanarak, toplumun! boÅŸ zamanlarını deÄŸerlendirmelerinde çalışanların emek süreç] leri, çalışmaya yönelik deÄŸerleri, çalışma koÅŸulları irdelenecek-1 tir. Daha sonra ise araÅŸtırmanın uygulama kısmını oluÅŸturan] \′profesyonel futbolculara bir geçiÅŸ niteliÄŸi oluÅŸturan \′futbolun] endüstrileÅŸmesi\′, \′sporda profesyonelleÅŸme\′, futbol endüstrisinin]en önemli aktörleri olan \′futbol işçileri\′nin çalışma - boÅŸ zaman iliÅŸkileri, çalışma koÅŸulları gibi konular ele alınacaktır.
Uygulamaya iliÅŸkin son bölüm olan üçüncü bölümde ise, teorik alanda ileri sürülen iddialar açısından, Türkiye Profes¬yonel Futbolcularının çalışma koÅŸullan, çalışma ve boÅŸ zamana yönelik deÄŸerleri\"\′ incelenecektir. AraÅŸtırma tekniÄŸi olarak olarak anket, yarı biçimsel derinlemesine mülakat ve katılımlı gözlem yötemleri kullanılacaktır.
İÇİNDEKİLER
Birinci Bölüm
BOÅž ZAMAN ALGISI VE TARÄ°HSEL
SÜREÇ İÇERİSİNDEKİ GELİŞİMİ
1.1. Kavramsal Çerçeve1.2. Boş Zamanın Algılanma Biçimleri: Tarihsel Bir Analiz..15
1.2.1. İlkel Toplumlarda Boş Zaman Algısı1.2.2. Orta Çağlarda Boş Zaman1.2.3. Rönesans ve Reform HareketleriİÇİNDEKİLER
1.3. Boş Zaman Algısındaki Değişim1.3.1. Çalışma ve Boş Zaman İlişkisi1.3.2. Püritan Çalışma Etiği ve Boş Zaman1.3.2.1. Martin Luther ve Protestan Reformasyon.....34
1.3.2.2. Calvin ve Protestan Ahlak1.3.2.3. Çalışmanın Yüceltilmesi1.3.2.4. İslamda Emek ve Çalışmaya Bakış..................47
1.3.3. Modern Dönemde Boş Zaman
İkinci Bölüm
YENİ ÇALIŞMA ETİĞİ VE BOŞ
ZAMAN ÇALIŞANLARI
2.1. Yeni Dönem ‘Anlık Zaman’ ve Boş Zaman İlişkisi...........55
2.2. Boş Zamanların Değerlendirilmesi2.3. Boş Zaman Çalışanları2.3.1. Televizyon Sektörü2.3.2. Müzik Sektörü2.3.3. Okuma ve Araştırma2.3.4. Sosyal İlişkiler2.3.5. Hobiler2.3.6. Din2.3.7. Gönüllü Çalışma2.3.8. Tatil ve Turizm Sektörü2.3.9. Spor Yapmak2.3.10. Spor Karşılaşmalarını İzlemek2.4. Bir Boş Zaman Çalışanı Olarak Spor İşçileri......................84
2.4.1. Futbolun Endüstrileşmesi2.4.2. Oyunu Sahada Üreten Emekçi: Futbolcular........ 100
2.4.3. Futbolda Çalışma Koşulları
Üçüncü Bölüm
TÃœRKÄ°YEÂ’DEKÄ° PROFESYONEL
FUTBOLCULAR ÖRNEĞİ
3.1. Araştırma Süreci ve Hazırlık Çalışması3.2. Araştırmanın Kapsamı ve Yöntemi3.2.1. Nicel Araştırma3.2.2. Nitel Araştırma3.3. Araştırmanın Bulguları3.3.1. Genel Karakteristikler3.3.2. Demografik Frekans Dağılımı3.3.3. Çalışma Koşulları ile İlgili Analizler...................... 125
3.3.3.1. Çalışma Koşulları İle İlgili İçerik Analizi... 126
3.3.3.2. Çalışma Koşulları İle İlgili Anket
Sorularının Analizi3.3.3.3. Çalışma Koşulları ile İlgili Katılımlı
Gözlem Analizi (Sakaryaspor A.Ş. Örneği)........141
3.3.4. Çalışmaya Yönelik Değerler ile İlgili Analizler....145
3.3.4.1. Çalışmaya Yönelik Değerler ile İlgili
İçerik Analizi3.3.4.2. Çalışmaya Yönelik Değerler İle İlgili
Anket Sorularının Analizi3.3.5. Boş Zamana Yönelik Değerler ile İlgili Analizler.158
3.3.5.1. Boş Zamana Yönelik Değerler ile İlgili
İçerik Analizi3.3.5.2. Boş Zamana Yönelik Değerler ile İlgili
Anket Sorularının Analizi3.3.5.3. Çalışma ve Boş Zamana Ait Değerler
ile İlgili Katılımlı Gözlem Analizi
(Sakaryaspor A.Ş. ÖrneğiSONUÇ ve ÖNERİLERKAYNAKLAREKLEREKLER
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı