Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında Kitle İletişim Özgürlüğü
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında Kitle İletişim Özgürlüğü
Utku Ufuk ZENGİ
ÖNSÖZ
Kitle iletişim özgürlüğünü Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları çerçevesinde inceleyen bu çalışma, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı'na sunulmuş 13.01.2014 tarihinde savunularak oybirliği ile kabul edilen yüksek lisans tezinden oluşmaktadır. İlgili çalışma hazırlanırken tezin kabulü sonrasında yapılan mevzuat değişiklikleri de eklenerek gerekli güncellemeler yapılmış ve çalışmanın uygulayıcılara katkı sağlaması amacıyla güncel mahkeme kararları aktarılmıştır.
Bu çalışmanın yayınının ortaya çıkması sürecinde önemli emeği olan danışman hocam Yrd. Doç Dr. Süleyman DOST'a, jüri üyesi olarak yorumlarıyla beni yönlendiren Prof. Dr. Faruk TURHAN ve Prof. Dr. Yüksel METİN hocama ve ufuk açıcı yorumları için Elif TÜRKER'e şükranlarımı sunuyorum. Ayrıca yaptığım her işte bana büyük desteği olan ve her zaman eşim olma mutluluğunu bana yaşatan Sedef ZENGİ'ye çok teşekkür edivorum.
Av. Utku Ufuk ZENGİ lsparta-2014
İÇİNDEKİLER
Önsöz.............................................................................................. 7
Kısaltmalar.................................................................................... 15
Giriş.............................................................................................. 17
BİRİNCİ BÖLÜM
AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ KARARLARINDA KİTLE İLETİŞİM ÖZGÜRLÜĞÜ
I. "İLETİŞİM" VE "KİTLE İLETİŞİM" KAVRAMLARI............ 19
A. "İletişim" Kavramı................................................................ 19
B. "Kitle İletişim" Kavramı........................................................ 20
II. KİTLE İLETİŞİM ARAÇLARI............................................... 21
A. Görsel Kitle İletişim Araçları................................................ 21
B. İşitsel Kitle İletişim Araçları.................................................. 22
C. Görsel-İşitsel Kitle İletişim Araçları...................................... 22
D. Diğer Kitle İletişim Araçları.................................................. 22
E. Çalışmanın Konusunu Oluşturan
Kitle İletişim Araçları........................................................... 23
III. KİTLE İLETİŞİM ÖZGÜRLÜĞÜNÜN ÖN ŞARTI:
İFADE ÖZGÜRLÜĞÜ........................................................... 24
IV. KİTLE İLETİŞİM ÖZGÜRLÜĞÜNÜN KAPSAMI............... 28
A. Kitle İletişim Özgürlüğünün Kişi Bakımından
Kapsamı............................................................................. 28
B. Kitle İletişim Özgürlüğünün Yer Bakımından
Kapsamı............................................................................. 31
C. Kitle İletişim Özgürlüğünün Zaman Bakımından
Kapsamı............................................................................. 32
D. Kitle İletişim Özgürlüğünün Konu Bakımından Kapsamı
(Unsurları)........................................................................... 33
1. Haber, Bilgi ve Düşüncelere Serbestçe Ulaşabilme
Özgürlüğü....................................................................... 33
2. Haber, Bilgi ve Düşünceleri Serbestçe Yorumlama
ve Eleştirme Özgürlüğü.................................................... 34
3. Haber, Bilgi ve Düşünceleri Serbestçe Yayımlama
Özgürlüğü....................................................................... 35
E. Kitle İletişim Özgürlüğünün Araç Bakımından
Kapsamı............................................................................. 35
- Genel Olarak.................................................................. 35
- Basın Özgürlüğü............................................................. 36
a. "Basın" Kavramı........................................................ 36
b. Genel Olarak Basın Özgürlüğü................................... 36
c. AİHM Kararlarında Basın Özgürlüğü.......................... 38
(1). Genel Olarak...................................................... 38
(2). Basın Özgürlüğünün Önemli Bir Görünümü:
Gazetecilerin Haber Kaynaklarını Açıklamama
Hakkı................................................................. 40
d. Türk Hukuku'nda Basın Özgürlüğü ve
Sorumluluk Rejimi...................................................... 44
(1). Genel Olarak...................................................... 44
(2). Basının Sorumluluk Rejimi:
Yazı İşleri Müdürü ve Yayın Sahibinin
Sorumluluğu....................................................... 48
3. Radyo ve Televizyon Özgürlüğü...................................... 51
a. Genel Olarak Radyo ve Televizyon Özgürlüğü............ 51
b. AİHM Kararlarında Radyo ve
Televizyon Özgürlüğü................................................. 53
c. Türk Hukuku'nda Radyo ve
Televizyon Özgürlüğü ve Sorumluluk Rejimi................ 55
(1). Genel Olarak...................................................... 55
(2). Radyo ve Televizyon Yayınlarında
Sorumluluk Rejimi.............................................. 56
4. İnternet Özgürlüğü........................................................... 57
a. Genel Olarak İnternet Özgürlüğü................................ 57
b. AİHM Kararlarında İnternet Özgürlüğü...................... 59
c. Türk Hukuku'nda İnternet Özgürlüğü.......................... 62
(1). İnternet ile İlgili Temel Kavramlar ve
Sorumluluk Rejimi.............................................. 63
(a). İçerik Sağlayıcı ve Sorumluluğu..................... 63
(b). Yer Sağlayıcı ve Sorumluluğu........................ 64
(c). Erişim Sağlayıcı ve Sorumluluğu.................... 65
(d). Toplu Kullanım Sağlayıcısı ve
Yükümlülükleri............................................. 66
(2). İnternet Yayınlarının Denetimi.............................. 67
(3). AİHM'in Ahmet Yıldırım/Türkiye Kararı Işığında
Türk Hukuku'nda İnternet Özgürlüğünün
Değerlendirilmesi................................................ 71
İKİNCİ BOLUM AİHS AÇISINDAN KİTLE İLETİŞİM ÖZGÜRLÜĞÜNÜN SINIRLANDIRILMASI VE SINIRLANDIRMANIN SINIRI
I. KİTLE İLETİŞİM ÖZGÜRLÜĞÜNÜN
SINIRLANDIRILMASI......................................................... 77
A. Kitle İletişim Özgürlüğünün Sınırlandırılmasında
Ulusal Makamların Takdir Yetkisi........................................ 78
B. Kitle İletişim Özgürlüğünü Sınırlandırma Türleri..................... 80
II. KİTLE İLETİŞİM ÖZGÜRLÜĞÜNÜ SINIRLANDIRMA
NEDENLERİ.......................................................................... 81
A. Genel Olarak....................................................................... 81
B. Ulusal Güvenlik, Toprak Bütünlüğü,
Kamu Güvenliğinin Korunması, Kamu Düzeninin
Sağlanması ve Suç İşlenmesinin Önlenmesi........................... 82
1. AİHM Kararlarında Ulusal Güvenlik,
Toprak Bütünlüğü, Kamu Güvenliğinin Korunması,
Kamu Düzeninin Sağlanması ve Suç İşlenmesinin
Önlenmesi Nedeniyle Sınırlama....................................... 84
a. Haber, Bilgi ve Düşünceyi İfade Eden Kişi.................. 84
b. Haber, Bilgi ve Düşüncenin İfade Edildiği
Ortam ve Zaman........................................................ 85
c. İfade Edilen Haber Bilgi ve Düşüncenin İçeriği............ 87
d. Haber, Bilgi ve Düşüncenin İfade Edildiği Araç........... 94
2. Türk Hukuku'nda Ulusal Güvenlik,
Toprak Bütünlüğü, Kamu Güvenliğinin Korunması,
Kamu Düzeninin Sağlanması ve Suç İşlenmesinin
Önlenmesi Nedeniyle Sınırlama....................................... 95
C. Ahlakın Korunması............................................................ 100
-
AİHM Kararlarında Ahlakın Korunması Nedeniyle
Sınırlama...................................................................... 100 -
Türk Hukuku'nda Ahlakın Korunması Nedeniyle
Sınırlama...................................................................... 102
- Genel Olarak................................................................ 104
-
AİHM Kararlarında Başkalarının Şöhret ve
Haklarının Korunması Nedeniyle Sınırlama.................... 104
a. Kişi Açısından......................................................... 104
b. İçerik Açısından....................................................... 108
3. Türk Hukuku'nda Başkalarının Şöhret ve
Haklarının Korunması Nedeniyle Sınırlama.................... 113
E. Gizli Bilgilerin Yayılmasının Önlenmesi................................ 116
-
AİHM Kararlarında Gizli Bilgilerin Yayılmasının
Önlenmesi Nedeniyle Sınırlama..................................... 116 -
Türk Hukuku'nda Gizli Bilgilerin Yayılmasının
Önlenmesi Nedeniyle Sınırlama..................................... 119
Güvence Altma Alınması.................................................... 120
1. AİHM Kararlarında Yargı Erkinin Otorite ve
Tarafsızlığının Güvence Altına Alınması Nedeniyle
Sınırlama...................................................................... 120
a. Genel Olarak........................................................... 120
b. Yargılama Organını Etkileme.................................... 121
c. Yargı Mensuplarının Eleştirilmesi.............................. 123
d. Suçsuzluk Karinesinin İhlali....................................... 125
2. Türk Hukuku'nda Yargı Erkinin Otorite ve
Tarafsızlığının Güvence Altına Alınması Nedeniyle
Sınırlama...................................................................... 126
III. KİTLE İLETİŞİM ÖZGÜRLÜĞÜNÜN
SINIRLANDIRILMASININ SINIRI.................................... 129
A. AİHM Kararlarında Kitle İletişim Özgürlüğünün
Sınırlandırılmasmm Sınırı.................................................... 129
- Genel Olarak................................................................ 129
- Meşru Bir Amacın Varlığı............................................. 129
- Hukuken Öngörülmüş Olma.......................................... 129
- Demokratik Toplumda Gereklilik ve Orantılılık.............. 131
- Bireylerin Görev ve Sorumlulukları................................ 133
B. Türk Hukuku'nda Kitle İletişim Özgürlüğünün
Sınırlandırılmasmm Sınırı.................................................... 135
Sonuç.......................................................................................... 139 Kaynaklar.................................................................................... 145