İnançlı İşlemler
İnançlı İşlemler
Gülay ÖZTÜRK
Sayfa Sayısı
:
80
Kitap Ölçüleri
:
21x18 cm
Basım Yılı
:
1998
ISBN NO
:
9789754641307





GİRİŞ İnançlı işlemler, inananın teminat oluşturmak veya yönetilmek üzere mal varlığı kapsamındaki bir şey veya hakkını, aynı amaçları hedefleyen olağan hukuki işlemlerden daha güçlü bir durum yarat¬mak amacıyla inanılana devretmesi ve inanılanın da inanç anlaşma¬sındaki koşullara uygun olarak inanç konusu şeyi kullanmasını, amaç gerçekleştiğinde ise belirlenen şekilde inanana iade etmesini içeren işlemlerdir. İnançlı bir işlemde, inanan, sahibi olduğu mülki¬yet veya alacak hakkını inanılana kazandırıcı bir işlemle devretmek¬te, ancak borçlandırıcı bir sözleşme ile de onu bazı yükümlülükler altına sokmaktadır. İnançlı işlem kavramı, Roma hukukundan gelmektedir. Hukuki bir terim olarak kanunlarımızda yer almayan bu kavram, sosyal ve ekonomik ihtiyaçlar sonucu ortaya çıkmış, doktrin ve yargı içtihat¬ları ile gelişerek hukuk dünyasındaki yerini almıştır. Açık bir kanun hükmü ile düzenlenmemekle birlikte, kanunlarımızda inançlı işlemi yasaklayan bir hüküm de yoktur. Uygulamada ve bilimsel alanda BK.nun 19. maddesinde yer alan sözleşme serbestisine dayanılarak inançlı işlemlerin düzenlenebileceği ve geçerli olduğu kabul edil¬miştir. Hiç bir pozitif düzenlemeye dayanmadığı halde işlemin ken¬di kendine gelişmesi ve sosyal hayatın lıemen her alanında bütün çeşitlerine rastlanması, işlemin modern hukuk hayatındaki önemini göstermektedir. Ekonomik ihtiyaçların özelliğine göre bu işlem te¬minat vermek amacıyla bir şey üzerindeki mülkiyet veya alacak hakkının veya gayri maddi malların devredilmesine, bir şeyin veya hakkın inançlı olarak kullanılmasına ya da ekonomik bakımdan du¬rumu kötüleşen ticari işletmelerin yeniden organizasyonuna kadar çok yaygın ve değişik alanlarda uygulanmaktadır. İnançlı işlemler, sosyal ve ekonomik ihtiyaçlar ile hukuki dü¬zenlemeler arasındaki ilişkiyi gösteren en açık örneklerden biridir. Günlük yaşamımızda gerek kuruluş şekli gerek faydalananların menfaati gerekse takip edilen amaç bakımından çeşitli şekillerde 21 karşımıza çıkan inançlı işlemlerde, tarafların veya üçüncü kişilerin yükümlülüklerini tam olarak yerine getirmemeleri halinde, ortaya çıkabilecek uyuşmazlıklarda uygulanacak kanun hükümlerini belir¬lemek, haklarında kanuni bir düzenleme mevcut olmadığından, ol¬dukça zordur. Bu konudaki en ayrıntılı bilimsel incelemenin 1968 tarihli Ergun Özsunay′m "Türk Hukukunda ve Mukayeseli Hukuk¬ta İnançlı Muameleler" adlı eseri olması ve bu tarihten sonra bu ko¬nuda çeşitli makaleler yazılmasına rağmen, uygulama ve doktrinde¬ki gelişmeyi yansıtacak detaylı bir eserin yazılmaması, bu konunun tez konusu olarak seçilmesinde en büyük etken olmuştur. Bu çalışmada varlığını doktrin ve uygulamaya borçlu olan inançlı işlemlerin tarihi gelişimi hakkında genel bir bilgi verildikten sonra, koşulları, Türk hukukundaki diğer benzer işlemlerden fark¬ları, uygulamada görülen şekilleri ve işlemin varlığını ispat sorunla¬rı ayrıntılı olarak ele alınacaktır. Bu çalışmanın birinci bölümünde, inançlı işlemlerin tarihi geli¬şimi, ekonomik fonksiyonları ve hukukça tanınmasının dayanağı olan ilkeler üzerinde durulacak, ikinci bölümde ise, inançlı işlemle¬rin hukuki yapısı, unsurları, çeşitleri anlatılarak; benzer işlemlerle farklı ve aynı yönleri belirlenecek, üçüncü bölümde uygulamada Medeni Hukuk, Borçlar Hukuku ve Ticaret Hukuku alanlarında karşımıza çıkan inançlı işlemlerle ilgili sorunlar ayrıntılı olarak ele alınacaktır. Dördüncü bölümde ise, inançlı işlemin taraflarının hak ve borçları, bunların ihlalinin sonuçları, üçüncü kişilerin böyle bir işlem karşısındaki durumu, inançlı işlemin hangi nedenlerle sona erebileceği ve inançlı işlemlerde ispat ve zamanaşımı sorunları ele alınacak, sonuç kısmında ise bu çalışma sonucunda uygulama ve doktrindeki görüşler ile varılan sonuçlar belirtilecektir. 22 İÇİNDEKİLER GİRİŞ 21 BİRİNCİ BÖLÜM İNANÇLI İŞLEMLERİN TARİHİ GELİŞİMİ, EKONOMİK FONKSİYONLARI, TANINMASI §-1-TARİHİ GELİŞİM 23 I - Roma Hukukunda "fiducia"Kavramı 23 A - Kavram ve Kullanıldığı Alan 23 B - İnanılanın Hukuki Durumu 25 C - "Fiducia" nın Kaybolması 27 II - Cermen Hukukunda Treuhand veya Salmann Kavramı 28 A - Kavram ve Kullanıldığı Alan 28 B - Kavramların Gelişim Devreleri 29 C - Treuhand ve Fiducia′nın Karşılaştırılması 30 III - İnançlı İşlem Kavramının Modern Hukuktaki Gelişimi 30 §-2- İNANÇLI İŞLEMLERİN EKONOMİK FONKSİYONLARI 34 I - Genel Olarak 34 II - Gizleme Fonksiyonu 34 III - Alacaklılardan Mal Kaçırma Fonksiyonu 35 IV - Kredi İçin Teminat Fonksiyonu 37 §-3- İNANÇLI İŞLEMİN TANINMASI SORUNU 38 I - Genel Olarak 38 II - Sözleşme Özgürlüğünün Sınırları 39 III - İnançlı İşlemin Kanun Koyucu Tarafından Dolaylı Olarak Tanınması 40 IV - İnançlı İşlemlerin Örf ve Adet Hukukunca Tanınması 41 İKİNCİ BÖLÜM İNANÇLI İŞLEMİN HUKUKİ YAPISI, KOŞULLARI, ÇEŞİTLERİ BENZER İŞLEMLERLE KARŞILAŞTIRILMASI §-4- İNANÇLI İŞLEMİN HUKUKİ YAPISI 43 I - Genel Olarak , ′. 43 II - Kavram ve Tanımı .v 44 9 §-5- İNANÇLI İŞLEMİN KOŞULLARI 45 I - Devir (Temlik) İşlemi 46 II - İnanç Anlaşması 54 III - Konusu 61 §-6-ÇEŞİTLERİ .′ 62 I - Kuruluş Şekli Bakımından 63 II - Faydalananların Menfaati Bakımından 65 III - Dış İlişki Bakımından 66 IV - Takip Edilen Amaç Bakımından 67 A - Saf İnançlı İşlemler 67 1 - Alacağın ve Ticari Senetlerin Yetki Vermek Amacıyla Devri 68 a) Bir Alacağın Tahsil Amacıyla Devri 68 b) Tahsil Amacıyla İnançlı Cirolar 69 2- Yönetim Amacı ile Yapılan İnançlı Devirler ..69 a) Anonim Şirketlerde İnançlı Devirler 70 b) Yönetim Amacıyla Alacak Devirleri 71 B - Karma İnançlı İşlemler 71 1 - Alacağın Teminat Amacıyla Devri , 72 2 - Mülkiyetin Teminat Amacıyla Devri 73 a) Mülkiyetin Teminat Amacıyla, Fakat Hükmen Teslim Yoluyla Devri 73 b) Mülkiyetin Teminat Amacıyla, Fakat Şeyin Teslimi Suretiyle Devri 74 3 - Teminat Amacıyla İnançlı Ciro 75 §-7- İNANÇLI İŞLEMİN BENZER HUKUKİ İŞLEMLERLE KARŞILAŞTIRILMASI 76 I - Muvazaalı İşlemler 76 A - Muvazaa 76 B - Benzer Yönlen 80 C- Farklı Yönleri 81 II - Nam-ı Müstear 83 A - Genel Olarak 83 B- Nam-ı Müstearın Hukuki Niteliği ve İnançlı İşlemle/le İlişkisi 85 1 - Nam-ı Müstear ve Muvazaa 86 2 - Nam-ı Müstear ve Dolaylı Temsil 87 3 - Nam-ı Müstear ve İnançlı İşlem 88 C - 5.2.1947 Tarih ve 20/6 sayılı İçtihadı Birleştirme Kararı 89 10 D - 7.10.1953 Tarih ve 8/7 sayılı İçtihadı Birleştirme Karan 91 E- İçtihadı Birleştirme Kararlarının Değerlendirilmesi 93 III - Temsil 95 A - Genel Olarak ". 95 B - Temsil İle İnançlı İşlemin Karşılaştırılması 97 IV - Kanuna Karşı Hile 98 A - Genel Olarak 98 B - Kanuna Karşı Hilenin Koşulları 100 C - Kanuna Karşı Hile ve İnançlı İşlem 101 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM UYGULAMADAKİ İNANÇLI İŞLEM TÜRLERİ §-8- BORÇLAR HUKUKUNDA İNANÇLI DEVİR 103 I - Genel Olarak 103 II - Tahsil Amacıyla Alacağın İnançlı Devri 104 III - Ödeme Amacıyla Alacağın İnançlı Devri 109 IV - Teminat Amacıyla Alacağın İnançlı Devri 110 §-9-MEDENİ KANUNDA İNANÇLI İŞLEMLER 115 I- Genel Olarak 115 II - Mülkiyetin Yönetim Amacıyla İnançlı Devri 117 111 - Mülkiyetin Teminat Amacıyla İnançlı Devri 122 §-10- TİCARET HUKUKUNDA İNANÇLI İŞLEMLER 127 I - Ticari Senetlerde İnançlı İşlemler 127 A - Ticari Senetlerin Tahsili Amacıyla İnançlı Cirosu 129 B - Ticari Senetlerin Teminat Amacıyla İnançlı Cirosu 132 II - Anonim Ortaklıklarda İnançlı İşlemler 136 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM İNANÇLI İŞLEMLERİN HÜKÜM VE SONUÇLARI, BU İŞLEMLERİ SONA ERDİREN SEBEPLER, İSPAT SORUNU VE ZAMANAŞIMI §-11- İNANÇLI İŞLEMLERİN HÜKÜM VE SONUÇLARİ 141 I - İnançlı İşlemlerde İç İlişki 141 A - Genel Olarak 141 B - İnançlı İşlemlerde Tarafların Haklan ve Borçlan 143 1 - Saf İnançlı İşlemlerde 143 a) İnanılanın Haklan ve Borçları 143 b) İnananın Hakları ve Borçları 144 11 2 - Karma İnançlı İşlemlerde 148 a) İnanılanın Hakları ve Borçları 148 b) İnananın Haklan ve Borçları 149 II - İnançlı İşlemlerde Dış İlişki 150 A - Genel Olarak 150 B- İnanılanın Üçüncü Kişiler Karşısındaki Durumu 151 C - Üçüncü Kişi Borçlunun Korunması 153 D - İnananın Alacaklılarının Korunması 154 §-12- İNANÇLI İŞLEMLERİ SONA ERDİREN SEBEPLER 156 I - Amacın Gerçekleşmesi 156 II - Belirli Sürenin Geçmesi 156 III - İnanç Anlaşmasının Geçersizliği 156 IV - Geçerli Bir Hukuki Sebebin Bulunmaması 157 V - Vekâletin Geri Alınması 157 VI - Tarafların Ölümü 157 §-13- İNANÇLI İŞLEMLERDE İSPAT SORUNU 158 I - İspat Yükü 158 II - Senetle İspat Zorunluluğu 159 III - Yazılı Delil Başlangıcı 162 IV- İnançlı İşlemlerde İspat 164 §-14-ZAM AN AŞIMI 169 SONUÇ 173 12